Zawadzka Aniela


Ur. 4 IV w W. w rodzinie inteligenckiej, c. Aleksandra Adama, pracownika kolei i Józefy z d. Szczudłowskiej, urzędniczki. Rodzice mieszkali w B.Podl. W VIII 1915, w wyniku decyzji władz carskich, rodzina Z. została zmuszona do ewakuacji i rozdzielona. O. skierowano do Płoskurowa na Podolu, a m. z trójką dzieci znalazła się w Moskwie. Zawadzcy opuścili Rosję 30 IX 1918 i wrócili do Polski, osiedlili się w S. przy ul. Aleksandrowskiej m 7. O. otrzymał pracę na kolei jako dyspozytor ruchu. Będąc jeszcze w Moskwie Z. zdała 27 V 1918 egzamin wstępny do I klasy 8-klasowej Szk. Żeńskiej Pol. A. Jaku­ bowskiej (szkoły ewakuowanej z W.). Na podstawie tego egzaminu została przyjęta w S. do Gim. im. Królowej Jadwigi, które uk. 25 V 1927.

W 1926 zm. o.; m., by zapewnić byt nieletnim dzieciom, podjęła pracę w Urzędzie Pocztowym jako telefonistka. Aniela dzięki pomocy rodziny Kietlińskich z Wołomina mogła w X 1927 zostać studentką Wydz. Humanistycznego UW. We IX 1928 zatrudniła się w Zakładzie Wych. TPD w W. przy ul. Nowosielskiej 1.  Pracowała tam 2 1., nawiązała przyjaźnie trwające do przysłowiowej „grobowej deski". W okresie studiów podejmowała się też innych prac (wychowawstwo na koloniach, korepetycje, zastępstwa chorych naucz. w szk.), by kontynuować studia i pomóc rodzinie. Studia uk. 30 VI 1932 otrzymując dyplom mgr. filoz. w zakresie fil. pol. Po studiach odbyła roczną bezpłatną praktykę w I Państw. Gim. i Lic. im. B. Prusa w S. W czasie praktyki uk. Stud. Pedagogiczne w W. kierowane przez Bogdana Nawroczyńskiego, nast. podjęła od 20 VIII 1933 pracę w III Państw. Gim. i Lic. im. Królowej Jadwigi w S. na etacie naucz. jęz. pol. Z tą szk. było związane je dalsze życie zawodowe aż do 1952.

We IX 1939 pełniła ochotniczo funkcję sanitariuszki, niosąc pomoc rannym żołnierzom i cywilom. Uk. kurs PCK I i II st. Do tej pracy pozyskała 50 uczennic, z którymi pracowała w szpit. polowym przy ul. Konarskiego 9. Po wkroczeniu Niemców wraz z in. naucz. i uczennicami ze swojej szk. ratowała dokumenty, książki i pomoce nauk. Brała udział w tajnym naucz. od I 1940 do 30 IV 1944. Nauczała najpierw sanitariuszki ze szpit. polowego, a od II na zorganizowanych kompletach będących kontynuacją III Państw. Gim. i Lic. im. Królowej Jadwigi. W r. szk. 1941/1942 uczyła także na tajnych kompletach będących kontynuacją Państw. Lic. Pedag. Żeńskiego, które hitlerowcy zlikwidowali 14 IX 1940. Dorywczo pracowała też na różnych etatach, by podreperować sytuację materialną rodziny. Uczyła w Szk. Powsz. nr 2 im. Gabriela Narutowicza oraz na Kursie Przygotowawczym do Szk. Zaw. II st. Pod koniec 1941 za zgodą władz podziemnych, podjęła pracę w biurze niem. starostwa w referacie wzorowych gospodarstw chłopskich.

Po wyzwoleniu S. Kuratorium Okr. Szk. w Lublinie powierzyło jej z d. 1 VIII 1944 obowiązki dyr. Państw. Gim. i Lic. im. Kr. Jadwigi w S. Funkcję pełniła do 1 X 1952. Brała udział w pracach Komisji Weryfikacyjnej, badającej wyniki naucz. na tajnych kompletach w szk. siedleckich. W tym czasie pracowała też społ. w takich organizacjach jak: Tow. Burs i Stypendiów, Liga Morska, Komisja Biblioteczna ZNP, Tow. Literackie im. A. Mickiewicza. Dzięki pomocy finansowej PRN w S. zorganizowała Bursę Międzyszkolną dla niezamożnej młodzieży, uczącej się w siedleckich szk. średnich. Dając wyraz swoim przekonaniom polit. 31 III 1951wstąpiła do PZPR; była aktywnym czł. partii. Niedługo potem powołano ją do pracy w charakterze wizytatora do Kuratorium Okr. Szk. w W. Wtedy też opuściła S. Po 2 I. odwołano ją i powierzono obowiązki dyr. LO w Skalimowie (miejscu jej zamieszkania). 1 IX 1956 przeniesiono Z. do Szk. Podst. i LO TPD X w W. na etat naucz. jęz. pol., a po 2 mies. ponownie powołano na stanowisko wizytatora stołecznego Kuratorium do Oddz. Szk. Lic. Od 1 VII 1962 pracowała jako podinspektor w Inspektoracie Oświaty Prezydium DzRN W. - Mokotów. Opiekowała się szk. lic. Ostatnim m. pracy przed emeryturą było XLII LO im. Marii Konopnickiej w W. Emerytką została 1 IX 1970.

Po przejściu na emeryturę przejawiała aktywność, na jaką pozwalało jej stale pogarszające się zdrowie i przebyty w 1977 zawał. Pracowała społ. w Tow. Przyjaciół W. - Oddz. Mokotów, gdzie była przewodn. Komisji Młodzieżowej. Do pracy tej pozyskała innych naucz., z którymi popularyzowała historię W. wśród młodzieży. Podjęła współpracę z Oddz. Komisją Historyczną ZNP w S. w celu ocalenia od zapomnienia nazwisk naucz. i ich pracy na tajnych kompletach w czasie okupacji. Stała na czele Komit. Red. powołanego w celu zbierania i weryfikowania materiałów do publikacji. Efektem nawiązanej współpracy było złożenie przez nią 12 IV 1974 mpsu książki w Maz. Ośrodka Badań Nauk. Jej redakcją zajmowała się dr Halina Winnicka, która była jej wychowanką. Książka o tytule Szkola siedlecka w okresie okupacji hitlerowskiej 1939 - 1944 ukazała się drukiem w XII 1986. W jej wydaniu pomogły: ZNP w S., Wydz. Kult. i Sztuki UW w S. oraz Tow. Miłośników Podl. W czasie przyjazdów do S. wygłaszała prelekcje w WSR-P, w Klubie Naucz., w ZSZ. W 1986 przeszła drugi zawał. Zm. 4 VII 1987. Pochowano ją na Cm. Centralnym w S.

Z. za swoją wieloletnią pracę zaw. i społ. otrzymała m.in. odznaczenia: Medal KEN, Odznakę ZNP za Tajne Nauczanie, Złoty Krzyż Zasługi, Złotą Odznakę ZNP, Krzyż Kawalerski OOP.


APS, Księga Ewidencji Ludności, Rejestr Mieszkańców m. Siedlce, t. 3, s. 184; Zawadzka Aniela, [w:] Zasłużeni dla oświaty i wychowania powiatów siedleckiego i łosickiego, z. 1, S. 2005, s. 107-108; A. Zawadzka, Szkoła siedlecka 1939-1944; A.W., Pamięci Anieli Zawadzkiej, „Szkice Podl.", 1994, s. 115-118; Pamięci Anieli Za wadzkiej w 90. rocznicę urodzin, „Tyg. Siedl.", 1999 nr 15, s. 13.

(autor Mirosława BEDNARZAK-LIBERA)