Zdzisław Ronda v. Rondo, „Dzinek”, „Roch”, ur. 5 VII 1918 w Mińsku Maz. był s. Józefa (1887-1969) i Janiny z d. Kuczkowskich (1894-1978). Jego o. był kancelistą Kolei Żelaznej w pobliskim Cegłowie. W 1919 rodzina przeniosła się do B.Podl, gdzie o. otrzymał pracę w PKP i służbowy drewniany domek przy ul. Stacyjnej 12.
R. od 26 VI 1928 uczęszczał do Państw. Gim. Męskiego im. J. I. Kraszewskiego w B.Podl., które uk. 17 V 1938. W czasach gim. założył „chór rewelersów” w składzie: Józef Pajnowski, Franciszek Mazurek i Ryszard Dałurosz (akompaniował na fortepianie), wokalistą był R. Chłopcy popisywali się swymi umiejętnościami dając koncerty w mieszkaniach osób z nimi zaprzyjaźnionych, głównie były to mieszkania należące do rodzin koleżanek i kolegów z gim. Cotygodniowo koncert odbywał się w mieszkaniu adwokata, później notariusza, Stanisława Moździńskiego (zob.) przy ul. Warszawskiej 6, w którego c. Irenie zakochał się R. Występy zespołu „Dzinka” były wspominane w B.Podl. jeszcze przez wiele l. po wojnie, np. podczas zjazdów koleżeńskich b. wychowanek i wychowanków Gim. im. J. I. Kraszewskiego i E. Plater w 1957 i w 1969.
Zaraz po zdanej maturze wyjechał do Grudziądza, aby jako poborowy odbyć tam skróconą służbę wojskową w SPR Kaw., w której naukę rozpoczął 30 IX 1938, a uk. z wynikiem dobrym 15 VII 1939 w stopniu kpr pchor. rezerwy z przydziałem do 26 puł.
Już w półtora miesiąca po uk. szk. w Grudziądzu brał udział w walkach 26 puł. 1 IX 1939 na terenie Prus był w składzie dwunastoosobowego zwiadu konnego, z którego powróciło do pułku tylko trzech ułanów. Przeszedł z puł. cały szlak bojowy poprzez Lidzbark, Sierpc, Działdowo, okolice Płocka, Wyszogrodu, Mińsk Maz., Kampinos, Modlin, Nowy Dwór, Jabłonną, Otwock.
Po kapitulacji powrócił w okolice miejsca zamieszkania i przez pewien czas ukrywał się u znajomych w maj. Młyniec k. B.Podl.
W V 1940, przyszła teściowa R., Hanna Moździńska z Dobrzańskich (1891-1980), ż. znanego bialskiego adwokata-notariusza i działacza społ.-polit., podsłuchała w prowadzonej przez nią „Gospodzie” rozmowę Niemców, z której wynikało, że Gestapo ma przeprowadzić aresztowania absolwentów gim. im. Kraszewskiego. Powiadomiła o tym c. i poprosiła ją o przekazanie tej informacji R. oraz jego kolegom. Ostrzeżona młodzież pogim. ukryła się na jakiś czas, nikt nie został aresztowany.
R. wyjechał pośpiesznie do W. i został tam zatrudniony na stanowisku buchaltera w Zw. Spółdzielni Spożywców „Społem”, którego prezesem był Marian Rapacki (szwagier Hanny Moździńskiej).
W W. spotkał kolegę Wojciecha Kętrzyńskiego de Winkler (1918-1983), z którym razem odbywał służbę wojskową w SPR Kaw. w Grudziądzu. Spotkanie to miało wpływ na dalsze losy R., bowiem Wojciech Kętrzyński „Wołkowyski” należał do ścisłego kierownictwa narodowo-katolickiej organizacji konspiracyjnej Konfederacja Narodu - Bolesława Piaseckiego. R. pod ps. „Roch” rozpoczął działalność w Konfederacji Narodu od zorganizowania struktur tej organizacji konspiracyjnej na terenie B.Podl. i okolic. Wkrótce został szefem Konfederacji Narodu okr. bialskiego. Punktem kontaktowym kilku organizacji konspiracyjnych (Konfederacji Narodu, PPS, BCh, AK) była w B.Podl. jadłodajnia „Gospoda”, w której zgodnie spotykali się dawni dobrzy znajomi, czasem koledzy szkolni, a wówczas przywódcy i członkowie ugrupowań o zupełnie różnych orientacjach politycznych. Działacze bialskich organizacji konspiracyjnych spotykali się też od czasu do czasu podczas tzw. „prywatek” w mieszkaniach kolegów lub koleżanek gim. Jednym z punktów kontaktowych było mieszkanie Leopolda Chmielowca, dzięki któremu zachowały się do dzisiejszych czasów zdjęcia z kilku takich „prywatek”.
R. prowadził intensywną działalność konspiracyjną równocześnie na terenie okr. warszawskiego i podl., na co pozwalało mu zatrudnienie w „Społem” i praca o. na kolei.
Po aresztowaniu 24 VI 1940 rodziców Ireny Moździńskiej (1921-2003), która zaraz po tym wydarzeniu wyjechała do rodziny w W., R. wprowadził ją do Konfederacji Narodu, gdzie jako uczennica dwuipółletniej Szk. Pielęgniarstwa PCK (od 1 IX 1940 do 30 IV 1943) szkoliła młodsze od siebie dziewczęta, ucząc je udzielania rannym pierwszej pomocy medycznej.
Zdzisław R. i Irena pobrali się 4 X 1942 w W. w kościele przy ul. Czerniakowskiej, a ich akt małżeństwa, ze względów konspiracyjnych, sporządzony został 9 X 1942 w kościele przy ul. Tamka na Powiślu. Wesele, a raczej obiadokolacja, odbyło się w mieszkaniu u Marianów Rapackich tuż obok kościoła, przy ul. Zacisznej 2 na Sadybie. Świadkami byli: Wojciech Winkler-Kętrzyński i Jerzy Jan Kuczyk, a wśród gości weselnych znaleźli się m.in.: Bogusław Karczewski (pchor. grupy AK „Krybar”), Jerzy Dobrzański (ppor. NSZ i AK „Karol Ubysz”) i jego brat Tadeusz (por. NSZ „Dyzio”), Hanna Moździńska, i jej s. Jerzy (1927-1944) (zob.), który jako żołnierz ochotnik poległ 29 IX w Powstaniu Warszawskim.
Poobiednią atrakcją tego dnia miała być przejażdżka po Jeziorze Czerniakowskim, ale gdy tylko goście wsiedli do dużej wynajętej łodzi, wówczas na ich oczach rozegrała się dramatyczna scena, albowiem kilku Niemców urządziło sobie zabawę, która polegała na strzelaniu do mężczyzny łowiącego ryby na środku jeziora. Goście weselni zawrócili i zarówno droga powrotna do domu, jak i kolacja obyły się w zupełnej ciszy.
Wiosną 1943 r. R. poszukiwało Gestapo, wyjechał więc z W. i przez 4 tygodnie ukrywał się w Trojanowicach k. Żarnowa, w „melinie” AK kierowanej przez Jadwigę Popowską (późniejszą poetkę, autorkę opowiadań dla dzieci i dziennikarkę poznańską), krewną Ireny ze strony m. Tam otrzymał nowe dokumenty i konspiracyjne nazwisko „Różycki”. Po powrocie do W. Zdzisław i Irena Różyccy zamieszkali na Bielanach przy ul. Hajoty.
VII 1943 Zdzisławowi i Irenie ur. się s., który 30 VII 1944 został ochrzczony pod prawdziwym nazwiskiem o. R. nie uczestniczył w tej uroczystości rodzinnej, gdyż rankiem tego dnia dostał rozkaz do natychmiastowego stawienia się w miejscu koncentracji i dołączenia do oddz. partyzanckiego AK operujących na terenie Puszczy Kampinoskiej. Nast. d. brał już udział w Powstaniu Warszawskim i w późniejszych walkach partyzanckich, aż do czasu okrążenia ich przez Niemców i rozwiązania oddz. rozkazem d-cy. Cudem udało mu się wydostać z niemieckiego okrążenia i ujść z życiem szczęśliwie, tylko dzięki 2 kg smalcu, który otrzymał kilka dni wcześniej od rodziny (rewidujący uwierzyli, że handlował słoniną). Wrócił do W., odnalazł ż. oraz jej m. zrozpaczoną po utracie s. i razem wyjechali do Płocka, tam w II 1945 zorganizował Spółdz. Spożywców „Społem”, której był pierwszym po wojnie kierownikiem.
W dowód uznania Biuro Prezydialne Rady Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej przysłało na jego adres zamieszkania zaświadczenie nr 3387 z d. 27 IV 1945 powierzając mu zorganizowanie tego typu placówek na terenach Ziem Odzyskanych: „Niniejszym zaświadcza się, iż ob. Rondo Zdzisław udaje się na teren Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej Polskiej celem zorganizowania ośrodków gospodarczych »Społem« Centrala Gospodarcza Spółdzielni Spożywców RP. Wszelkie władze zarówno wojskowe jak i cywilne winny okazać ob. Rondo jak najdalej idącą pomoc. Ważne do dnia 30 VI 1945 r.” - podpisał: w/z dyr. Prezydium Rady Ministrów dr J. Żumiak.
Tego zadania R. już nie wykonał, gdyż 8 V 1945 zm. w Płocku na gruźlicę mając niespełna 27 l.
Rondo K., O Rochu, szefie bialskiego okręgu KN, „Tygodnik Podlaski” nr 29 (130), z 16 VII 2010, s. 20; Kętrzyński W., „Wspomnienia wojenne 1939-1945”, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wr. (sygn. 16211/II w dziale rkps), 4 t., s. 238, 239-497, 498-736, 737-1040); Radomyski S., Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939, Pruszków, 1992, s. 84, poz. 202, s. 110; Czarnecki W., Durko J., Hałoń E., Polska Partia Socjalistyczna w okresie wojny i okupacji 1939-1945, W. 1994, t. I, s. 566-569; Feliksiński J., Szkoły Bialskie w XVII-XX wieku. Monografia I Li-ceum Ogólnokształcącego im. J. I. Kraszewskiego, B.Podl. 1998, s. 249, poz. 229; Korneć G., Tajna oświata na Południowym Podlasiu i Wschodnim Mazowszu 1939-1944, S. 2006, s. 213 i 602; Bartczak Z., II Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Piotrkowie Trybunalskim 1856-2006, Piotrków Trybunalski 2010, s. 52; Zaświadczenie CAW nr 302/a/IV/EM z dnia 31 III 2000 r.; Zdzisław Rondo - absolwent SPRK w Grudziądzu szefem KN w B.Podl. - Krzysztof Rondo, Sylwetki kawalerzystów - Fundacja Na Rzecz Tradycji Jazdy Polskiej w Grudziądzu, 2010. (http://www.cwk. grudziadz.pl/index/sk-rondo/id/1/page/1).
(autor Krzysztof RONDO)