Ur. się 11 XII 1924 r. w Gołaszynie w pow. łukowskim, s. Edwarda i Stefanii z Świderskich. W 1925 r. rodzina Goławskich przeprowadziła się do S. G. uczęszczał w S. do szk. powsz. Nr 4 im. Adama Mickiewicza przy ul. Berka Joselewicza i szk. powsz. Nr. 3 im. Tadeusza Kościuszki przy ul. Konarskiego 7. Jego szkol. kolegą był pedagog i muzyk Konstanty Domagała (zob.), animator życia muzycznego w S. i Tadeusz Zieleniewski, późniejszy chirurg, ordynator w l. 70. XX w. oddz. chirurgii szpit. miejskiego w S. G. wspominał, że utrzymywał z nimi stosunki przyjacielskie, często go odwiedzali w zakładzie szklarskim przy ul. Pułaskiego w S. G.: Jak sam mówił: pochodził z biednej rodziny. Przed wybuchem wojny już jako kilkunastoletni chłopak pracował zarobkowo i w dużej mierze dzięki jego pracy utrzymywała się rodzina. Jako najstarszy z rodzeństwa zajmował się kolportażem prasy. Jego klientami byli siedleccy profesorowie szkół średnich, adwokaci, np. Zygmunt Aleksy Chrzanowski, oficerowie 22 pp i 9 pal.
W 1937 r., mając 13 l. G. musiał przerwać naukę w szk. żeby zarabiać na życie. Pracę znalazł w red. miesięcznika „Przyjaciel Podlasia” organu Stronnictwa Narodowego, którego wydawcą i red. był Czesław Dmowski (zob.). Red. „Przyjaciel Podlasia” mieściła się w S. na ul. Janowskiej 35a. Już po agresji niem. na Polskę 1 IX 1939 r. G. zapisał się do Zasadniczej Szk. Rzemieślniczej przy Cechu Szklarzy w S., którą uk. eksternistycznie w 1942 r. Od 1944 r. G. prowadził własny zakład szklarski w S.
W 1942 r. G. został zaprzysiężony jako żołnierz oddziału NSZ w S., w którym do 1944 r. pełnił funkcję kwatermistrza. W 1944 r. G. jako młody chłopak włączył się do walki z Niemcami pod dowództwem por. Władysława Wyczółkowskiego „Sępa”. W gosp. Domańskich na końcu wsi Błogoszcz pow. siedlecki, stacjonowały dwa plut. NSZ, które przeprowadziły udany atak w czasie akcji „Burza” na żołnierzy węgierskich i żołnierzy niem. Po zajęciu 31 VII 1944 r. S. przez ACz., por. Władysław Wyczółkowski „Sęp” trafnie przewidział intencje Sowietów, postanowił rozpuścić plut. Zakonserwowaną broń zakopano w lesie pod Czepielinem, a żołnierzom wręczono podczas odprawy zasiłek pieniężny. G., który w plutonie pełnił funkcję kwatermistrza plut. otrzymał 500 zł.
W 1944 r. G. został aresztowany, osadzony w siedleckim więzieniu, a nast. wywieziony do obozu jenieckiego we wsi Jogła, w którym stacjonował jego zarz. Wkrótce trafił do obozu w Borowiczach w obwodzie nowogrodzkim w ZSRS. G. był najmłodszym więzieniem sowieckiego łagru. Miał 19 l. Do Pol. z zesłania powrócił w 1946 r.
G. 26 IX 1948 r. ożenił się z Adelą Czarnocką. Z tego związku ur. się c. Elżbieta Maria w 1950 r. i trzech s.: Krzysztof Daniel w 1953 r., Zygmunt Wiesław w 1956 r. i Andrzej Franciszek w 1958 r.
Od l. 60 XX w. G. zajmował się drukarstwem i kolportażem wydawnictw bezdebitowych o treści religijnej, za co został w 1963 r., aresztowany na 3 mies., osadzony w areszcie śledczym W.-Mokotów, następnie zwolniony. Mimo represji ze strony władzy komunistycznej G. nadal utrzymywał stały kontakt z Kurią Biskupią w S. i księżmi całej diec. oraz prowadzi działalność druku i kolportażu bezdebitowych wydawnictw. Działania G. nie uszły uwadze komunistów i w 1967 r. ponownie trafił do pawilonu dla więźniów polit. w areszcie śledczym na Rakowieckiej. Na przełomie l. 60 i 70 XX w. G. jako jedyny przeciwstawił się działalności, która wykraczała poza ustawowe działania funkcjonariuszy kom. miejskiej i powiatowej MO w S. kierowanej przez z-cę kmdta ds. bezpieczeństwa/I zastępcy kmdta ds. SB mjr. Jana Rypińskiego. Funkcjonariusze zastraszali i szantażowali wielu mieszkańców m. i okolic. Dzięki jego niezłomnej postawie wobec szantażu ze strony grupy funkcjonariuszy dowodzonej przez mjr Jana Rypińskiego, udowodnił, że Jan Rypiński w okresie 1945-1947 należał do grupy terrorystyczno-rabunkowej, która rekrutowała się z byłych czł. PPR-GL z czasów okupacji, członków PPR i funkcjonariuszy MO. Grupa ta operowała na terenie pow. płockiego. Dowódcami tych grup byli Jakub Krajewski, Lucjan Markowski i Władysław Rypiński oraz jego s. Jan. Grupy te działały na polecenie Jakuba Krajewskiego, jako sekretarza KP PPR w Płocku i w porozumieniu z niektórymi szefami PUBP. Według zeznań podejrzanych, grupy te miały za zadanie przeprowadzenie likwidacji osób podejrzanych o popełnienie morderstw na czł. partii, działaczy demokratycznych, funkcjonariuszy UB i MO. Do osób podejrzanych zaliczono czł. AK, NSZ i PSL. Do grup terrorystyczno-rabunkowych należeli, m.in: Jakub Krajewski, Lucjan Markowski, Jan Rypiński, Bolesław Siemiątkowski, Kazimierz Siemiątkowski i in. Grupy te w różnym składzie na przestrzeni od końca 1945 r. do pocz. 1947 r. dokonały szeregu morderstw i napadów rabunkowych na terenie pow. płockiego. Działania podjęte przez G. sprawiły, że sprawą działalności rabunkowej i mordów dokonanych na terenie pow. płockiego przez grupę Władysława Rypińskiego i jego s., późniejszego mjr Jana Rypińskiego z okresu 1945-1947 zajęła się prokuratura, co w owym czasie było precedensem.
Po wydarzeniach radomskich VI 1976 r. G. aktywnie włączył się w działalność podziemną i antykomunistyczną. Od 1977 r. uczestniczył w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO) i był współzałożycielem z mec. Janem Mizikowskim Siedlecko-Podl. Grupy Lud.-Narodowej (SPGLN). 26 XI 1978 r. pomagał powołać Podl. Komitet Samoobrony Ludzi Wierzących, który protestował przeciwko próbom rozebrania przez komunistów kaplicy we wsi Opole Stare k. S. W 1978 r. w ramach SPGLN G. współorganizował akcję ulotkową w S. i okolicy nawołującą do bojkotu wyborów do rad narodowych. W SPGLN G. aktywnie działał uczestnicząc w kolportażu wydawnictw niezależnych Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” i ROPCiO oraz organizował spotkania, często we własnym domu, z przedstawicielami opozycji m.in. Wiesławem Chrzanowskim, Aleksandrem Hallem, Leszkiem Moczulskim, Janem Olszewskim, Władysławem Siła-Nowickim, Wojciechem Ziembińskim. Członkowie grupy z G. na czele brali również udział lub współorganizowali manifestacje patriotyczne w W., m.in. 1 IX 1979 r. Ponadto z inspiracji G. SPGLN prowadziła też działalność wydawniczą, głównie druk ulotek oraz przedruki niezależnego pisma „Opina”, a od 1 IX 1979 r. wydawnictw KPN. 1 IX 1979 r. SPGNL weszła w skład Konfederacji Polski Niepodległej (KPN); pod aktem zał. podpisali się czł. SPGLN: Ryszard Piekart ps. „Ryszard Kossowski”, G. ps. „Zygmunt Marowski” oraz Roman Kraszewski (osoba nieznana, prawdopodobnie ps.). 9 XII 1984 r., po opuszczeniu KPN przez G. SPGLN ogłosiła swoje rozwiązanie.
Od 1978 r. G. był współpracownikiem ROPCiO, kolporterem prasy niezależnej w regionie, drukarzem i kolporterem ulotek, organizatorem spotkań z działaczami opozycji, uczestnikiem manifestacji organizowanych przez Wojciecha Ziembińskiego w W., m.in. uczestniczył w akcji ulotkowych przypominających o agresji sowieckiej na Polskę 17 IX 1939 r. i zamordowaniu polskich oficerów przez NKWD w Katyniu w 1940 r. 1 IX 1979 r. G. został sygnatariuszem i współzałożycielem KPN. Pod aktem zał. podpisany jest jako „Zygmunt Marowski”. Wszedł jako czł. Rady Polit. tej partii.
W 1980 r. w mieszkaniu G. powstał pierwszy w S. Niezależny ZZ „Podlasie” przekształcony później w Niezależny Samorządny ZZ „Solidarność”. W VIII 1980 r., kiedy w Gd. trwał w stoczni strajk stoczniowców, G. dostarczał żywność dla strajkujących pracowników w Stoczni Gdańskiej im. Lenina.
Za swoją niepodległościową działalność opozycyjną G. został 12 XI 1980 r. aresztowany przez SB. Bezpośrednim powodem była jego działalność w KPN. W więzieniu przebywał do 12 V 1981 r. Został zwolniony po bezprecedensowej, ogólnopolskiej akcji protestacyjnej. 31 VII 1981 r. uczestniczył w akcji wzniesienia pierwszego krzyża katyńskiego na Powązkach w W. zorganizowanej przez Stefana Melaka. 1 XI 1981 r. G. kierował akcją ulotkową na Podl., mającą na celu uwolnienie ponownie aresztowanych Leszka Moczulskiego, Romualda Szeremietiewa i Tadeusza Stańskiego. W d. 5 XI-13 XII 1981 r. uczestniczył w strajku „Solidarności” Rol. Indywidulanych w S.
Po ogłoszeniu stanu wojennego 13 XII 1981 r. G. ukrywał się. Został zatrzymany w IV 1982 r. i internowany Ośrodku Wczasowym Gniewko w Darłówku, który został zamieniony przez władzę komunistyczną na Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych. Razem z G. w tym ośrodku przebywali Bronisław Geremek, Tadeusz Mazowiecki, Andrzej Czuma. G. został zwolniony z internowania 24 XII 1982 r. Po wyjściu z internowania organizował manifestacje po Mszach za Ojczyznę w S. W 1983 r. G. jako drukarz i kolporter odezw sygnowanych „Ruch Niepodległościowy na Podlasiu”, aktywnie bierze udział w działalności antykomunistycznej.
W działalności opozycyjnej G. pomagają s.: Andrzej, Krzysztof i Zygmunt jr. Goławscy. G. wielokrotnie był zatrzymywany przez SB i poddawany rewizjom. Jako czł. wchodził w skład trzyosobowej konspiracyjnej Rady Polit. KPN. Do 1984 r. występował pod pseudonimem „Zawisza”. Jego pryncypialność i nieugięta postawa w walce o prawdę powoduje, że 9 XII 1984 r., razem z innymi czołowymi działaczami KPN: Tadeuszem Jandziszakiem, Tadeuszem Stańskim i Romualdem Szeremietiewem, wystąpił z KPN.
22 I 1985 r. G. został współzałożycielem Polskiej Partii Niepodległościowej (PPN). W V 1987 r. PPN weszła w skład Porozumienia Partii i Organizacji Niepodległościowych. W 1989 r., przed wyborami 4 VI, G. założył i został szefem Chrześcijańsko-Narodowego Komitetu Wyborczego, opozycyjnego wobec siedleckiego Komitetu Obywatelskiego. Uczestniczył w reaktywowaniu Związku Sybiraków, zainicjował postawienia pomnika sybiraków w S. Od 1989 r. działał w Stronnictwie Narodowym.
6 II 1989 r. władze PRL podjęły rozmowy z opozycją demokratyczną zwane Okrągłym Stołem. Trwały one do 5 IV 1989 r. W wyniku podpisanego porozumienia w wyborach do Sejmu 65% mandatów miało przypaść władzy komunistycznej co część opozycji uznała za zdradę demokracji. Wśród opozycji, która kontestowała Okrągły Stół był G., uważał je za zdradę narodu, bowiem do rozmów nie zostali zaproszeni przedstawiciele znacznej rzeszy katolicko-prawicowego, niepodległościowego społeczeństwa.
Po 1989 r. G. prowadził aktywnie działalność społ.-polit. W 1990 r. założył w S. Związek Żołnierzy NSZ oraz Związek Sybiraków. W obu tych związkach był prezesem szczebla wojewódzkiego. Stawiał sobie za cel jednoczenie grup kombatanckich i niepodległościowych. W ostatnich l. G. poświęcił się idei upamiętnienia miejsc pamięci narodowej S. i Podl. Z jego inicjatywy powstała Rada Ochrony Miejsc Pamięci Narodowej przy Prezydencie M. S. Był pomysłodawcą wykonania i wmurowania tablicy upamiętniającej odbicie 7 III 1944 r. z siedleckiego więzienia czł. sztabu XII KO NSZ „Podlasie”. W kościele pw. św. Stanisława w S. dzięki G. została wmurowana tablica poświęcona pamięci ofiar żołnierzy NSZ. W l. 90. XX w. G. badał sprawę zamordowania przez funkcjonariuszy PUBP w S., w nocy 12/13 IV 1945 r. 16 mieszkańców S. i okolicznych miejscowości. Wśród zamordowanych znaleźli się czł. NSZ. G. urządził Pomieszczenia Pamięci Narodowej w budynku byłego PUBP w S. z umieszczoną na froncie budynku pamiątkową tablicą poświęconą ofiarom mordów UB dokonanych w tym miejscu w l. 1944-1956. Był inicjatorem likwidacji tablicy poświęconej działalności MO – ORMO oraz spektakularnej, znanej nawet w krajowych środkach przekazu rozbiórki 29 VI 1996 r. pomnika hańby S. „Braterstwa Broni” stojącego w centrum m. na placu Władysława Sikorskiego. W 1992 r. G. był pomysłodawcą i organizatorem sesji nauk. poświęconej NSZ, po której wydano jako pokłosie 3-tomową monografię „NSZ na Podlasiu w latach 1944-52”, red. M. Bechta, L. Żebrowski, S. 1997-2003.
G. to postać szczególna i wyjątkowa w ponad 450-letniej historii m. S. To świadek historii S. i najnowszych dziejów Polski. To żywy pomnik. Dzięki m.in. jego staraniom S. i Podl. wpisały się na trwałe w najpiękniejsze karty historii walki o niepodległość. Mówił za tysiące Polaków „zakneblowanych” za wschodnia granicą. Mówił i walczył za swoich kolegów, którzy zostali w lodach Syberii na zawsze i nie dane im było wrócić do Ojczyzny.
Uchwałą RM S. Nr XLI/604/97 z d. 18 XII 1997 r. G. został wyróżniony tytułem Honorowego Obywatela M. S. G. został odznaczony Krzyżem Partyzanckim (1993 r.), Orderem św. Stanisława (1995 r.), Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego (2003 r.). W 2007 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył G. za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i działalności społecznej Krzyżem Komandorskim OOP. Ponadto został wyróżniony odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1999 r.), Kustosz Pamięci Narodowej (2012 r.). Pośmiertnie decyzją MON Mariusza Błaszczaka G. został awansowany do stopnia płk WP.
Zmarł 9 III 2021 r. w wieku 96 l. Po nabożeństwie w Katedrze Niepokalanego Poczęcia NMP, której przewodniczył bp Kazimierz Gurda, i ceremonii pogrzebowej G. spoczął na cm. Centralnym w S. W uroczystościach wzięło udział wojsko, przedstawiciele parlamentu, władz lokalnych i organizacji społ., a także prezes IPN oraz dyr. Oddziału IPN w L. oraz liczna grupa siedlczan. Kancelaria Prezydenta RP opublikowała list Andrzeja Dudy z przypomnieniem wybitnych patriotycznych zasług oraz z wyrazami współczucia dla rodziny i uczestników uroczystości pogrzebowych.
Maksymiuk P., Zygmunt Michał Goławski, [w:] Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89, red. J. Skórzyński, P. Sowiński, M. Strasz, t. I, W. 2000, s. 104-105; Biernacki K., Zygmunt Goławski, (w:) Encyklopedia Solidarności opozycja w PRL 1976-1989, t. 1, red. naczelna M. Łątkowska, A. Borowski, W. Domagalski, A. Dudek, Ł.. Kamiński, P. Miśkiewicz, G. Waligóra, W. 2010; s. 129-130; Wołk G., Siedlecko-Podlaska Grupa Ludowo-Narodowa, (w:) Encyklopedia Solidarności opozycja w PRL 1976-1989, t. 3 red. naczelny G. Waligóra, Ł. Sołtysik, K. Dworaczek, L. Próchniak, M. Zwolski, W. 2019, s. 525; Charczuk W., Grzegorczuk D., Czesław Dmowski, (w:) SBPPiWM, t. IV pod red. W. Charczuka, D. Grzegorczuka, V. Machnickiej, S. 2019, s. 37; Tamże, Stańska A., Konstanty Ryszard Domagała, SBPPiWM, t. IV, pod red. W. Charczuka, D. Grzegorczuka, V. Machnickiej, S. 2019, s. 43; Pawłowicz J., Chwała Bohaterom! Mieszkańcy Mazowsza zachodnio północnego sadzeni przez Wojskowe Sądy Rejonowe 1946-1955, W. 2003, s. 18-23; Bechta M., „...między Bolszewią a Niemcami”. Konspiracja polityczna i wojskowa Polskiego Obozu Narodowego na Podlasiu w latach 1939-1952, W. 2008, s. 256, 340; Arkusz A., Polacy internowani w obozie NKWD nr 270 w Borowiczach w latach 1944-1949, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 2 (10) 2006, s. 211; Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich, oprac. S. Ciesielski, W. Materski, A. Paczkowski, W. 2002; Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. II 1956-1975, red. nauk. P. Piotrowski, W. 2006, s. 155; Marcinkiewicz M., Ośrodki odosobnienia 1981-1982, Gd. 2016; „Przyjaciel Podlasia”, Nr 2/1936, s. 6; Laureaci „Aleksandrii 96” Zygmunt Goławski, „Kurier Siedlecki” Nr 12/1996, s. 5; Grzegorczuk D., Szkolnictwo i oświata pozaszkolna w Siedlcach międzywojennych, „Szkice Podlaskie” z. 7/1999, s. 103; „Medycyna Dydaktyka Wychowanie”, Vol XLVII, No 1/2015, s. 10; W służbie publicznej pamięci, „Echo Katolickie”, Nr 25/ 2012, s. 22; Bezkompromisowy i odważny, „Echo Katolickie”, Nr 11/2021, s. 4; Zygmunt Goławski (1924-2021), „Tygodnik Siedlecki”, Nr 11/2021, s. 13; AIPN, sygn. 0298/991, Notatki informacyjne – dotyczące osób pozostających w zainteresowaniu byłego Departamentu X MBP, Notatka informacyjna w sprawie przeciwko Siemiątkowskiemu Kazimierzowi, Kalinowskiemu Wiesławowi i innym dotychczas nie aresztowanym z 15 VI 1953 r., k. 57-61; AIPN, sygn. 576/10, t. 3, Akta Prokuratora Woj. w W. w sprawie Michalskiego Kazimierza i innych, Pismo Prokuratora Woj. w W. do Departamentu II Prokuratury Generalnej z 27 III 1958 r., k. 574; AIPN, sygn. 576/10, t. 3, Akta Prokuratora Woj. w W. w sprawie Michalskiego Kazimierza i innych, Protokół przesłuchania świadka Józefa Chylińskiego z 18 V 1957 r., k. 400-401; relacja ustna udzielona autorowi przez Andrzeja Franciszka Goławskiego w dn. 10 VII 2022 r (w zb. Autora).
(autor Wiesław CHARCZUK)