ADA MACIGOWA Magorzata


Ur. się w S. 6 VIII 1881 jako czwarte dziecko Marii z Szaniawskich (ok.1851 - ?) i Bazylego Łady (1841-1910). Ojciec był lekarzem pow. w gub. siedleckiej. Starsza siostra Janina Łada (1876-1947) była wybitną pianistką, druga siostra Maria zm. w 19. r. życia (1879-98). Jedyny brat Jerzy (1880-1920) był urzędnikiem bankowym i legionistą, a najmłodsza z rodzeństwa Izabela (1883-1964) została stomatologiem. Rodzina Ładów była dobrze sytuowana i dbano w niej o wychowanie i wykształcenie dzieci.

Ok. 1892 r. doszło do separacji małż. Ładów i Bazyli wyjechał z dziećmi do Kr. Tam Ł.-M. została uczennicą Wyż. Pensji Żeńskiej Łucji Żeleszkiewicz, którą ukończyła w 1898 r. Następnym etapem jej edukacji był Wydz. Sztuk Pięknych Kursów Wyższych dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego w Kr. Jej nauczycielami byli: Wincenty Wodzinowski (1866-1940), Józef Siedlecki (1841-1915) i Jacek Malczewski (1854-1929). Studia obejmowały zajęcia praktyczne oraz wykłady z perspektywy, anatomii i historii sztuki. Jeśli uczennica chciała mieć świadectwo ukończenia wydz. artystycznego, musiała złożyć egzaminy z przedmiotów teoretycznych, mieć zaświadczenie prof. prowadzącego zajęcia o postępach artystycznych i przekazać na wystawę prace wykonane w ciągu roku. Za wyróżniające się prace studentki dostawały nagrody na piśmie. Największe znaczenie miał „list pochwalny”. Ł.-M. otrzymała taki w 1901 r. Po raz pierwszy wystawiła swoją pracę poza wystawami szkolnymi w 1903 r. na II Salonie Okrężnym Stow. Artystów Polskich z siedzibą w Kr. Ł.-M. wystawiła portret mężczyzny wykonany w pastelu.

Na przełomie 1906 i 1907 r. przebywała w Paryżu i wstąpiła do szk. artystycznej założonej w 1868 r. przez Rudolfa Juliana (1839-1907). Studiowały tam kobiety z całego świata. Nauka była oparta na tradycyjnych akademickich zasadach, uczono poprawnego rysunku i ciekawego upozowania modela. Szkoła słynęła ze „specjalizacji portretowej”, bo jej twórca dostrzegał w portrecie szansę dla kobiet artystek, które wg niego były bardziej dociekliwe w oddawaniu głębi psychologicznej modela. Ł.-M. była w tej szk. nagradzana za swoje szkice, co było odnotowywane na łamach franc. czasopisma „Revue des Beaux-Arts” w III 1907. Być może właśnie w Paryżu spotkała przyszłego męża Adama Maciąga (1879-1940), absolwenta wydz. medycznego UJ w Kr., który ówcześnie przebywał w Paryżu i tam opublikował swoją pierwszą pracę nauk. Ślub wzięli w Częstochowie w 1909 r. i wówczas zmieniła swoją sygnaturę na obrazach na wiązane litery „MŁM”.

Od 1908 r. należała do Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków i wystawiała swoje prace na wystawach zbiorowych w 1909 r. W 1912 r. wystawiła dwa obrazy na wystawie sztuki kościelnej w Kr. Biorąc udział w konkursach malarskich opatrzyła je godłem „Pójdźcie do mnie wszyscy”. Jeden z nich, wykonany w technice olejnej, został pozytywnie oceniony w recenzji ks. Władysława Górzyńskiego z Włocławka. Dziś znajduje się w Muz. Diecezjalnym w S.

W 1918 r. małżeństwu Maciągów urodził się syn Adam (1918-40). Macierzyństwo także nie przerwało działalności artystycznej Ł.-M. Jeszcze w t. r. malarka pokazywała swoje portrety i pejzaże w TPSP w Krakowie, a rok później brała udział w Warszawie w „Pierwszym Wszechpolskim Salonie Sztuki” w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP). Wraz z mężem podróżowała po Europie biorąc udział w Kongresach Medycyny i Farmacji Wojskowej. W 1925 r. Maciągowie byli w Hiszpanii, a w 1929 r. w Holandii, Belgii i Anglii. Malarka przywoziła z tych wyjazdów wiele szkiców, na podstawie których tworzyła potem większe kompozycje.

W 1927 r. razem z mężem włączyła się w organizację IV Międzynarodowego Kongresu Medycyny i Farmacji Wojskowej, który odbywał się w Polsce. Małżonkowie mieszkali w Kr., w komfortowym mieszkaniu w kamienicy przy ul. Basztowej 1. Brali udział w życiu artystycznym i kulturalnym Kr. Wraz z siostrą Małgorzaty – pianistką Janiną – wybudowali w Zakopanem willę nazwaną od nazwiska rodowego sióstr „Łada” i wędrowali po Tatrach. Ł.-M. wykorzystywała te wędrówki na tworzenie górskich pejzaży. W Kr. bywali na takich uroczystościach, jak sprowadzenie do Polski prochów Juliusza Słowackiego w 1927 r., czy parada kawalerii na Błoniach zorganizowana w 1933 r. z okazji 250 rocznicy odsieczy wiedeńskiej. Artystka uwieczniała te wydarzenia w swoich obrazach. Wiadomo, że rodzina kolekcjonowała dzieła sztuki dawnej oraz rysunki i prace współczesnych sobie artystów.

L. 30. XX w. to najbardziej intensywny okres twórczości Ł.-M. W 1931 r. na dorocznym salonie TZSP w W. wystawiła projekt witraża „Trójca Święta, Święta Anna i Święty Władysław”, który został nagrodzony brązowym medalem TZSP. W tym samym r., w marcu, miała indywidualną wystawę w Salonie Czesława Garlińskiego w W. Wstęp do katalogu wystawionych tam prac napisał dr Marian Morelowski (1884-1963), fil. romański i historyk sztuki. Srebrny medal TZSP malarka otrzymała w 1932 r. za swój olejny autoportret. W 1934 r., także w warszawskim TZSP, przyznano jej nagrodę dla kobiet im. Leokadii Łempickiej za karton witraża „Zaślubiny Polski z morzem”.

W l. 30. XX w. w oknach dwóch małopolskich kościołów Firma Witrażowa Żeleńskich zrealizowała trzy witraże wg jej projektów. Dwa z nich: „Święty Stanisław Kostka” i „Święta Teresa” zdobią do dziś okna kościoła w Pleśnej w diec. tarnowskiej. Witraż „Trójca Święta, Święta Anna i Święty Władysław” wprawiono w okno kościoła w Brzeziu, w diec. krakowskiej. W 1937 r. artystka prezentowała swoją twórczość na wystawach w W., Lw. i Kr. A w 1937 r. miała w krakowskim „Pałacu Sztuki” największy pokaz swoich prac, bo wystawiła ich 115. Wiosną 1938 r. wysłała do Lw. dwa pastelowe akty, a w XII t. r. na Salonie TZSP w W. pokazała portret męża swojej siostry Izabeli – Jana Olbrychta (1886-1968) – lekarza i prawnika, specjalizującego się w medycynie sądowej.

W 1939 r. jej mąż i syn zostali zmobilizowani i wzięli udział w wojnie obronnej. Dostali się do niewoli radz. i ich nazwiska są notowane na liście jeńców obozu w Starobielsku. Wiadomość o tym, że straciła obu ukochanych mężczyzn doprowadziła malarkę do próby samobójstwa. Została odratowana i namówiona przez zaprzyjaźnione osoby do podjęcia dalszej pracy artystycznej.

Od 1947 r. zaczęła rysować wnętrza kościołów krakowskich, ulice Kr. i sceny rodzajowe na Plantach. Urzeczywistniła swoje członkostwo w Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) i w l. 50. zaczęła wystawiać na wystawach zbiorowych członków związku. Większą wystawę, złożoną z 15 prac, w 1958 r. miała razem z Haliną Cieślińską-Brzeską (1923-2004). W l. 60. XX w. tworzyła również kompozycje symboliczne. W 1961 r. wzięła udział w wystawie z okazji 50-lecia ZPAP okręgu krakowskiego i w t. r. wysłała do W. kompozycję „Uścisk Polski z Ziemiami Zachodnimi” na wystawę „Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie Polski Ludowej”, zorganizowaną w Muz. Narodowym. Od 1964 r. wystawiała z Ogólnopolską Grupą Artystów Plastyków „Zachęta”, która skupiała malarzy wiernych realizmowi. Jeszcze w 1967 r. pokazała pastel „Wianki” na 54. wystawie tej grupy w Auli PW. Swoją twórczość w t. r. postanowiła przekazać do powstającego ówcześnie Muz. Ziemi Podl. w S. Na ten rok jest także datowany obraz zatytułowany „Katyń”. Dar malarki z Kr. odbił się szerokim echem w prasie krakowskiej i warszawskiej.

W 1968 r. artystka otrzymała Złotą Odznakę Za Zasługi dla Woj. Warszawskiego, a w VII 1969 została odznaczona Nagrodą Jubileuszową Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości. Na pocz. XI t. r. spisała testament czyniąc Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu gł. spadkobiercą. Wcześniej, w 1955 r. podarowała zakopiańską willę „Łada” UJ. Do Muz. Xawerego Dunikowskiego oddała rzeźbę jego autorstwa zatytułowaną „Prometeusz”, pozostałe ruchomości miało otrzymać Zgromadzenie Braci Albertynów w Kr.

Ł.-M. zm. 12 XI 1969 w Kr. i została pochowana w rodzinnym grobie na Cm. Rakowickim.

Jej twórczość znajduje się gł. w zbiorach Muz. Regionalnego w S. (MRS). Kolekcja liczy ponad 630 prac. Dominują liczbowo małe szkice i rysunki studyjne, wykonywane na bloczkach receptowych męża – lekarza Adama Maciąga. Ulubioną techniką malarską artystki był pastel i kompozycji wykonanych w tej technice jest ponad 200. Są także obrazy olejne i projekty witraży. Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, w 1970 r., przekazały do siedleckiego muz. także pamiątki po artystce i jej rodzinie, w tym szable oficerskie męża i dokumenty syna. Mniejsze kolekcje prac Ł.-M. znajdują się w zbiorach wawelskich oraz w Muz. Narodowym w Kr. Portrety naukowców z kręgu znajomych rodziny Maciągów są w Collegium Medicum UJ i w Muz. Medycyny Sądowej UJ. Pojedyncze obrazy artystki mają: Muzeum Kr., Muz. Narodowe w W., Muzeum UJ, Muz. Historyczne w Bielsku-Białej oraz Muz. Diecezjalne w Siedlcach. Okresowo pojawiają się jej prace także w handlu antykwarycznym. W zbiorach MRS są także czarno-białe fotografie jeszcze innych obrazów malarki.

 

Garstecka G., Malarstwo Małgorzaty Łady-Maciągowej, praca magisterska napisana w Katedrze Historii Sztuki Nowoczesnej KUL pod kierunkiem Jacka Woźniakowskiego, L. 1980 – mps wraz z katalogiem prac w zbiorach MRS; Małgorzata Łada-Maciągowa (1881-1969), S. 2002 - biogram oprac. D. Michalec; Michalec D., Małgorzata Łada-Maciągowa 1881-1969, S. 2007; Pasztor A., Życie i twórczość Małgorzaty Łady-Maciągowej (1881-1969), rozprawa doktorska pod kierunkiem prof. dr. hab. Lechosława Lameńskiego KUL, Wydz. Nauk Humanistycznych, Instytut Historii Sztuki, L. 2014 – mps w zbiorach MRS; Katalog wystawy Małgorzaty Łady-Maciągowej z tekstem W. Jakubowskiego, S. 1970; Małgorzata Łada-Maciagowa. Galeria stała z tekstem T. Wróblewskiego, S. 1975 i 1976; Pasztor A., Malarskie widzenie świata Małgorzaty Łady-Maciągowej, „Akcent” 2011, nr 2 (L. 2011); Michalec D., Małgorzata Łada-Maciągowa (1881-1969) – nieznana projektantka witraży, [w:] Nie tylko art-deco. Sztuka witrażowa w okresie powojennym. Pod red. B. Fekecz-Tomaszewskiej, M. Ławicka, Kr.- Legnica 2014; Michalec D., Motywy sakralne i martyrologiczne w twórczości Małgorzaty Łady-Maciągowej (1881-1969), [w:] Mesjanizm polski i martyrologia narodowa w polskiej sztuce sakralnej i religijnej. Pod red. G. Ryby, Rzeszów 2016; fot. z Muz. Regionalne w S.

(autor Danuta MICHALEC)