KUJAWINSKI Stanisaw

Ur. 26 IV 1920 r. w Grodnie n. Niemnem w rodzinie inteligenckiej. S. Wacława i Józefy z Puchalskich-Kujawińskich. O. pochodził z W., ale za działalność patriotyczną został wysiedlony do Grodna. Tam w 1919 r. ożenił się z Józefą Puchalską. Wacław Kujawiński był z zawodu elektromonterem, który po założeniu rodziny próbował zarobkować prowadząc restaurację „Europę”.

K początkowe nauki pobierał w szk. Sióstr Nazaretek, a później W Państw. Gim. im. A. Mickiewicza. W VI 1939 r. uk. maturą Gim. i Lic. im. H. Sienkiewicza PMS w Grodnie.

W d. 13 IV 1940 r. K został wywieziony wraz z rodziną przez NKWD do kołchozu w Kazachstanie. O. za uwagi odnośnie Stalina został skazany na 10 l. łagrów i zginął w obozie pracy w Karagandzie. Po układzie Sikorski-Majski K wraz z matką zostali przeniesieni do pracy przy budowie linii kolejowej Akmolińsk-Karaganda. Pracował tam do końca II 1942 r. W III zgłosił się do służby w Armii Polskiej gen. W. Andersa tworzonej w ZSRR. Wraz z 24 pp 8 DP przez Pahlevi, Teheran, Awhaz i Ocean Indyjski dotarł do Palestyny, gdzie wstąpił do Szk. Pchor, a później przez Afrykę Południową ewakuowany został do Wielkiej Brytanii. W 1942 r. w Anglii, po przeszkoleniu w radiołączności został jako cichociemny przerzucony w nocy z 14 na 15 IX 1943 r. do Polski w okolice Wyszkowa. Został przydzielony do Okr. AK L., a później Inspektoratu Rej. AK Radzyń Podl. i skierowany do OP AK Stefana Wyrzykowskiego (zob.) ps. „Zenon”. Oddz. ten miał osłaniać radiostację R-31 KG AK, w której była wydzielona samodzielna drużyna radiowa dowodzona przez K. Tuż przed sylwestrem poznał swoją przyszłą ż. Lucynę Czajkę, która od niedawna należała również do oddz. „Zenona” i była łączniczką.

K został aresztowany 22 XI 1944 r. przez NKWD i przewieziony na Zamek w L. Sądzony 1 II 1945 r. otrzymał karę śmierci. W d. 7 II 1945 r. Najwyższy Sąd Wojskowy zmienił wyrok na 10 l. więzienia. W V 1945 r. K przewieziony został do Moskwy do więzienia na Łubiance jako świadek w procesie gen. Okulickiego. Ponieważ nie zeznawał tak jak oczekiwali przeniesiono go do więzienia dla pospolitych przestępców na Butyrkach, a nast. po kilku tygodniach przewieziony do W. na Rakowiecką. 4 X 1945 r. został przewieziony do Wronek. Dzięki znajomościom udało się przeprowadzić rewizję wyroku i złagodzić wyrok. Ostatecznie 29 XII 1945 r. K zwolniono z więzienia we Wronkach.

W V 1946 r. K przedostał się wraz z ż. do Anglii. W Anglii zgłosił się do wojska i do IV 1948 r. był oficerem w 4 bat. łączności. Trudne warunki życia po demobilizacji zmusiły K do ciężkiej pracy fizycznej, co później odbiło się na jego zdrowiu. Pracował jako robotnik leśny a od 1950 r. był robotnikiem w składach sprzętu górniczego. W l. 1953-1957 pracował w fabryce sztucznego włókna, a nast. był kierowcą w firmie wyrobów piekarniczych. W wieku 65 l. przeszedł na emeryturę.

K zm. 12 VIII 1995 r. w Nottingham. Msza św. została odprawiona w Kościele Polskim, Sherwood Rise, Nottingham. Pochowany został na cm. Wilford Hilll.

W Anglii K przez wiele lat był prezesem oraz kierownikiem Klubu Pol. Stow. Katolickiego w Nottingham, prezesem Koła Związku Pol. Spadochroniarzy oraz Stow. Pol. Kombatantów w Nottingham. Przewodniczył Komitetowi Budowy Pol. Kościoła w Nottingham. Był Kawalerem Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego VM, Krzyża Kawalerskiego OOP, Orderu Polonia Restituta, Krzyża Walecznych, Złotego i Srebrnego Krzyża Zasługi i Krzeża Zasługi z Mieczami. Otrzymał także Medal Wojska, Krzyż Armii Krajowej, Złotą Odzbnakę Skarbu Narodowego (dwukrotnie), odznaczeniem Stolicy Apostolskiej „Pro Ecclesia et Pontifice” i odznaczeniami brytyjskimi the „Kings Medal for Courage in the Cause of Freedom” oraz „War Medal 1939–1945”

Caban I., Mańkowski Z., Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa w Okręgu Lubelskim 1939-1944, cz. 1, L. 1968, s. 249-250; Tucholski J., Cichociemni, W. 1988, s. 154, 263-265, 354, 402; Frankowski K., Na ścieżkach Podlasia. Wspomnienia z lat dziecięcych, okupacji i pierwszych lat powojennych, L. 1995, s. 69, 182, 231, 246; Sroka J., 9 Podlaska Dywizja Piechoty Armii Krajowej, B.Podl. 1995, s. 201; Tucholski J., Cichociemni, W. 1988, s. 154, 263-265, 354, 402; Charczuk A., Oddział partyzancki 34 pp „Zenona” i jego związki z Ziemią Łosicką, [w:] Ziemi Łosickiej drogi do niepodległości, red. A. Indraszczyk, W. 2004, s. 197, 198, 201; Kłoś A., Aktywność kombatantów Oddziału Partyzanckiego „Zenona” 34 Pułku Piechoty Armii Krajowej, L. 2021, s. 15-16; APS, Środowisko Żołnierzy Oddziału Partyzanckiego „Zenona” 34 Pułku Piechoty 9 Podlaskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, zespół nr 1894, sygn. 19, 20, 36, 37.

(autor Anna KŁOŚ)