Ur. się w X 1711 r. S. Marka Antoniego (zob.) i Franciszki Szczuki, dziedzic dóbr Klimczyce i Sarnaki. Przed 1725 r. przebywał na studiach u jezuitów wiedeńskich, a nast. kształcił się u jezuitów w W. Po śmierci Augusta II w 1733 r., mając 22 l., bez sukcesu kandydował na posła na sejm elekcyjny. W 1737 r. objął urząd wojskiego bielskiego, a w dwa l. później został starostą mielnickim, obejmując urząd w wyniku cesji niespokrewnionego z nim Karola Józefa Sedlnickiego, właściciela dóbr konstantynowskich.
Na uwagę zasługuje fakt, że B. był pierwszym z rodu, który objął starostwo mielnickie. Do tej pory, na co zwrócił uwagę Radosław Poniat, domeną zainteresowania przedstawicieli rodu było starostwo drohickie, utracone w 1710 r. na rzecz Ossolińskich. Z ziemi mielnickiej B. siedmiokrotnie posłował na sejm w l. 1740-1764. W 1767 r. został konsyliarzem konfederacji ziemi mielnickiej. Mimo że w wielkiej polityce nie osiągnął większych sukcesów, to jednak na terenie ziemi mielnickiej cieszył się poważaniem i powagą, a o jego względy zabiegali najwięksi, zarówno Radziwiłłowie, jak i Czartoryscy.
Podobnie jak o. B. prowadził działalność koncentracji dóbr klimczyckich, ostatecznie doprowadzając do całkowitego przejęcia praw własności na terenie Sarnak. W związku z powyższym w 1754 r. za pozwoleniem królewskim Augusta III lokował swoją wieś dziedziczną Sarnaki i uczynił z niej m. z prawem organizowania 6 jarmarków. Miejscowość ze wsi ulicówki – najprawdopodobniej rozciągniętej wzdłuż obecnej ulicy Piłsudskiego – zaczęła przekształcać się w ośrodek miejski. Wytyczony został rynek, od którego promieniście rozchodziły się ulice. Na pamiątkę tego doniosłego wydarzenia, założyciel m. ufundował do sarnackiego kościoła dzwon z łacińskim napisem: 1754 Niech imię Pańskie będzie błogosławione - Aleksander Butler. Niewątpliwie nadanie praw miejskich i handlowych przyczyniło się do napływu nowych osadników, m.in. rzemieślników i kupców żyd., którzy w 1742 r. posiadali już własny cm., co należy utożsamiać z powstaniem gm. wyznaniowej, a w 1754 r. otrzymali zgodę na budowę synagogi. Lokowanie m. miało, w założeniu fundatorów, zwiększyć rentowność ich dóbr. Zadaniem m. było więc ułatwienie zbytu krescencji folwarcznej, głównie w drodze propinacji czyli przerabiania zboża na alkohol, zbywany na miejscu ludności chłopskiej i miejskiej oraz dostarczanie właścicielowi dodatkowych dochodów w postaci myta, różnych opłat handlowych i opłat od rzemiosła.
Początkowo m. rozwijało się dzięki ożywieniu handlowemu, osadzonym rzemieślnikom, nadanym jarmarkom i bezpośredniemu nadzorowi właściciela. Nie trwało to jednak długo. Po opuszczeniu swego dworu w Klimczycach, gdzie do tej pory przebywał, B. przeniósł się na stałe do W., tracąc bezpośredni wgląd na sytuację gosp. Sarnak, co stałą się przyczyną powolnego upadku miasteczka.
W całym swoim życiu B. lawirował pomiędzy zwalczającymi się koteriami magnackimi, wspierał tych, którzy jego zdaniem w danym momencie byli silniejsi i mogli zagwarantować mu większe korzyści. W 1733 r. jako stronnik Potockich był zwolennikiem Stanisława Leszczyńskiego, potem pogodził się z Augustem III, wreszcie przeszedł na stronę „familii” i Poniatowskich. Ostatnie l. życia spędził w stolicy. Zm. 25 X 1783 r. i pochowany zastał w kościele NMP na Nowym Mieście w W.
Ż. B. była Katarzyna Gronowska, z którą miał c. Rozalię (1737-1760). W 1757 r. Rozalia wraz ze swą ręką wniosła dobra Klimczyckie i Sarnaki jako wiano Antoniemu Ossolińskiemu (1726-1776), s. Jana Stanisława, właściciela Sterdyni i Ludwiki z Załuskich. Z tego związku ur. się w 1760 r. jedyny ich s. Stanisław, który odziedziczył dobra sterdyńskie oraz klimczyckie i w 1816 r. fundował nowy kościół par. w Sarnakach. Rozalia z Butlerów Ossolińska zm. w 1760 r., w kilka tygodni po ur. s.
Dygnas A., Butler Aleksander Łukasz, PSB t. III, Kr. 1937, s. 150; Niesiecki K., Herbarz polski, Lipsk 1839, r. II , s. 364-367; Grodek A., O magnackim merkantylizmie, Studia z historii myśli ekonomicznej, Warszawa 1963, s. 482-491; Makaruk J., Sarnaki w byłym powiecie konstantynowskim, Sarnaki 2006, s. 11-17; Poniat R., Strategie karier urzędników podlaskich w XVIII wieku, (w:) Nad społeczeństwem staropolskim. Kultura, instytucje, gospodarka w XVI-XVIII wieku, red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007, s. 176; Średzińska A., Miasta prywatne ziemi drohickiej i mielnickiej do końca XVIII wieku, Białystok 2011, s. 34; Wasilewska A., Zubkowicz R., Historia i współczesność gminy Sarnaki, Sarnaki 2018., s. 14.; Dobrowolski T., Butlerowie i ich związki z Podlasiem i Sarnakami, „Rocznik ziemi Sarnackiej”, nr 4/2021, s. 25-28; AGAD, Arch. Skarbu Koronnego, I, 70, k. 296v; Bibl. Instytutu Badań Literackich PAN, sygn. XVIII.2.1219.
(autor Tomasz DOBROWOLSKI)