ASŁANOWICZ Mieczysław (1880-1924), pedagog, działacz społeczno-oświatowy, dyrektor gim­nazjum siedleckiego.

ASLANOWICZ

Ur. 29 II we wsi Długojewo, pow. kowieniecki, w rodzinie szlacheckiej. Uk. gim. w Radomiu, studiował na  Wydz.  Matem.-Przyrod.  UW. W czasie studiów należał do PPS i prowadził działalność oświat.-polit. wśród młodzieży.  Za udział w demonstracjach i  manifestacjach 1905, areszt. przez władze carskie i osadzony w więzieniu, a nast. ześłany w głąb Rosji. Za­mieszkał w Odessie. W czasie pobytu na ze­słaniu złożył na uniwersytecie odeskim egza­min na kandydata  nauk  przyrod.  Pod  koniec studiów uległ wypadkowi, na skutek którego stracił w niewyjaśnionych okolicznościach nogę. Po r. wrócił z zesłania i podjął w 1906 pracę naucz . w Pułtusku, a nast. w 1907 przeniósł się do Rawy Maz. W 1909 wraz z ż. przeniósł się do S. i rozp. pracę w trzech szk.: w Gim. Pryw. Tadeusza Radlińskiego, Gim. Konstancji Zembrzuskiej oraz Szk. Handl. Żeńskiej Ja­dwigi Barszczewskiej. Po  wyjeździe T. Radlińskiego z  S. w 1912 A. został powołany na dyr. gim., które przybrało nazwę Męskiego Gim. Podl. Umiejętnie pokonywał ogromne trudności finansowe i polit. związane z prowadzeniem  gim. pod zaborem ros., w czym wspierany był przez naucz. i miejscowe koło PMS. W 1. 1915-1918, po opuszczeniu S. przez władze ros., zaczyna się dynamicznie rozwijać szk. kierowana przez A., napływa dużo młodzieży, która wcześniej uczyła się w szk. ros. Sprowadzał z W. i innych miejscowości wybitnych pedagogów i działa­czy społ. jak: Norberta Barlickiego, Stanisława Klebanowskiego (późn. Ku­rator Okr. Szkol. Lubelskiego), Bolesława Gaweckiego (późn. prof. fizyki na UW), Aleksandra Feista, Ignacego Wojewódzkiego (póź,. dyr. Gim. im. B. Prusa), Karola Piechowskiego, Józefa Andrzeja Tesler-Pogorzelskiego, Stefana Baranieckiego. Pod opieką A. działało Pol. Tow. Krajoznaw­cze. W okresie okupacji niem. prężnie funkcjonowało Tow. Pomocy Szk., a w nim dyr. A. 17 II 1918 odbył się pochód potępiający traktat brze­ski. Rozpędziły go władze niem., a sztandar POW został przejęty przez Niemców. Nocą w tajemnicy przeniesiono go do gim. i powierzono dyr. A., który był czł. tej organizacji. Sztandar ten stanie się sztandarem Gim. Podl., a późn. Państw. Gim. im. Hetm. S. Żółkiewskiego.

20 VIII 1918 Gim. Podl. przekazano  Państwu  Pol. Dokonało  tego Tow. Pomocy Szk. w osobach A., F. Godlewskiego, A. Ponikowskiego, T. Rudnickiego i A. Chrzanowskiego. 15 IX 1918 doprowadzono do upaństwowienia Gim. Podl., jako trzeciego w Królestwie, a jego oficjalna nazwa brzmiała: Królewsko-Polskie Gim. im. Hetm. Stanisława Żółkiew­skiego w S. Aktu upaństwowienia dokonał min. WRiOP, siedlczanin Antoni Ponikowski (zob.). Gim. w 1919 przejęło budynek po dawnym gim. ros. przy ul. S. Konarskiego. Od jesieni 1920 r. gim. tworzyły dwa wydz.: przy ul. Floriańskiej mieścił się wydz. humanistyczny, pozostający od 1921 pod kierunkiem z-cy dyr. dra Stanisława Rutkowskiego i przy ul. S. Konarskie­go wydz. matem .-przyrod ., kierowany przez dyr. A. W 1923 doszło do podziału na dwa gim.: hum. otrzymało im. 13. Prusa i matem.-przyrod . im. Hetm. S. Żółkiewskiego, którego dyr. był A. Stanowisko to piastował do swej przedwczesnej śmierci, która nastąpiła 23 IX 1924; pozo­stawił ż. i trzy c.

A. umiał sobie zjednywać nauczycieli i uczniów, był bez reszty oddany szkole i młodzieży, swymi umiejętnościami, talentem pedagogicznym i społ. zyskał wielki autorytet wśród młodzieży i mieszkańców m. Wywierał ogromny wpływ na powierzoną sobie młodzież. Sam gorliwy patriota, wszczepiał również w młodzież miłość do Ojczyzny i oddanie ideałom walki narodowowyzwoleńczej, czego dowodem był fakt uczestnic­twa jego wychowanków w POW, Leg. Pol. i wojnie pol.-sowieckiej. Był gorącym propagatorem harcerstwa, opiekował się również drużyną har­cerską działającą w gim. od 1911. Kierował także chórem harcerskim. Pierwsza drużyna męska otrzymała 19 II 1922 im. Romualda Traugutta. Po utworzeniu Gim. im. B. Prusa nastąpił podział  harcerstwa. Drużyna z „Żółkiewskiego" obrała sobie za patrona J. Piłsudskiego. Działał aktyw­nie w Tow. Przyjaciół Harcerstwa. Miał wielu entuzjastycznych przyjaciół i zwolenników, tak wśród młodzieży jak i starszych mieszkańców S., ale miał też zaciekłych przeciwników, rekrutujących się z sfer konserwatyw­nych, endeckich i klerykalnych, którzy organizowali na niego nagonki pra­sowe. Światli, postępowi ludzie bronili go, m.in. znany adw. siedlecki Aleksy Chrzanowski, był broniony w listach otwartych, publikowanych na famach prasy. Był czynnym czł. PPS, wziął udział w agitacji przedwybor­czej do SU.

Jego pogrzeb okrył m. żałobą i zgromadził tys. mieszkańców S. Przerwano zajęcia szkolne, Żydzi pozamykali sklepy, mszę żałobną od­prawił bp Henryk Przeździecki (zob.). Grały dwie orkiestry - wojskowa i gimna­zjalna, a kondukt pogrzebowy przeszedł gł. ulicami miasta. Komit. Uczczenia Pamięci Zmarłego wystąpił  do władz miejskich z wnioskiem o nadanie im. A. ul. przebiegającej obok Gim. im. S. Żółkiewskie­go. RM w S. w 1925 przychyliła się do wniosku i przemianowała  ul. Prospektową na ul. A. Imię tego zasłużonego dla siedleckiej oświat. pedagoga otrzymało w 1928 Muz. Ziemi Podl. w S.

Społeczeństwo siedleckie w plebiscycie wybrało A. „Siedl­czaninem XX w.". Grób A., ufundowany  przez rodzinę,  przyjaciół i uczniów, mieści się na Cm. Komunalnym w S. przy ul. Cmentarnej.


L. Grzegorek, Slownik biograficzny, s. 15-17; Zaslużeni dla oświaty i wychowania powiatów siedleckiego i łosickiego, z. 1, S. 2005, s. 8-9; - M. Głowacka, Mieczyslaw Asłanowicz działacz oświatowy i pedagog, S. 1989; U. Głowacka-Maksymiuk, Uli­ce Siedlec, s. 14-15; B. Kozaczyńska, Muzeum Regionalne w Siedlcach; J. Wilczyń­ski, Żólkiewszczacy, s. 15-35; A. Winter,  Dzieje Siedlec; P. Matusak, A. Winter, Siedlce 1918-1939, [w:] Siedlce 1448-1995; M. Głowacka, G. Welik, Dzieje Siedlec prostym językiem opisane,„Kur. Siedl.", 2001 nr 8, s. 7; 2001 nr 9, s. 7; 2001 nr 10, s. 7; 2001 nr 11, s. 7; 2001 nr 12, s. 7; 2001 nr 13, s. 7; 2001 nr 14, s. 7; 2001 nr 15, s. 8; J. Strychalski, Muzeum Ziemi Podlaskiej w Siedlcach (1928-1976), „Prace Arch.­ Konser.", z. l, 19;'8, s. 19-45; - (kin), Asłanowicz zwycięzcą, „Kur. Siedl.", 2001 nr 4, s. 8-9; T. Moniewski, Muzeum Ziemi Podlaskiej „Placówka", 1927 nr 37, s. 3; S. Wąsowski, jeszcze w sprawie muzeum, „Placówka", 1928 nr 17, s. 5; A. Winter, Muzeum Ziemi Podlaskiej w Siedlcach, „Zesz. Met.", 1982 nr 4 cz. 1, s. 88-94; W. Witczuk, Mieczyslaw Aslanowicz, „Kur. Siedl.", nr 11 z 18 VII 1991, s. 9; Życie i dzialalność spoleczna Mieczyslawa Asłanowicza, „Vademecum Działacza Kultu­ry",1982 nr 4 cz. l, s. 82-87; fot. [https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Mieczys%C5%82aw_As%C5%82anowicz.jpg; dostęp 30.04.2021].

(autor Dariusz GRZEGORCZUK)