Ur. 3 X 1803, w rodzinie szlacheckiej Michała i Józefy z Krajewskich, we wsi Grojec w pow. przasnyskim. Uk. Sem. Duch. w Płocku i 29 X 1826 uzyskał święcenia kapłańskie. Nast. pracował jako wikariusz w S. (1 r.), w Janowie Podl. (1 r.) i w końcu jako pisarz konsystorza diec. podl. 22 V 1833 otrzymał nominację na administratora par. Garwolin, objął ją 26 V a 13 VIII 1833 przejął majątek kościoła garwolińskiego. Rozporządzeniem Komisji Woj. Podl. z 5/17 XII 1836 został prob. par. Objął par. w trudnym dla niej okresie. W poprzednich l. w wyniku nawiedzających ją pożarów, par. poniosła duże straty w majątku trwałym. 12 X 1818 spaliły się browar, stajnia, wozownia, obora, 2 stodoły oraz znajdujące się w nich zbiory, 12 III 1825, podczas pożaru zabudowań plebańskich spalił się kościół par. wraz z całym wyposażeniem oraz stojącą obok niego dzwonnicą. Zniszczeniu uległ także szynk, przynoszący dochody z propinacji proboszczowskiej. Na skutek starań Dozoru Kościelnego i ówczesnego prob., ks. Felicjana Woyno, od 1 I 1828 nabożeństwa parafialne odbywały się w wynajmowanym za 160 złp czynszu rocznego, niewielkim lokalu o powierzchni 40 łokci kwadratowych (13,27 m2) w Ratuszu Miejs.

Par. miała duże zobowiązania wobec władz skarbowych z tytułu nieopłacanych od l. podatków. 25 VIII 1833 po zorientowaniu się w stanie gospod. i finansowym par., ks. Ż. skierował pismo do Komisji Woj. Podl. Prosił o odwołanie sekwestracji dziesięcin i o przyspieszenie regulacji podatków, po przedstawieniu dochodów par. (2 982,20 złp) i jej rozchodów (4 581,1 złp) wnioskował o rozwiązanie zarządzanej przez siebie par. Wniosek ten nie uzyskał akceptacji. Natomiast starania o regulację podatków zakończyły się pozytywnie. Komisja Rządowa Przychodów i Skarbu stopniowo je umarzała i w końcu decyzją z 5 XI 1835 poinformowała prob. o obniżeniu zaległości podatkowej do kwoty 1560,22 złp; 708,28 złp miał zapłacić poprzedni prob., ks. F. Woyno, resztę tj. 851,24 zip ks. Ż. z objętych sekwestrem dziesięcin. W 1837 par. całkowicie uregulowała zaległe podatki. Sytuacja prob. uległa poprawie; zwiększyła się ilość inwentarza, a ponadto ks. Ż. odbudował zabudowania gospod. i mieszkalne, a jesienią 1843 przeprowadził się z d. przeznaczonego na szynk do nowo odbudowanej plebani. 27 V 1839, zgodnie z prośbą z 6 XI 1837, ks. Ż. dokonał zamiany gruntów z właścicielem donacji Miętne, d-cą 2 bat. saperów, płk. Staniukiewiczem i za 56 mórg 90 prętów (31,51 ha) ziemi par. otrzymał 57 mórg 198 prętów (32,28 ha) ziemi donacyjnej. 28 XII 1841 Rada Administracyjna zatwierdziła projekt zamiany. Nast. na mocy zarządzenia KRSWiD 22 III 1842 został spisany akt urzędowy potwierdzający powyższe ustalenia. W 1844 par. posiadała 116,78 ha ziemi; składały się na nią: place pod zabudową, grunty orne, łąki i 3 ogrody, w tym jeden owocowy.

Od 24 VI 1834 do 24 VI 1843 prob. wydzierżawił większość maj. par.; początkowo Ignacemu i Michałowi Trepkom, a nast. od 24 VI 1837 Hilaremu Polkowskiemu, właścicielowi wioski Żabieniec. Wg nowej umowy z Polkowskim, podpisanej 13 V 1840, nie podlegały dzierżawie: plebania, dom dla organisty, wozownia, stajnia, piwnica murowana w ogrodzie, ogród i dwie łąki: tzw. Grodka św. Anny i grodka za cm. grzebalnym. Dzierżawca zobowiązał się do uprawy ogrodu prob., wydzielenia prob. kilku zagonów ziemi pod uprawę kapusty, utrzymywania 5 szt. bydła i kilku sztuk trzody chlewnej oraz obsiania pól w ostatnim r. dzierżawy. Czynsz według - umowy wynosił: w pierwszym r. 1 200 złp, w drugim i trzecim - po 1350 złp r.

Na uposażenie prob. wchodziły wówczas także dziesięciny w wysokości 1682 złp 26 1/2 gr 3 denary rocznie oraz dziesięcina odrabiana przez pięciu poddanych prob. w Garwolinie, Woli Rębkowskiej i w Leszczynach. 14 X 1849 prob. jeszcze raz dokonał zamiany gruntów. Za kilka działek ziemi o powierzchni 8,122 mórg (4,55 ha) i wspólne pastwisko z włościanami w Woli Rębkowskiej, otrzymał działkę w jednym kawałku o powierzchni 11 mórg (6,15 ha). Po tej zamianie par. posiadała ogółem 118,38 ha; składały się na nie: grunty orne (82,84 ha), łąki (24,63 ha), ogrody (8,39 ha) i place pod zabudową (2,52 ha).

17 VI 1834 ks. Ż. zawarł umowę z Michałem Garlickim, dziedzicem Zawad, na budowę kościoła i dzwonnicy w Garwolinie. Prace budowlane rozpoczęły się z dużym opóźnieniem i trwały od V 1836 do VII 1839. Nowy kościół był pierwszym w dziejach par. kościołem murowanym (długość 30 m, szerokość 13 m, wysokość 11 m). 20 X 1839 odprawiono w nim pierwszą mszą św; 29 I 1840 Stolica Apostolska odpowiadając na pismo bp. diec. podl. nadała kościołowi wezwanie „Przemienienia Pańskiego". Władze kościelne pozytywnie ustosunkowały się do prośby prob. w tej sprawie z 16 VII 1839. Na skutek wadliwego wykonania prac budowlanych kościół wymagał jednak ciągłych napraw.

Dzięki staraniom prob., w 1842 dziedzic Górzna, Klemens Wilkoński, wybudował kaplicę św. Antoniego na cm. par. 8 XI t.r. poświęcił ją dziekan garwoliński, ks. Jan Nepomucen Struss.

Koszty remontu kaplicy ks. Ż. pokrywał z funduszu pokładnego oraz z procentów od sum zapisanych przez parafian na tzw. „fundusz wieczysty remontu kaplicy". Składały się na niego m.in.: legaty Ludwika i Franciszka Stalkowskich, właścicieli Głoskowa i ks. Ż. W okresie rządów w par. ks. Ż. nastąpił szybki wzrost liczby mieszkańców Garwolina wyznania mojżeszowego. W 1845 utworzyli oni własną gm. wyznaniową i ustanowili rabina.

W nocy z 16 na 17 IV 1854 pożar, który rozpoczął się przy ul. Rynek 159, w zabudowaniach gospod. Kazimierza Dobrowolskiego, w krótkim czasie ogarnął większą część m. liczącego 2211 mieszkańców i mającego 187 domów, w tym 2 murowane. Strawił on 116 budynków mieszkalnych należących do 115 osób oraz 67 zabudowań gospod., stajen, obórek i sklepików w czworoboku ulic: Długa, Młyńska, Rynek, rzeka Wilga. 389 rodzin składających się z 1198 osób straciło dorobek swego życia; maj. o ogólnej wartości 78 415,70 rs. 20 IV Antoni Rzewuski, naczelnik pow. łukowskiego powołał 11-osobowy Komit. Pomocy Pogorzelcom pod przewodn. prob., ks. Ż. i burmistrza Garwolina, Marcina Borejszy. Zbierał on od sąsiednich posiadaczy ziemskich, zboże i inne środki żywnościowe i rozdzielał je między pogorzelców.

W ciągu 24-l. pracy w par. ks. Ż. podniósł stan materialny prob. Władze diec. doceniały jego pracę. 5 VIII 1841 mianowały go wicedziekanem garwolińskim. 29 IV 1857 konsystorz diec. podl. poinformował ks. Ż. o mianowaniu go kanonikiem katedry podl.

Pod koniec życia prob., w 1856 po ponad 16-1. rządach w diec. wikariuszy generalnych i kapitulnych ks. Beniamin Szymański (zob.), komisarz gen. zakonu kapucynów, wyznaczony przez władze ros. na bp. podl. otrzymał prekonizację papieską. 1 II 1857 otrzymał sakrę biskupią, a mies. późn., 3 IV t.r. objął rządy w diec. Listem pasterskim z 25 III 1857 powiadomił wiernych o oddaniu diec. w opiekę Najświętszej Maryi Pannie oraz wezwał ich do udziału w nabożeństwie majowym. Nie wiemy, jaki był odzew parafian na wezwanie bp. Prob. Ż. był wówczas już b chory. Trudna i wyczerpująca praca wywarła duży wpływ na jego zdrowie.

2 VI 1857 ks. Ż. „widząc się długą chorobą coraz bardziej osłabionym" zrezygnował w obecności dziekana ks. Jana Nepomucena Strussa z prob. garwolińskiego. Pozostał jednak w Garwolinie, „co posiadał w ruchomościach i nieruchomościach wszystko sprzedał" i 19 VI rozdysponował cały majątek. Nast. d. zapisał 750 rs na fundusz wieczysty dla kościoła par., z obowiązkiem, aby za 4% od tej sumy ulokowanej w Banku Polskim odprawiano corocznie w kościele par. jedną mszę św. śpiewaną, raz w tyg. mszę św. czytaną oraz czyniono wypominki w każdą niedzielę za duszę jego i rodziców.

Zm. 30 VI 1857 w Garwolinie i został pochowany w podziemiach kaplicy św. Antoniego na miejscowym cm. grzebalnym. Jego nast. bp Szymański mianował 9 VI 1857 ks. kanonika katedry podl. Jana Nepomucena Wierzbickiego (zob.), który rządy w par. objął 9 VII 1857.


AGAD, KRSW, 3454, 7647; CWW: 1809, 1871; ADS, Akta par. Garwolin, Akta Konsystorza Jeneralnego Dyecezyi Podlaskiey z miesiąca stycznia roku 1840: 202; Arch. Par. Garwolin, Akta Dziekana Garwolińskiego od dnia 13 III 1836 r. do dnia 6 VII 1841 r.; Akta czynności Dziekana Garwolińskiego poczynające się od włącznie 1853 do 1856 r.; Akta Dziekana Garwolińskiego od włącznie 1857 do 1862 r.; Akta probostwa garwolińskiego dotyczące poboru dziesięciny od 1823 do 1845; Akta probostwa garwolińskiego od 1822 r. do 1844; Akta korespondencyi z władzami w sprawie o zmnieyszenie offiary z probostwa Garwolińskiego opłaconey, z czasu od roku 1833-go do zapadłey decyzyi przez Radę Administracyjną Królestwa w dniu 17/29 sierpnia 1839 r.; Akta w przedmiocie zamiany gruntów funduszu Kościoła Parafialnego w Garwolinie na grunta do dóbr Miętne należące i gruntów probostwa w Woli Rębkowskiej na inne w jeden dział odseparowane; Akta dotyczące budowli kościoła, cmentarza i innych zabudowań plebańskich w Garwolinie poczynające się od r. 1833-go do 1842; Akta pokładnego cmentarzowego Par. Garwolińskiey 1834-1857; Akta wzorów statystycznych za okres 1845-1857; Inwentarz Fundi Instructi Kościoła Parafialnego w Garwolinie przez komisarzy delegowa­nych w roku 1844 sporządzony; Z. Gnat-Wieteska, Dzieje parafii Garwolin; „Pamiętnik Religijno Moralny", 1857.

(autor Zbigniew GNAT-WIETESKA)