WERNER Boguslaw

Ur. się 6 X 1892 w Seroczynie (ob. pow. siedlecki, gm. Wodynie), w rodzinie ziemiańskiej. Był s. Edmunda (1848-1926) i Heleny z Fuchsów Werner (1867-1953). Wychował się w atmosferze tradycji niepodległościowej. Jego pradziadek – Samuel Fryderyk Werner (1761-1836) przybył z okolic Międzyrzecza nad Obrą (dawniej w Prusach, ob. woj. lubuskie) i osiedlił się w W. za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego. Rodzina spolonizowała się już w drugim pokoleniu, a Samuel dorobiwszy się znacznego maj., wspierał finansowo Powstanie Kościuszkowskie współpracując ściśle z Janem Kilińskim. Dziadek – Bogusław Werner (1810-70) oraz stryj – Bronisław Fryderyk (1844-1916) za udział w Powstaniu Styczniowym zostali zesłani do Orenburga w zachodniej Rosji.

W. był absolwentem Gim. Filologicznego im. Mikołaja Reja w W. W r. 1912 wstąpił do harcerstwa. W l. 1912-14 działał w Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”. Od 1915 r. był uczestnikiem Kursów Przemysłowo- Rolniczych (późniejsze SGGW) prof. Józefa Mikułowskiego-Pomorskiego, które ukończył ze st. inż. rolnego w 1921 r. Od 1916 r. do 1918 r. należał POW oddz. w W. i jako łącznik w Stoczku Łukowskim. W 1919 r. został referentem Departamentu X MSWojsk. Jako kawalerzysta 7 Pułku Ułanów uczestniczył w wojnie pol. – bolszewickiej. W 1919 r. brał udział w walkach o Słonim, pod Sowiczami i Żyrowicami nad rzeką Szczarą (ob. na Białorusi, obwód grodzieński).

Po śmierci ojca Edmunda w 1926 r. odziedziczył maj. w Seroczynie. Był właścicielem jednej z najnowocześniejszych obór i hodowcą krów mlecznych. Stale unowocześniał swoje gosp., w tym młyn wodny oraz zbudował elektrownię z automatycznym regulatorem prądowym, produkując energię na własne potrzeby. Pozyskane z własnej produkcji mleko, codziennie dostarczano do W. do rodzinnej fabryki czekolady Fuchs oraz Mleczarni Nadświdrzańskiej (pierwszego w W. baru mlecznego), która została założona w 1890 r. przez Stanisława Dłużewskiego (zob.) oraz Władysława i Edmunda Wernerów. W. brał udział Wystawach Rolniczych, m.in. w P. Za szerzenie kultury rolniczej w swoim maj. i za wspaniałe okazy hodowlane dostał złoty i szereg srebrnych medali. W Seroczynie przyjmował wycieczki uczniów kółek rolniczych, Podlaskiej Szk. Rolniczej w Seroczynie i studentów SGGW w W. z prof. Janem Rostafińskim (1882-1966). W 1929 r. gościł także przew. Tow. Rolniczego – bratanka króla Szwecji. Jako społecznik działał dla dobra społeczności lokalnej. Był współzałożycielem Uniw. Powszechnego w miejscowej Szk. Powszechnej. Dla dwóch zdolnych uczniów z gm. Wodynie ufundował stypendia. Przekazał lokal dla przyszłej spółdzielni mleczarskiej, oddał plac pod budowę remizy, dostarczając również materiał budowlany. Wielokrotnie dotował miejscową seroczyńską szk., w tym współorganizował uroczystości (1938) nadania Szk. Powszechnej w Seroczynie im. bohatera Powstania Styczniowego – ks. Wawrzyńca Lewandowskiego (zob.). Był wieloletnim czł. Rady gm. Wodynie i sejmiku pow. siedleckiego. W 1938 r. ufundował karabin maszynowy dla siedleckiego 22 PP.

W. nie przestawał też rozwijać swojej pasji jaką była archeologia. Był czł. Pol. Tow. Prehistorycznego, Warszawskiego Tow. Naukowego, siedleckiego oddz. Pol. Tow. Krajoznawczego oraz wielu innych stow. Współpracował z warszawskimi czasopismami archeologicznymi: „Światowitem” i „Wiadomościami Archeologicznymi”, prowadził poszukiwania gł. w pow. siedleckim. Zawdzięczamy mu odkrycie szeregu stanowisk archeologicznych w dorzeczu Świdra i Kostrzynia. Badacz ten poza licznymi stanowiskami odkrył i opublikował bardzo rzadkie znalezisko mezolitycznej rogowej motyki ornamentowanej z Woźnik gm. Łosice. Opublikował szereg artykułów nauk. na temat odkryć archeologicznych. Pozyskane zbiory archeologiczne przekazał do warszawskiego Muz. Przemysłu i Rolnictwa, ob. zasilają Państwowe Muz. Archeologiczne w W. Był także jednym z gł. propagatorów powstania w S. Muz., dla którego przekazał dużą część eksponatów znalezionych w Seroczynie i okolicach. Był czł. Rady Nadzorczej powstałego Muz. Ziemi Podl. im. M. Asłanowicza.

Po wybuchu wojny zgłosił wolę mobilizacji do wojska, ale nie został przyjęty z powodu wieku. 9 IX wyjechał z rodziną do Słonima w obwodzie grodzieńskim, kolejno znaleźli się w Wilnie, skąd po 17 IX przekroczyli granicę litewską. W Kownie, po wysłuchaniu przemówienia mobilizacyjnego gen. Władysława Sikorskiego, po wielu staraniach otrzymał w konsulatach franc., ang. i szwedzkim wizy i 10 XI zostawiwszy rodzinę wyjechał z Kowna zaciągnąć się do wojska na zachodzie. Droga wiodła pociągiem przez Rygę do Tallina, skąd statkiem do Sztokholmu, gdzie uzyskał w poselstwie pol. środki na podróż do Paryża. Dalej ruszył koleją do Malmö, skąd samolotami do Kopenhagi, Amsterdamu, koleją do Brukseli i Paryża. 19 XI 1939 wstąpił do Szk. Podchorążych w Coëtquidan w Bretanii. W VI 1940, po klęsce Francji, jego oddz. rozwiązano i każdy na własną rękę próbował przedostać się do Anglii. W. udało się dostać na statek w małym porcie przy granicy z Hiszpanią i 24 VI przybić z grupą żołnierzy do Liverpoolu, skąd skierowano ich do Szkocji. Tam przydzielono go do 1 Pułku Szkolnego płk. Romualda Wolikowskiego (1891-1992) przemianowanego na 3 Bryg. Kadrową Strzelców. Był później pracownikiem m.in. Kwatery Gł. Dowództwa Bryg. Szkolnej, Min. Informacji i Dokumentacji, Min. Przemysłu, Handlu i Żeglugi oraz kierownikiem Samodzielnego Referatu Inspektoratu Zarz. Wojskowego. 1 IX 1944 mianowany został na ppor. czasu wojny. Do 1946 r. pracował w Inspektoracie dla Spraw Cywilnych.

Po powrocie w 1946 r. do Polski, nie mógł wrócić do rodzinnego maj. w Seroczynie. Przeniósł się z rodziną na zachód Polski do Puszczykowa, a następnie Gorzowa Wielkopolskiego. Został pracownikiem PGR oraz instruktorem w Skupie Surowców Włókien i Skór, gdzie pracował do czasu przejścia na emeryturę. Był czynnym czł. Lubuskiego Tow. Naukowego w Zielonej Górze i Tow. Przyjaciół Muz. w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie wielokrotnie wygłaszał odczyty i publikował artykuły m.in. w „Zeszytach Muzeum”.

Był autorem kilku artykułów i wspomnień: Sprawozdanie tymczasowe z poszukiwań archeologicznych w górnem dorzeczu Świdra i Kostrzynia, „Sprawozdania z posiedzeń Tow. Naukowego Warszawskiego” 1917, z. 3, s. 45-54; Przyczynek do kultury ancylusowej (Maglemose) w Polsce, „Sprawozdania z posiedzeń Tow. Naukowego Warszawskiego” 1917, z. 7, s. 107-11; Notatki hodowlane zebrane podczas pobytu w Holandii, „Kalendarz Rolniczy CTR w Król. Pol.” na 1922 r., s. 23-7; O potrzebie założenia Muz. Ziemi Siedleckiej, „Gazeta Podlaska” 1923, nr 2, s. 3; Nagolenniki lite z Podlasia, „Z Otchłani Wieków” 1931, z. 1, s. 1-5; Grot Krzemienny ze wsi Borki pow. Siedlce „Studia Archeologiczne”, t. II 1967, s. 117-18; Wspomnienia z długiego życia, Seroczyn 2013.

Odznaczony m.in. Krzyżem Legionowym, Krzyżem POW, Medalem Niepodległości, złotym i srebrnym Krzyżem Zasługi oraz brytyjskim Defence Medal.

Zm. 11 X 1980, został pochowany na cm. komunalnym w Gorzowie Wielkopolskim. Żonaty z Hanną Radlińską, z którą miał s. Tadeusza, a w małż. z Janiną Wojdą miał s. Franciszka. W 2010 r. w Seroczynie powstało stow. pod nazwą Klub Historyczno Kolekcjonerski, któremu nadano imię Bogusława Wernera. Jednym z gł. celów działania jest próba ocalenia od zapomnienia lokalnego dziedzictwa.


Łoza S., Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w W. i okolicach, t.1, W. 1932, s. 169-79; Nowakowska Z., Bogusław Werner – żołnierz - rolnik - naukowiec (6 X 1892-11 X 1980), „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 2001, nr 8, s 283-92; Lewandowski M., Bogusław Werner, „Seroczyniak” 2011, nr 1, s. 6-7; Lewandowski D., Rodzina Wernerów w Seroczynie, Seroczyn 2014; Lewandowski M., Z Odkryć Bogusława Wernera, „Seroczyniak” 2016, nr 4, s. 32-4; Kozaczyńska B., Dzieje Muz. Regionalnego w S. (1926-67), „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2005, t. 3, s.144-69; Kozaczyńska B., Muz. Regionalne w S. (1967-99), S. 2005, s. 12-3; Samosiuk J. i K., Pałace Podlasia, Białystok 2019, s. 127-30; AAN, Min. Przemysłu, Handlu i Żeglugi Rządu RP [emigracyjnego] w Londynie: sygn. 2/132/0/8/1209 – Werner B., Rolnictwo Śląska, 1944; sygn. 2/132/0/8/1211 – Werner B., Zagadnienia hodowli bydła w Polsce, 1939-46; Sygn. 2/132/0/8/1210 – Werner B., Uwagi o zaopatrzeniu Polski w wełnę po ustaniu działań wojennych, 1944; Arch. Państw. w Zielonej Górze, Lubuskie Tow. Naukowe w Zielonej Górze: sygn. 89/837/0/-/16 – Werner B., Warzenie soli i handel solą na Ziemi Lubuskiej,1964; Sygn. 89/837/0/-/200 – Werner B., Korespondencja - uzupełnienie do pracy Bogdana Kresa, Zarys dziejów winiarstwa zielonogórskiego (brak daty); Sygn. 89/837/0/-/746 – Werner B., Materiały do zagadnień demograficznych nad Dolną Wartą i Notecią (studia onomastyczne) (brak daty); Sygn. 89/837/0/-/36 – Werner B., Przyczynek do osadnictwa polskiego na obszarze Ziem Odzyskanych nad dolną Notecią i Wartą (brak daty); APS, Akta stanu cywilnego par. rzymskokatolickiej w Seroczynie pow. S., 1893 akt 32; Arch. rodzinne F. Wernera w posiadaniu s. zamieszkałego w Zielonej Górze; Fot. Bogusława Wernera z lat czterdziestych, w mundurze PSZ na Zachodzie.

(autorzy Bożena BRYŃCZAK, Damian LEWANDOWSKI)