LACIC Witold Roman


Ur. się 17 VI 1921 w Rudzieńcu, gm. Jabłoń, pow. Radzyń Podl. Uczęszczał do Gim. Męskiego im. Józefa Ignacego Kraszewskiego w B. Podl., gdzie w 1939 r. uzyskał maturę. W trakcie nauki ukończył przysposobienie wojskowe i kurs jazdy konnej w III dywizjonie 9 pułku artylerii lekkiej w B. Podl. W VII 1939 przebywał na Junackich Hufcach Pracy. 24 IX 1939 miał rozpocząć służbę w Szk. Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, ale wybuch wojny zniweczył te plany. Już we IX 1939 organizował na stacji Milanów punkt żywieniowy dla wojska i ludności uciekającej na wschód przed nadchodzącym frontem. Od XII 1939, pracując jako praktykant w majątku Rudzieniec, wstąpił do konspiracyjnej organizacji Komenda Obrońców Polski, gdzie został d-cą drużyny. Na pocz. 1940, na polecenie Wincentego Światłowskiego (naucz. z gim.) z Organizacji Wojskowej, sporządził raport o stanie strat na ziemiach pol. w wyniku działań wojennych.

Od IV 1941 pracował w majątku Suchowola pełniąc funkcję praktykanta i tłumacza, ponieważ dobrze znał język niem. Od tej pory działał jako informator, a następnie jako drugi oficer informacji w ZWZ pod ps. „Aleksander”. Aresztowany w pociągu relacji Łuków-Rozwadów przez gestapo, został osadzony na Majdanku. Z niewoli wydostał się dzięki wstawiennictwu pracodawcy, komendanta SS z Suchowoli. Należał do Oddziału Partyzantki 35 pp AK, gdzie pełnił rolę płatnika oddziału. 17 IX 1943 został odkomenderowany do bojówki rejonu II w Gęsi, gdzie brał udział w zamachu na granatowego policjanta w Jabłoniu, a później we wsi Lubiczyn uczestniczył w wykonaniu wyroku śmierci na funkcjonariuszu z obozu pracy - Abramiuku. Decyzją kmdt. obwodu od 9 X 1943 został skierowany do szk. podchorążych w Małaszewiczach. Elewi szk. byli zatrudnieni jako robot. firmy budowlano-montażowej robót kolejowych Sabo-Stribo, dzięki czemu wszyscy mieli przepustki uprawniające do poruszania się po terenie w dzień i w nocy. Pracując na największym węźle kolejowym elewi prowadzili dzia-alność wywiadowczą i sabotażową. Broń wykradana z wagonów zasilała m.in. oddziały Stefana Wyrzykowskiego „Zenona” (zob.) czy „Millera”. Niszczyli wagony, parowozy, zmieniali naklejki na wagonach, czyli określające miejsca docelowe wysyłki. W ten sposób nowy samolot myśliwski, zamiast na próbne loty do Brześcia, trafił do Szczecina. Za tę akcję Ł. aresztowano wraz z innymi pracownikami. Po długim śledztwie, z braku dowodów winy pozwolono, aby za 500 tys. zł i dwie świnie wykupiła ich firma zatrudniająca.

Po uwolnieniu Ł. 15 III 1944 skierowano go do oddz. „Zenona” 34 pp AK. Pocz. był z-cą d-cy drużyny, a później d-cą drużyny III i IV. Od 3 V 1944 został mianowany adiutantem d-cy oddz. 16 VI 1944, na szosie k. Woźnik, brał udział w likwidacji pełnomocnika rządu Generalnej Guberni ds. przesiedleń ludności Werlera. Przy zabitym znaleziono legitymację SS podpisaną przez Himmlera oraz spisy ok. 10 tys. osób przewidzianych do wywózki na budowę umocnień na linii Wisły. Uczestniczył w akcji „Burza”, ranny 23 VII 1944 w bitwie pod Kozłami. Brał udział we wszystkich walkach oddz., otrzymał stopień por. i został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Po rozwiązaniu oddz. 11 VIII 1944 w lesie k. wsi Zawadki, gdy wkroczyła armia radz. wrócił do domu do Rudzieńca. Za sabotowanie reformy rolnej został aresztowany wraz z ojcem, zwolniony 7 IV 1945. Już w VI t. r. rozpoczął działalność w WiN na stanowisku drugiego adiutanta komendanta Obwodu B. Podl. i kierownika kancelarii tego obwodu. Mianowany przez inspektora Obwodu WiN płk. Jana Szatowskiego pierwszym adiutantem i kierownikiem referatu organizacyjnego, zajmował się rozbudową organizacji, obsadą personalną, prowadzeniem ewidencji awansowanych i odznaczonych.

Od 1945 r. był studentem Szk. Głównej Handlowej w W. (od 1949 r. Szk. Główna Planowania i Statystyki), naukę przerwał rok później z powodu aresztowania za działalność w WiN. Zwolniony po trzech latach 24 I 1949, z wyrokiem pozbawienia praw publicznych i honorowych na trzy lata. Studia skończył w 1952 r., a prawa publiczne odzyskał w 1960 r. Pracę magisterską obronił po 17 latach od ukończenia studiów. Ze względu na działalność niepodległościową miał problemy z zatrudnieniem, a często bywał bez pracy. Od 1960 r. regularnie co dwa lata, aż do śmierci, był wzywany na przesłuchania do Pałacu Mostowskich w W., gdzie mieściła się Komenda Stołeczna MO.

20 VII 1980 brał udział w spotkaniu byłych czł. oddz. w Leśnej, na którym poświęcono tablicę pamiątkową poległych w walkach i replikę sztandaru oddz. „Zenona”. Stary sztandar odnalazł się dopiero w 2000 r. w Huszlewie w kościele. Poświęcenia dokonał ks. bp Jan Mazur (zob.) w asyście kompanii honorowej WP z B. Podl. i orkiestry.

Zm. nagle 30 I 1988 w W., pochowany został 5 II na Cm. Powązkowskim, w IX Kwaterze Organizacji Wojskowej-Kadry Bezpieczeństwa, niedaleko swego d-cy Stefana Wyrzykowskiego „Zenona”. Pozostawił żonę Annę, s. Macieja i c. Elżbietę. Rodzina ufundowała mu tablicę w Leśnej Podl., z białego marmuru ze złotym napisem, wizerunkiem Matki Bożej Leśniańskiej i znakiem Polski Walczącej. Na murze okalającym kościół w Małaszewiczach umieszczono tablicę, poświęconą przez ks. bp. J. Mazura (zob.) 5 V 1991, w podziękowaniu za ocalenie z rąk gestapo 15 II 1944. Tablicę ufundowała rodzina Ł. Jego córka Elżbieta Łacic-Szozda po śmierci ojca uczestniczyła w uroczystościach oddz. „Zenona”. W IV 2017 w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowano Stowarzyszenie Rodzin Żołnierzy Oddziału Partyzanckiego 34 pp. Armii Krajowej Dowodzonego przez Stefana Wyrzykowskiego ps. „Zenon”, z siedzibą w miejscowości Bachorza (Numer KRS: 0000674156) woj. mazowieckie, pow. łosicki, gmina Huszlew. Stowarzyszenie ma na celu kultywowanie tradycji, dbanie o groby i pomniki, a także gromadzenie w arch. pamiątek i dokumentów tego oddz. We władzach stowarzyszenia działa córka Ł. – Elżbieta, jego s. Maciej, a także Sławomir Łukaszuk – s. Kazimierza „Wrzosa”, czł. oddz. „Zenona”, a jednocześnie wydawca wspomnień K. Frankowskiego „Kajtka”.


Łacic W
., Oddział Partyzancki 34 Pułku Piechoty A.K. „Zenona” Obwodu A.K. Biała Podlaska, [w:] Armia Krajowa na środkowej i południowej Lubelszczyźnie i Podlasiu, L. 1993; Łacic W., Szkoła Podchorążych i Podoficerów AK w Małaszewiczach k. Terespola, [w:] Armia Krajowa na środkowej i południowej Lubelszczyźnie i Podlasiu, L. 1993; Frankowski K. „Kajtek”, Na ścieżkach Podlasia. Wspomnienia z lat dziecięcych, okupacji, PRL-ki i III RP, L. 2009; Wereszko A., W szeregach walczącego Podlasia, B. Podl. 2006; Kordaczuk S., Podlaskim szlakiem oddziału partyzanckiego Zenona, S. 2007.

(autor Anna KŁOŚ)