Ur. się 21 III 1865, syn Ludwika Romana Kazimierza (10 VIII 1842-1886), właściciel Dłużewa, i Ludwiki z Carossich (1842-10 III 1929), ur. w Kołbieli (pow. mińsko-mazowiecki). Dłużewscy na Dłużewie h. Pobóg – rodzina od pocz. związana z ziemią czerską, wzięła nazwisko od Dłużewa. Jeden z nielicznych rodów pol., który utrzymał się w swoim gnieździe do XX w. Stanisław Dłużewski w 1564 r. był już dziedzicem Dłużewa. Dziadem D. był Erazm Adolf Aleksander Dłużewski (28 V 1814-?), właściciel Dłużewa, sędzia pokoju pow. siennickiego, ożeniony z Aleksandrą Józefą z Dzwonkowskich. Stryjem D. był Jan Nepomucen D. (1841-1863), powstaniec w 1863 r. Rodzeństwo: Zofia, Józef, Kazimierz, Władysław.
Po ukończeniu szk. realnej w W., następnie szk. przygotowawczej przy Szk. Politechnicznej w Rydze, we IX 1885 wstąpił na Wydz. Chemiczny tej uczelni. W Rydze został czł. korporacji Welecja. Po śmierci ojca, odwołany przez matkę ze studiów w V 1886, objął rodzinne gosp. i rozwinął szeroką działalność społ.-zawodową. Maj. Dłużew (Dłużew, Wólka Dłużewska i Majdanówka) w II poł. XIX w. miał ogólną powierzchnię 718 mórg, w tym grunty orne i ogrody zajmowały 345, łąki 176, pastwiska 39, lasy 131, nieużytki i place 27 mórg. W gosp. stosowano płodozmian 7-polowy. Folwark był zabudowany 15 budynkami drewnianymi i 2 murowanymi. W l. 20. ogólna powierzchnia maj. D. wynosiła 402 ha w Dłużewie i 173 ha w Lasominie.
D. w Dłużewie zajmował się gł. hodowlą bydła – przez krzyżowanie biało -grzbietów z holendrami dostarczał znakomitego materiału dla wielu obór Król. Pol., ziem litewsko-ruskich i dla Rosji. Wiązało się to z niezbędną poprawą materiału hodowlanego, zapewnieniem odpowiednich pomieszczeń, racjonalnym żywieniem, zwiększeniem wydajności łąk itp. Był zwolennikiem poprawy rasy krajowego bydła przez import „wyborowego materiału męskiego” do polskich obór. D. zbudował w Dłużewie nowoczesną oborę na 150 stanowisk, zdrenował pola, zirygował łąki, zorganizował kontrolę mleczarń i indywidualnego żywienia. Aby zrezygnować z pośredników w sprzedaży mleka był inicjatorem powołania do życia w 1890 spółki pod nazwą „Mleczarnia Nadświdrzańska” (D., Władysław i Edmund Wernerowie). 15 IV 1895 spółka utworzyła w W. sklep z nabiałem (ul. Bracka 20), a w II 1896 kolejny punkt przy ul. Nowy Świat 11, gdzie powstała jadłodajnia mleczarska. W następnych l. powstały jeszcze mleczarnie przy ul. Marszałkowskiej k. Ogrodu Saskiego, przy Placu Saskim i Teatralnym. Punkty te działały do Powstania Warszawskiego.
D. planując założenie rodziny postanowił w Dłużewie wznieść nową siedzibę mieszkalną w „stylu swojskim” i zwrócił się w 1899 r. o przygotowanie projektu do Stanisława Witkiewicza, który wywiązał się z powierzonego zadania przedstawiając projekt dworu w modnym wówczas stylu zakopiańskim. W realizacji planów przeszkodził pożar w Dłużewie, który nie tylko strawił zabudowania folwarczne, ale również przygotowany materiał na budowę nowej siedziby. To tragiczne wydarzenie wpłynęło na zmianę decyzji właściciela Dłużewa, który zrezygnował z wzniesienia drewnianego domu i zdecydował się na siedzibę murowaną, powierzając prace projektowe przy niej młodemu Janowi Heurichowi (1873-1925). Już w 1901 r. zaczęto budowę nowego dworu. Nie kwestionując walorów artystycznych projektu Witkiewicza, trzeba przyznać, że i tym razem D. z dużym wyczuciem wybrał architekta, jeszcze młodego i niedoświadczonego. Heurich zaplanował budowlę nawiązującą do pol. architektury klasycystycznej końca XVIII i pocz. XIX w. Nowy dwór w Dłużewie spotkał się z dużym uznaniem podczas wystawy w 1904 r. w Salonie Krywulta („Dwór polski”), a projektant otrzymał wyróżnienie. Podczas budowy nowej siedziby gruntownie przekształcono park w Dłużewie, tworząc założenie krajobrazowe na obszarze ok 4 ha z wykorzystaniem naturalnego, malowniczego położenia ogrodu wzdłuż brzegu Świdra.
Od końca XIX w. D. był aktywnym działaczem społ. w różnych organizacjach rolniczych w Król. Pol. W l. 90. pracował w Sekcji Rolnej CTR. Od 1899 r. czł. i aktywny działacz Delegacji Hodowli Bydła Sekcji Rolnej CTR. Współautor opracowań poświęconych hodowli bydła. Brał udział w konstytuującym się 18 XII 1901 Związku Hodowlanym przy Warszawskim Tow. Rolniczym. Przez wiele l. pełnił funkcję prezesa związku. Wraz z powstaniem CTR współorganizował w nim Wydz. Hodowlany i objął przewodnictwo Sekcji Chowu Bydła. Współorganizował i był wieloletnim czł. Tow. Melioracyjnego, a jego majątek – Dłużew – był pierwszymi dobrami ziemskimi, które zostały zdrenowane.
W 1905 r. D. był zamieszany w organizację strajku w Seminarium Nauczycielskim w Siennicy i przez krótki czas więziony przez władze carskie. Za sprawą D. w 1906 r. zebrali się w jego maj. liczni przedstawiciele ziemiaństwa, gł. z pow. nowomińskiego, aby powołać Okręgowe Tow. Rolnicze pow. nowomińskiego. D., jako zamiłowany hodowca przeznaczył swoją oborę na hodowlę włościańską w celach edukacyjnych. D. biorąc czynny udział w pracach CTR i śledząc zagraniczną literaturę fachową miał wiedzę o najnowszych osiągnięciach nauki i techniki, które stosował w swoim maj. W nim także używano najnowocześniejszych maszyn rolniczych, wprowadzając je do folwarku w miarę pojawiania się nowych sprzętów tego typu na rynku. W 1918 r. zelektryfikowano gosp. w Dłużewie i mieszkania pracowników folwarcznych.
Kwestia uregulowania płac robotników rolnych pojawiła się już przed I woj. świat., ale z powodu jej wybuchu nie została całkowicie rozwiązana. Niniejszą sprawą zajmowali się czł. CTR, gł. ziemianie. Po powstaniu Związku Ziemian w 1916 r. do głosu dochodzili także przedstawiciele tej organizacji. D. jeszcze przed wojną poruszał tematykę stosunków pracy na wsi. Dlatego właśnie, jako doświadczony działacz rolniczy, 16 I 1917 został powołany do składu komisji, mającej zebrać informacje na temat położenia robotników rolnych i opracować normy ich wynagradzania. Zarówno Związek Ziemian, jak i CTR nie miały możliwości rozwiązać kwestii płacy i poprawy warunków życia robotników rolnych. Dopiero interwencja abp. warszawskiego, Aleksandra Kakowskiego, przyniosła powzięcie reform i ożywioną dyskusję nad tym zagadnieniem w Król. Pol. Pod naciskiem Kościoła CTR wprowadziło z dniem 22 III 1917 szereg zmian dotyczących robotników rolnych: podniesiono płace, wprowadzono ochronki, ułatwiono nabywanie artykułów pierwszej potrzeby, dążono do poprawy warunków mieszkaniowych. Następnego d. komitet przyjął wnioski i postanowił rozpropagować ideę poprawy sytuacji robotników poprzez broszury i artykuły publikowane w „Gazecie Rolniczej” i „Ziemianinie”, za co odpowiedzialny był D. Jemu powierzono bowiem ich opracowanie. Mimo tych zmian, ziemianie niechętnie płacili swoim robotnikom w naturze, co akcentował D. Twierdził on, że nie tylko nie wolno dopuszczać do zmiany ordynarii na płacę gotówkową, zwłaszcza po cenach urzędowych, ale także posyłki należy wypłacać w naturaliach. Uważał również, że ziemianie powinni zapewnić robotnikom rolnym oprócz godziwego wynagrodzenia, także jakąś formę właściwych rozrywek. Kwestia robotnicza ma bowiem obok materialnego – jak twierdził – także wymiar moralny. Dowodził także, że Związek Ziemian powinien mieć przedstawiciela w Min. Pracy i Opieki Społecznej, co wzmocniłoby pozycję Związku.
W 1915 r. po wycofaniu się Rosjan D. był współorganizatorem Komitetu Obywatelskiego w Siennicy, który zajął się m.in. odtworzeniem miejscowego seminarium nauczycielskiego ewakuowanego przez Rosjan. Nowa szk. – Królewsko-Polskie Seminarium Nauczycielskie, rozpoczęła działalność jesienią 1915 r. D. został prezesem Komitetu Szkolnego w Siennicy i fundatorem sztandaru szk. (1917). D. pełnił także funkcję prezesa Pow. Rady Szkolnej, a wraz z żoną założył seminarium dla dziewcząt w MM, przeniesione później przez władze oświatowe do Radzymina.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej D. pełnił funkcję pełnomocnika wojewódzkiego Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa (OKOP) i za jego sprawą 23 VII 1920 ukonstytuował się komitet pow. (w MM) tej organizacji, którego został przew. W tym samym czasie D. zorganizował w swoim maj. szpital dla rannych żołnierzy. Podobną placówkę Henryk Stulgiński utworzył w Dębem Małym (pow. mińsko-mazowiecki).
W 1926 r. przyznano D. hon. czł. CTR, a w 1932 r. hon. czł. Związku Hodowców Bydła. Od VII 1926 był czł. zarz. Syndykatu Rolniczego Warszawskiego. Był ponadto inicjatorem i wieloletnim prezesem ochotniczej straży ogniowej w Siennicy, powołanej w 1921 r. Także z jego inicjatywy powstał w Siennicy sklep spółdzielczy oraz kasa pożyczkowo-oszczędnościowa.
D. zajmował się publicystyką fachową, gł. publikował artykuły w „Gazecie Rolniczej’, zazwyczaj pod ps. – Stanisław Podkowa. W 1929 r. wydał własnym nakładem broszurę Rolnictwo jako sprawa narodowa (W. 1929).
Zm. 12 IV 1935. Msza pogrzebowa została odprawiona w kościele par. w Siennicy 15 IV 1935, następnie został pochowany w grobie rodzinnym na miejscowym cm. Ożenił się 9 I 1900 (Siennica) z Anną z Wernerów (7 III 1875 – 22 I 1937), c. Bronisława i Marii ze Strasburgerów. Dzieci: Zofia (19 XII 1900-21 VIII 1979), za Celestynem Kańskim, majorem 7 Pułku Ułanów Lubelskich; Wanda Maria (22 III 1904-XII 2011), od 22 XI 1932 za Henrykiem Rzewuskim, s. Wacława Józefa i Marii Joanny z Żylińskich.
Po śmierci D., jego majątki zostały podzielone w równych częściach pomiędzy córki. W 1937 r. Zofia Kańska odkupiła część należącą do siostry, stając się jedyną właścicielką zespołu w Dłużewie, a Wanda Rzewuska zaś została właścicielką dóbr Lasomin. Podczas II woj. świat. Dłużew został przejęty przez niem. władze okupacyjne na tzw. Liegenschaft. Po wojnie w dłużewskim dworku zorganizowano szk. podst., a od 1978 r. siedzibę rodziny Dłużewskich przekazano ASP w W., która zorganizowała tam dom pracy twórczej i ośrodek plenerowy.
Spis alfabetyczny obywateli ziemskich ze wskazaniem ostatniej stacji pocztowej, W. 1909, s. 21; „Kurier Warszawski” 1935 z 14 IV (nekrolog D.); Sitkiewicz D., Stanisław Dłużewski (1865-1936) – właściciel Dłużewa, „Rocznik Mińsko-Mazowiecki” 2013, t. 21, s. 195-198; Zebranie jubileuszowe członków Okręgowego Tow. Rolniczego w MM, „Gazeta Rolnicza” 1916, nr 47-48 z 1 XII, s. 409; KC Tow. Rolniczego, „Kurier Warszawski” 1918, nr 86 z 27 III 1918, wyd. poranne., s. 1; Posiedzenie KC Tow. Rolniczego, „Gazeta Rolnicza”, nr 14 z 5 IV 1918, s. 181; Zebranie rolników, „Kurier Warszawski” 1918, nr 121 z 3 V, s. 6; „Ziemia Lubelska” 1918, nr 211 z 10 V, s. 4; Zjazd delegatów Oddziałów Związki Ziemian w W., „Ziemianin” 1918 z 7 VII, s. 22-23; Syndykat Rolniczy Warszawski, „Gazeta Bankowa” 1926, nr 13-14 z 25 VII, s. 316; Pawłowski W., W Dłużewie pod Pobogiem, „ Gazeta Wyborcza”, dodatek „Gazeta Stołeczna” 1995, nr 216 z 16-19 IX, s. 5; Ważniewski W., Na przedpolach stolicy 1939-45, W. 1974, s. 34; Listy o stylu zakopiańskim 1892-1912 wokół Stanisława Witkiewicza, oprac. M. Jagiełło, Kr., 1979, s. 271-77; Dzięciołowski S., CTR i jego polityka agrarna 1906-18, W. 1981, s. 194-95; Rudnicki S., Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Rolnicze. Walka ziemian o zdobycie wpływów politycznych, [w:] Ziemiaństwo polskie 1795-1945. Zbiór prac o dziejach warstwy i ludzie, red. J. Leskiewiczowa, W. 1985, s. 151; Brzozowski S., Polskie rolnictwo w XIX w., [w:] Dziedzictwo. Ziemianie polscy i ich udział w życiu narodu, red. T. Chrzanowski, Kr. 1995, s. 49; Czajka S., Dzieje Seminarium Nauczycielskiego w Siennicy w l. 1866-1936, „Rocznik Mińsko-Mazowiecki”, 1995-96, R. 3, s. 168; Czajka S., Udział sienniczan w czynie niepodległościowym 1914-20, „Niepodległość i Pamięć” 2003, 10/1 (19), s. 64; Baraniewski W., Kuchnia i stół w polskim dworze, W. 2004, s. 122; Janicki A., Studenci polscy na Politechnice Ryskiej w l. 1862-1918. T. II. Album Academicum Polonorum (Aneks), Gd. 2005, s. 104 – autor podał, że D. zm. 26 IV 1931 w Zgierzu; Mich W., Związek Ziemian w W. (1916-26). Organizacja i wpływy, L. 2007, s. 102, 156; Oktabiński K., Śladami filantropów. Rzecz o rodzinie Szlenkierów i ich podwarszawskiej wilegiaturze w XIX i XX w., W. 2007, s. 91; Mich W., Wyzyskiwacze przeciw wywrotowcom. Walka Związku Ziemian w W. ze ZZ Robotników Rolnych RP 1919-26, L. 2008, s. 12; APS, Hipoteka w MM, sygn. 395 – Księga hipoteczna dóbr ziemskich Lasomin, dział II, s. 13, dokumenty dołączone do księgi hipotecznej – nr 50; https://rme.cbr.net.pl/index.php/archiwum-rme/91-marzec-kwiecien-nr-48/w-polskich-dworach-dworkach/166-dwor-w-dluzewie (dostęp 8 I 2021);https://zssiennica.pl/index.php/multiteka/aktualnosci/siennickie-muzeum-szkolne/80-stanislaw-dluzewski (portret D.) (dostęp: 12 I 2021).
(autor Damian SITKIEWICZ)