Fedorowicz M


Ur. 18 I 1913 w W., c. ziemianina Stanisława Kłopotowskiego, inż. agronoma, dzierżawcy majątku Perki pod Kobryniem na Polesiu, i Janiny z domu Plewako. W 1915 r. wycofujące się wojska ros. dokonały przymusowej ewakuacji ludności i rodzina znalazła się w Moskwie. Po rewolucji w Rosji i wojnie pol.-bolszewickiej powrócili na Polesie, gdzie zastali zniszczony majątek. Po rozstaniu rodziców, Alina zamieszkała wraz z matką w domu ojczyma Antoniego Jałowskiego w W. Od 1924 r. uczyła się w Gim. im. Królowej Korony Polskiej w Nowym Sączu u ss. Niepokalanek, gdzie zdała maturę 13 VI 1931. Na UW studiowała fil. pol. W okresie studiów pisała poezję, którą czytano towarzysko i na antenie Polskiego Radia.

W 1935 r. wyszła za mąż za lekarza, dr. Jerzego Tuza (1910-87) z B. Podl. Po rozstaniu się z nim (małż. unieważniono w V 1939), 15 VI 1939 wyszła za mąż za dr. Jakuba Chrzanowskiego (1910-40) z Zaklikowa (woj. podkarpackie, pow. stalowo-wolski), który pracował w klinice chorób wewnętrznych i studiował na Wydz. Społecznym Szkoły Nauk Politycznych. Pod koniec VIII 1939 dostał powołanie jako lekarz do Batalionu Obrony Narodowej w Sokółce (wówczas woj. białostockie, ob. woj. podlaskie). Brał udział w walkach pod Mławą, we wrześniu trafił do niewoli sowieckiej. Więziony w Starobielsku, został zamordowany wiosną 1940 r.

Wybuch wojny przerwał naukę, uniemożliwiając F. zdanie końcowych egzaminów. Wrzesień 1939 r. zastał F. w Kowlu na Wołyniu, skąd w XII nielegalnie przekroczyła granicę i dostała się do W. Podjęła pracę w biurze informacyjnym PCK, w Kole Opieki nad Jeńcami. Pocz. zbierała informacje o losach pol. oficerów na terenie Podl. i Polesia. W Terespolu prowadziła placówkę ZG PCK przy obozie wymiany jeńców między ZSRR a Niemcami. Zorganizowała miejscową ludność celem niesienia pomocy wycieńczonym żołnierzom powracającym z niewoli. Zebrane informacje przekazywała swojej przełożonej Emilii Orzechowskiej z PCK w W.

W lI 1940 wstąpiła do konspiracji ZWZ-AK jako „Pokrzywa”, „Katiusza”, „Mandarynka” a od 1942 r. ps. „Marta”. W VII 1941 w B. Podl. szukała informacji o zaginionych oficerach pol. W Białej pracowała jako kelnerka w „Cafe3”, gdzie przychodzili Niemcy. Znajomość jęz. niem. ułatwiała jej zdobywanie informacji. W X 1941 od niem. lekarza, kpt. Edwarda Blassa dostała zaszyfrowaną listowną informację o śmierci męża „ …wszystkie wilki zostały wybite przez tamtejszych ludzi na wiosnę 1940”. Oczywiście „wilki” to polscy oficerowie. Była jedną z pierwszych osób, która dowiedziała się o ich losach. W III 1944 zorganizowała drużynę sanitarną w OP „Zenona” (zob.) i została jej d-cą. Drużyna była wspierana przez lekarzy, dr. Pawła Zodrowa z Kornicy, dr. Witolda Wróblewskiego (zob.) z Łosic i dr. Zbigniewa Gałązki z S. Uczestniczyła w akcji osłonowej w czasie wydobywania z Bugu pocisku V-2, w lasach mierzwickich (pow. łosicki, gm. Sarnaki) w V 1944 . Brała udział w bitwie pod Jeziorami, a 19 VII 1944 podczas służbowego wyjazdu do B. Podl. została zatrzymana przez patrol gestapo. Uratował ją gestapowiec feldfebel Otto Gruber, który pracował dla wywiadu alianckiego i miał kontakty z podziemiem partyzanckim. Po rozwiązaniu oddz. w VIII 1944, nie ujawniła się. W XII t. r. podczas transportu broni została aresztowana przez NKWD, przesłuchiwana w więzieniu w S., przeżyła zainscenizowaną śmierć. Po zwolnieniu z więzienia pod przybranym nazwiskiem jako Wirska działała w ROAK i WiN na Podl. F. była współredaktorem pisma konspiracyjnego „Reduta”, wydawanym od jesieni 1944 do X 1945, we wsi Mokre, pow. bialski, w tajnej drukarni.

D. 26 I 1946 w Sworach wyszła za mąż za Eugeniusza Fedorowicza (1919-68) – (zob.) ps. „Stary”, z Radiówki OP „Zenona”, który osłaniał radiostację „R-31”. W V 1946 opuścili Podl. i udali się do Kłodzka. Po ujawnieniu się 15 IV 1947 w Pow. Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Kłodzku, wyjechali do Polanicy Zdroju, gdzie F. pracowała jako kadrowa w uzdrowisku, pomagała ukrywającym się akowcom. Po stracie stanowiska we IX 1949 objęła urząd wicedyr. Szk. Zdobienia Szkła w Szczytnej Śląskiej.

Po wojnie należała do PSL Stanisława Mikołajczyka, a od pocz. l. 60-tych do ZSL.

W 1950 r. zapisała się na uzupełniające studia w Instytucie Pedagogiki Specjalnej w W. Po dyplomie pracowała w szpitalu dziecięcym w Kr., a później w szpitalu w Nowej Hucie. Tam zorganizowała ośrodek szkolno-wychowawczy. W Instytucie Pediatrii Akad. Medycznej (Kr. Prokocim), zorganizowała szk. Prowadziła zajęcia z pedagogiki specjalnej w Zaocznym Studium Nauczycielskim nr 1 w Kr. Od 1949 r. była nieustannie inwigilowana przez służby bezpieczeństwa do końca PRL-u, a szczególnie w okresie stanu wojennego. Działała w ZBoWiD w Kr. Od IX 1955 mieszkała w Radziszowie k. Kr. a latem 1956 r. przy ul. Krakowskiej w Kr.

W 1972 r. przeszła na wcześniejszą emeryturę. Aktywnie pracowała w środowisku kombatanckim żołnierzy OP „Zenona”. Była współorganizatorem akcji upamiętniających ten oddz. W czasie wojny prowadziła notatnik (zapiski z oddz., gł. jej wiersze), który w 1976 r. przekazała do Izby Pamięci o oddz. „Zenona” w szk. w Niemojkach (ob. pow. łosicki). W l. 80. XX w. zorganizowała wraz z ks. kanonikiem Romanem Soszyńskim i o. Eustachym Rakoczym spotkania towarzyszy broni w klasztorze oo. Paulinów w Leśnej Podl. Współtworzyła Sanktuarium „Poległym i Pomordowanym na Wsch.” przy kościele na Powązkach w W. Zorganizowała Rodziny Katyńskie w Kr. Swoje wspomnienia z okresu walk partyzanckich F. opisała w rozdziałach pt. Chłopcy z OP 34 „Zenona”, Idzie żołnierz borem lasem, O niektórych z wojskowej (i nie wojskowej) Służby Kobiet, Służba sanitarna w OP 34 „Zenona”, Armia Krajowa na środkowej i południowej Lubelszczyźnie i na Podlasiu, pod red. T. Strzembosza, L. 1993, s. 297-360. D. 25 V 2001 została awansowana na st. kpt.

Zm. 18 XII 2002 w Kr. i została pochowana na cm. Rakowickim (kw. PAS 69A, rząd płn., miejsce 8) przy asyście kompanii hon. WP. W ostatniej drodze towarzyszyła jej rodzina, partyzanci z oddz. „Zenona”, przyjaciele i mieszkańcy Kr. W małż. z E. Fedorowiczem (zob.) mieli dwóch s.: Macieja (1946-98) – pracownika teatrów krakowskich: Rozmaitości, Ludowego i Starego; i Jerzego (1947) - aktora teatralnego i filmowego, reżysera teatralnego, dyr. Teatru Ludowego w Kr., posła na Sejm V, VI i VII kadencji, senatora IX kadencji.

W 2013 r. Szk. Podst. nr 108 wchodząca w skład Zespołu Szkół Specjalnych nr 3 Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Kr., na prośbę grona pedagogicznego, uchwałą Rady Miasta Kr. otrzymała imię Aliny Fedorowicz. Jest ona również patronką jednej z ul. w B. Podl.


Kordaczuk S
., Podlaskim szlakiem oddz. partyzanckiego „Zenona”, S. 2007 s. 11, 31; Frankowski K., Na ścieżkach Podl. wspomnienia z lat dziecięcych, okupacji, PRL-ki i III RP, L. 2009 s. 75-87, 144-5, 152; Podniesińska E., Wyczółkowska-Łotocka B., Ślady Pamięci o oddz. partyzanckim „Zenona” 34 PP 9 Podlaskiej Dywizji AK na ziemi łosickiej, Łosice 2009, s. 38, 79-81, 151; AAN, Zespół 2/2113/0, Akta Aliny i Eugeniusza Fedorowiczów 1905-2002; APS, Materiały przekazane przez Stow. „Zenoniaków” w 2013 r., sygn. T- 19; Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Arch. i Muz. Pomorskie AK oraz Wojsk. Służby Polek w Toruniu, sygn. T-2885; Informacje s. Jerzego Fedorowicza; fot. [http://www.fedorowicz.plewako.pl/Marta.htm; dostęp 28.04.2021].

(autor Anna KŁOŚ)

* Korekta biogramu na podstawie uwag Czytelnika