Ur. się 18 II 1930 we wsi Więcki, pow. częstochowski, woj. kieleckie, w rodzinie kierownika szk. Aleksandra i jego żony Heleny ze Starczewskich. O. – por. rezerwy WP brał udział w wojnie obronnej we IX 1939. Wzięty do niewoli przez ACz (18 IX) zbiegł z grupą kilkudziesięciu oficerów i dołączył do Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”, walcząc pod rozkazami gen. Franciszka Kleeberga do 5 X 1939. W okresie okupacji niem. rodzina Szaflików zamieszkała we wsi Kamyk, skąd następnie wysiedlona została do wsi Borowa k. Częstochowy. Trójkę małych dzieci utrzymywała matka, gdyż ojciec za działalność konspiracyjną osadzony był w więzieniu. W domu często brakowało chleba, a w czasie zimy drewna do opalenia mieszkania. Już jako 14-letni chłopak spotkał się z okrucieństwem kolonistów niem. Został kilkakrotnie pobity.
Do wybuchu wojny Sz. zdążył ukończyć trzy klasy szk. powsz. W okresie okupacji, mieszkając na terenie ziem włączonych do Rzeszy, nie miał możliwości kontynuowania nauki. Dopiero w r. szk. 1943/44 – przerzucony przez granicę do Generalnego Gubernatorstwa – uczył się na tajnych kompletach, prowadzonych przez Braci Szkolnych (wspólnota zakonna, właśc. Zgromadzenie Braci Szkół Chrześcijańskich, której celem było wychowanie młodzieży w duchu chrześcijańskim, zakładała i prowadziła domy dziecka, szk., internaty; prowadziła m.in. w Częstochowie szk. powsz., gim. i internat) w Częstochowie, gdzie ukończył pierwszą klasę gim. Wojna głęboko wryła się w jego pamięć. Zimą 1945 r. uratował jednego z żołnierzy Wehrmachtu przed rozstrzelaniem przez Rosjan. Znał język niem., jednak posługiwał się nim niechętnie.
W l. 1945-49 był uczniem Gim. i Lic. im. Romualda Traugutta w Częstochowie, w którym uzyskał świadectwo dojrzałości. Wtedy też rozpoczął działalność społ. w szeregach ZMW RP „Wici”. Pełnił funkcje prezesa Zarz. Szkolnego, wiceprezesa Zarz. Powiatowego w Częstochowie i czł. Zarz. Wojewódzkiego w Kielcach. W 1947 r. podjął decyzję o wstąpieniu do SL. Tak zaczęło się Jego zaangażowanie w ruchu ludowym.
Po maturze w 1949 r. wybrał studia historyczne w Uniw. im. Adama Mickiewicza w P. Tam słuchał wykładów plejady wybitnych historyków – prof.: Gerarda Labudy, Henryka Łowmiańskiego, Kazimierza Piwarskiego, Stanisława Szczotki i Kazimierza Tymienieckiego. Uczestniczył w seminarium prof. Szczotki i w oparciu o pracę Stosunki gospodarczo-społeczne we wsiach państwa żywieckiego w XVII i XVIII w. oraz egzamin końcowy uwieńczył dwustopniowe studia magisterium w 1954 r.
Ukończenie studiów zbiegło się z drugą bardzo ważną decyzją życiową – wstąpieniem w związek małż. ze studentką historii Krystyną Klepacką. Ze związku przyszły na świat dwie córki – Grażyna (1956) i Marzena (1958). Później prof. doczekał się wnuków: Małgorzaty (1981), Tomasza (1983), Michała (1984), Grzegorza (1990) i Marty (1997).
R. 1954 był ważny jeszcze z innego powodu – związanego z pracą zaw. Wybijający się w czasie studiów dobrymi wynikami oraz „zacięciem” do pracy nauk. świeżo „upieczony” mgr Sz. powędrował na wschodnie rubieże Rzeczypospolitej – do L. W UMCS tworzył się Wydz. Humanistyczny, uruchamiający studia historyczne. Ciągnęli więc do L. młodzi adepci nauki z silnych ośrodków naukowych – W., Kr., P. Tu zaczęła się kariera nauk., wszak od 1 XI 1954 zatrudniony został na stanowisku asystenta w Katedrze Historii Polski do XVIII w., kierowanej wówczas przez doc. dr. Kazimierza Myślińskiego, przybyłego również z uniw. w P. W L. rozwinął talent nauk. i aktywność na różnych polach życia publicznego. Ogłosił drukiem 3 książki: Starostwo parczewskie w XVI-XVII w. (L. 1961), Wieś lubelska w połowie XVII w. Problem zniszczeń wojennych i odbudowy (L. 1963), Dzieje Łukowa (L. 1962) – współautorem był R. Orłowski. Publikował rozprawy i artykuły w pismach naukowych: „Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska”, „Rocznik Lubelski”, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, „Kwartalnik Historyczny”. Organizował sesje regionalne, poświęcone dziejom lokalnym, prezentował wyniki badań własnych, publikując je w materiałach pokonferencyjnych. Ukoronowaniem aktywności naukowej „etapu lubelskiego” była publiczna obrona dysertacji doktorskiej 6 VI 1960 na temat: Zniszczenia wojenne we wsiach woj. lubelskiego i Ziemi Chełmskiej.
Sz. cechowało duże poczucie wrażliwości społ. Dało się to zaobserwować w jego zaangażowaniu w ZSL. Szybko zdobył uznanie miejscowego środowiska ludowcowego – niezbyt bogatego w inteligencję ludową. Dlatego wybierano go na wiceprezesa Uczelnianego Zarz. ZSL w UMCS, czł. Miejskiego i Woj. Komitetu ZSL w L. Sz. przewodniczył Komisji Historycznej przy Woj. Komitetu ZSL, która jako pierwsza w Polsce 16-17 XI 1963 zorganizowała sesję nauk. na 70-lecie ruchu ludowego i opublikowała materiały w formie książkowej pod jego redakcją Ruch ludowy na Lubelszczyźnie. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez WK ZSL w L. (L. 1964). Na zjeździe miejskiej organizacji ZSL w 1961 r. Sz. – jako przewodniczącego obrad zauważył Czesław Wycech (zob.) – marszałek sejmu i wiceprezes Naczelnego Komitetu(NK). Przed II woj. świat. uczył w L. i miał – jak mało kto później duże zamiłowanie do historii ruchu ludowego. To z jego inicjatywy rozpoczęli ludowcy wydawanie w r. 1959 – „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego”, a w r. później utworzono Zakład Historii Ruchu Ludowego (ZHRL) przy Naczelnym Komitecie ZSL. Taki człowiek, jak Sz. potrzebny był w W.
D. 13 II 1963 został powołany na stanowisko kierownika ZHRL. Przejście do W. warunkował kontynuacją pracy nauk. na UW. Miał wszak świadomość, że ZHRL, mimo że był placówką nauk.-badawczą, to jednak funkcjonował na prawach Wydz. NK ZSL, a więc w strukturach partii polit. Nie chciał więc życia swego i rodziny wiązać ze stolicą sezonowo – na czas koniunktury polit. Cz. Wycecha. Od 1 X 1963 rozpoczął pracę w Katedrze Historii Polski Najnowszej Instytutu Historycznego (IH) UW – kierowanej przez prof. dr. hab. Henryka Jabłońskiego. Do W. przeszedł w pełni sił twórczych – mając 33 l., szerszy dostęp do archiwów i bibliotek centralnych. Tam też rozwinął talent badacza nauk. Jednocześnie ujawnił duże zdolności organizacyjne, tworząc bibl. i arch. ZHRL, inicjując szereg konferencji nauk., poświęconych przeszłości ruchu ludowego – w tym 22–24 XI 1965, której materiały ukazały się w obszernym t.: 70 lat ruchu ludowego. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez ZHRL dn. 22–24 XI 1965 r., pod red. J.R. Szaflika (W. 1967).
St. nauk. dr. habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii najnowszej uzyskał 24 III 1970 w oparciu o rozprawę Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” 1926-31 (ukazała się w formie książki – W. 1970) i pozytywną ocenę całokształtu dotychczasowego dorobku nauk. D. 1 VI 1974 został powołany na stanowisko docenta w IH UW.
W r. 1971, z d. 31 X, odszedł z pracy w ZHRL. W PRL-u było tak, że jak odchodził lider – to wcześniej czy później odchodzili też ludzie z nim związani. Cz. Wycecha na stanowisku prezesa NK ZSL (od 1962 r.) zmienił Stanisław Gucwa. W l. 70. Stronnictwo zrezygnowało z resztek samodzielności polit. i coraz bardziej zbliżało się do PZPR. Niechętnie widziano ludzi samodzielnie myślących, angażujących się przecież w partii działającej legalnie. Wyrazem tego były uchwały VI i VII Kongresu ZSL, przyjmujące program PZPR za własny i zobowiązujące ludowców do realizacji tegoż. Odsuwano tych, którzy nawiązywali w postawach i działalności do Witosa, Rataja, Mikołajczyka. Odejście Sz. z pracy w ZHRL oznaczało polit. zapomnienie i sui generis – emigrację wewnętrzną. Nowy prezes Stronnictwa S. Gucwa nie szanował historyków, akceptował zaś politologów. Sz. niechętnie widziano w redakcji „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego”. Nie był jednak osamotniony, miał w Zakładzie wielu przyjaciół. Poświęcił się wyłącznie pracy nauk. To wtedy opublikował dwie autorskie książki o oryginalnej tematyce: Początki konspiracyjnego ruchu ludowego. Studium o tematyce politycznej Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego 1939–43, (W. 1973), O rząd chłopskich dusz (W. 1976). Ponadto opracował i opublikował wespół z Januszem Albinem Listy Jana Stapińskiego z lat 1895–1926 (Wr. 1977).
Oprócz pracy nauk.-badawczej angażował się w gremiach kierowniczych zarządzających UW. W l. 1975–80 był prodziekanem i pełnił obowiązki dziekana Wydz. Historycznego, zaś w okresie 1982–85 prorektorem UW. Zarówno dorobek nauk., jak i uzdolnienia organizacyjne sprawiły, że został powołany do pracy w PAN; pełnił funkcję z-cy sekr. Wydz. I – Nauk Społecznych w l. 1984–88. Doświadczenia w organizacji i kierowaniu różnymi jednostkami oraz aktywność nauk. Rozwinął na pocz. l. 90. w nowych tworzących się uczelniach wyż. – czemu sprzyjał proces przebudowy ustrojowej. Nie zrywając z UW, wzmocnił kadrę naukową WSRPwS (ob. UPH), obejmując w r. 1991 stanowisko kierownika Katedry Historii Najnowszej w Instytucie Historii. Później przeszedł do Wyż. Szk. Humanistycznej w Pułtusku (ob. Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora), obejmując obowiązki dziekana Wydz. Historycznego i kierownika Katedry Historii Wsi.
Całe życie zaw. poświęcił Sz. nauce, która była Jego pasją. Plon Jego wysiłku jest przebogaty i różnorodny. Ponad 30 książek – autorskich, współautorskich, pod redakcją, wydawnictwa źródłowe, podręczniki, nie wspominając o drobniejszych formach pisarskich, jak artykuły i studia, recenzje, polemiki, sprawozdania i inne. Wszystko to było możliwe dzięki benedyktyńskiej wręcz pracowitości. Spenetrował nauk. nie tylko archiwa i książnice krajowe, ale i wiele zagranicznych w: Londynie, Lwowie, Moskwie, Paryżu, Petersburgu i Wiedniu. Publikował w periodykach o ustalonej – wysokiej pozycji naukowej, jak: „Kwartalnik Historyczny”, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, „Wiadomości Historyczne”, „Przegląd Humanistyczny”, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”. Był Autorem wielu tekstów biograficznych w „PSB”. Zasiadał w gremiach redakcyjnych czasopism nauk.: „Kwartalnik Historyczny”, „Wiadomości Historyczne”, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego” (przewodniczący) i „PSB”.
Ważnym polem aktywności nauk. Sz. było kształcenie młodej kadry nauk. Sam dużo pracując i publikując, miał wiele do przekazania młodym adeptom nauk historycznych. Skupianiu młodych badaczy sprzyjała duża życzliwość, wyrozumiałość i tolerancja dla odmiennych poglądów. Dużo wymagał od siebie i uczniów, dbając szczególnie o przestrzeganie reguł warsztatu nauk. historyka. Ten zespół cech osobowych sprawił zapewne, że garnęli się doń magistranci i doktoranci. Wypromował ok. 30 dr. nauk humanistycznych w zakresie historii najnowszej Polski i 300 magistrantów. Kilkunastu z nich jest dzisiaj samodzielnymi pracownikami nauki – w tym prof., wielu zajmuje wysokie stanowiska w życiu państw., a ich prace dotyczyły: S. i Podl., np.: Zbigniew Kalenicki – Działalność KPP w okręgu siedleckim w l. 1918-38 – obrona 1977, Stanisław Janucki – Powiat Bielsk Podlaski w l. 1918-45 – obrona 1979, Urszula Głowacka-Maksymiuk – Gub. siedlecka w l. rewolucji 1905-07 – obrona 1981, Henryk Kosieradzki – Bielsk Podlaski w XIX-XX w. – obrona 1981, Tadeusz Krawczak – Wsie drobnoszlacheckie w Siedleckim 1867-1975 – obrona 1984, Franciszek Gryciuk – Dzieje Siedlec 1944-75 – obrona 1985. Z IH UPH związani byli i są uczniowie Sz.: F. Gryciuk, Janusz Gmitruk, Arkadiusz Kołodziejczyk, Mirosława Bednarzak-Libera, Romuald Turkowski.
Działalność w ZMW RP „Wici” wywarła ważny wpływ na osobowość Sz. Żywo reagował na działalność ZMW. Wspominając, często wracał do l. 1945-47, kiedy na Zjazd Wojewódzki ZMW RP „Wici” jechał razem z grupą kolegów i koleżanek ze szkoły do Częstochowy otwartym samochodem ciężarowym. Reaktywowanie ZMW 3 XII 1980 przyjął z radością. Powtarzał: musimy młodym kolegom z ZMW udzielić pomocy. Gdy wiosną 1982 r. wiceprzew. Zarządu Krajowego (ZK) ZMW Stanisław Jekiełek zwrócił się do Sz. z propozycją powołania Komisji Historycznej przy ZK ZMW w W., dzięki działaniom Sz. Komisja Historyczna ukonstytuowała się i podjęła szybko działalność. W krótkim czasie przekształciła się w swoisty instytut badawczy wiejskiego ruchu młodzieżowego. Wydawała dokumenty, materiały z konferencji nauk. oraz własny periodyk „Roczniki Dziejów Ruchu Młodowiejskiego”. Miała swoje odpowiedniki przy każdym ZW ZMW. Było ich w kraju 49, tyle ile woj. Skupiały one ok. 5000 działaczy wiejskiego ruchu młodzieżowego, wśród których byli: działacze ZMW RP z l. 1928-39, powojennego ZMW RP „Wici” (1945-48) oraz ZMW działającego w l. 1957-76. Przy odrodzonym ZMW działały więc trzy pokolenia działaczy ZMW. Zasługi Sz. dla ruchu młodowiejskiego i badań nad jego dziejami zostały uhonorowane przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego wysokim odznaczeniem państwowym – Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą OOP, który przyznany Sz. został w 70. rocznicę powstania „Wici” w VI 1998.
Sz. był niestrudzonym badaczem i propagatorem myśli ludowej. Już we wspomnianej monografii o PSL „Piast” – obok praktyki działania sporo miejsca poświęcił myśli polit. tego ugrupowania, zwracając uwagę na tak ważne jej segmenty, jak: ustrój państwa, samorząd, reforma rolna, spółdzielczość, oświata i kultura, mniejszości narodowe, polityka zagraniczna. To program PSL „Piast” stał się fundamentem myśli politycznej SL w r. 1931, powstałego z połączenia tegoż z PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwem Chłopskim. Program SL z XII 1935 był najbardziej uogólnionym wyrazem agraryzmu – ideologii ruchu ludowego, kreślącej wizję ładu społ. i ustroju Polski na przyszłość. W książce O rząd chłopskich dusz dowiódł, jak ważna jest suwerenność polit. ruchu ludowego, jego niezależność od jakichkolwiek ośrodków wewnętrznych czy zewnętrznych. Ona przesądza w istocie o być albo nie być ruchu polit. Ta zasada pozostaje aktualna na dziś i przyszłość.
Ważnym obszarem badań nauk. Sz. były dzieje OSP. Dawał temu wyraz w czasie prowadzonych seminariów magisterskich i doktorskich. W drugiej połowie l. 70. podjął na ten temat systematyczne kwerendy w Polsce i za jej granicami. W ciągu 5 l. zgromadził ogromny materiał, którym zainteresował ZG Związku OSP. Wtedy jeszcze poza sympatią i zrozumieniem dla swojej pasji nie uzyskał żadnego wsparcia i pomocy. Do wydania napisanej przez Sz. monografii pt. Dzieje ochotniczych straży pożarnych przyczyniła się w 1985 r. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza (LSW). Książkę ilustrował Władysław Kopeć – grafik LSW i jednocześnie strażak OSP. Powstała publikacja niezwykła. Po raz pierwszy wszelkie zorganizowane formy walki z żywiołem zostały udokumentowane w opracowaniu nauk., którego ramy chronologiczne obejmują okres od wieków średnich do 1939 r. Książka ta, przygotowana na podstawie bogatej dokumentacji źródłowej, zasługuje na miano kompendium wiedzy o OSP. Była wznawiana w l. 2002 i 2005. Dzięki publikacji Dzieje ochotniczych straży pożarnych uzyskał uznanie, przyjaźń i sympatię wśród druhów strażaków. Książka ta zwróciła uwagę na potrzebę szerszego prowadzenia badań nad dziejami ochotniczego ruchu strażackiego. Sz. często zapraszany był na ul. Oboźną do ZG Związku OSP (ZOSP), aby wygłaszać referaty i pogadanki. Wkrótce kontakty te zostały sformalizowane w Komisji Historycznej (KH) działającej przy ZG. Przez 20 l. kierował KH, a w okresie ostatnich l. był jej hon. przew. Wielokrotnie z zadowoleniem podkreślał fakt, że Związek przykłada coraz większą wagę do tradycji. Mówił często, iż nie zna innej takiej organizacji, która dokumentowałaby skrupulatnie swoją działalność, prowadziła kroniki, izby tradycji, a nawet muzea. Wiele OSP ma swoje monografie opracowane najczęściej przez historyków – amatorów. Ideą Sz. było inspirowanie środowisk nauk. tak, aby dziejami OSP w większym niż dotąd stopniu zainteresowali się historycy profesjonaliści. Pod jego kierownictwem KH wydawała „Zeszyty Historyczne ZOSP RP”, organizowała konferencje nauk., a także ogólnopolskie konkursy kronik oraz konkursy na pamiętniki, wspomnienia, relacje i opracowania z dziejów OSP. KH mogła merytorycznie pracować dzięki profesjonalnej pracy organizacyjnej Leonardy Bogdan – kierownika działu programowego ZG ZOSP RP.
Zaangażowanie Sz. w KH ZG ZOSP RP związane było z objęciem funkcji prezesa ZG ZOSP RP przez Waldemara Pawlaka – prezesa PSL, dwukrotnego premiera rządu RP. Między prezesem ZG ZOSP RP i Sz. istniała nić sympatii i szacunku. Współpracę tę pogłębiał dyr. Biura ZG ZOSP RP Janusz Bonecki, przyjaciel historyków. W tym czasie nastąpiło nawiązanie ścisłej współpracy między KH, ZG ZOSP RP a Muz. Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Współpraca ta zaowocowała licznymi wystawami poświęconymi dziejom OSP i współtwórcy nowoczesnego ruchu strażackiego – Bolesławowi Chomiczowi. Pracownicy Muz. Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Zakładu Historii Ruchu Ludowego aktywnie uczestniczyli przy organizowaniu konferencji i publikacji z okazji 125. rocznicy „Strażaka”. Inicjatywy te podejmowane były przy pełnej akceptacji i wsparciu Sz., który do końca interesował się pracami KH ZG ZOSP RP.
Po mistrzu prof. Stanisławie Szczotce nie tylko odziedziczył, ale twórczo zrealizował dwie wielkie idee. Prof. Szczotka często odwiedzał Wincentego Witosa przed wybuchem II woj. świat. – gdy był na tułaczce polit. w Czechosłowacji. Sz. zadbał o to, by wszystko, co wiąże się z osobą największego z chłopów polskich, ich przywódcy, nigdy nie zostało zapomniane. W 1967 r. wydał Moją tułaczkę poprzedzoną siedmioarkuszową biografią przywódcy polskich ludowców. Była to pierwsza nauk. biografia W. Witosa: Wincenty Witos. Moja tułaczka, przygotował do druku, biografią W. Witosa poprzedził J.R. Szaflik (W. 1967). Na pocz. l. 80. podjął wspólnie z Eugeniuszem Karczewskim przygotowanie pięciotomowego wydawnictwa dzieł wybranych W. Witosa. Prace te trwały przez ponad 20 l. i uwieńczone zostały sukcesem. W r. 1994 zm. E. Karczewski, Sz. wziął na własne barki trud ogłoszenia drukiem pozostałych dwóch tomów. Starannie przygotowane pod względem nauk. i edytorskim Dzieła wybrane (t. 1-5, W. 1988, 1990, 1995, 2003, 2007) W. Witosa stanowią kopalnię informacji nie tylko do dziejów ruchu ludowego wsi i chłopów, ale także historii Polski. Są nieocenionym źródłem badawczym nie tylko myśli politycznej Witosa, ale i całego ruchu ludowego oraz polskiej myśli polit. To Sz. przywrócił W. Witosa – chłopom, wsi, ludowcom i Polsce.
Drugą wielką ideą, którą zrealizował w spadku po prof. Szczotce było powołanie do działalności w 1992 r. Ludowego Tow. Naukowo-Kulturalnego (LTN-K). To prof. S. Szczotka należał do grona ludzi skupionych wokół wybitnego uczonego prof. Franciszka Bujaka, którzy w ostatnich l. przed wybuchem II woj. świat. powołali do życia Zrzeszenie Inteligencji Ludowej i Przyjaciół Wsi. Dzieło to kontynuował w l. II woj. świat. Wincenty Bryja, stając na czele Związku Pracy Ludowej „Orka”. Na progu przebudowy ustrojowej, gdy trudne były do przewidzenia losy PSL i zagrożenie jego samodzielności Sz. z gronem bliskich mu współpracowników z różnych ośrodków w kraju podjął dzieło zbudowania organizacji skupiającej inteligencję związaną z ruchem ludowym. Był od pocz. – przez 16 l. – aż do ostatnich chwil życia prezesem ZG LTN-K. Był też pomysłodawcą wydawania periodyku Tow. – „Myśli Ludowej”, którego numer 1 ukazał się w 2009 r., już po jego śmierci.
Sz. był pomysłodawcą i realizatorem trzech Kongresów Historyków Wsi i Ruchu Ludowego. Pierwszy odbył się w Rzeszowie – w VI 1995 – w 100-lecie polskiego ruchu ludowego, w kolebce ludowców – tam gdzie powstało PSL. Plonem obrad było pięciotomowe wydawnictwo pod wspólnym tytułem: Chłopi. Naród. Kultura. O ile I Kongres był swego rodzaju podsumowaniem stanu badań nad polskim ruchem ludowym, o tyle drugi – zorganizowany w L. we IX 2000 – stanowił pewien zwrot ku przyszłości. Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego – te słowa uogólniały jego problematykę. Kongres zgromadził 170 badaczy ze wszystkich ośrodków akademickich Polski. Plonem wysiłku naukowego było trzytomowe wydawnictwo pod wspólnym tytułem – Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego.
Sz. posiadał następujące odznaczenia i nagrody: Krzyż Kawalerski OOP (1964), Krzyż Oficerski OOP (1969), Krzyż Komandorski OOP (1984), Krzyż Komandorski z Gwiazdą OOP (1998); Złotą Hon. Odznakę ZMW (1970), Medal KEN (1976), Odznakę Hon. za Zasługi dla Archiwistyki (1978), Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984), Tytuł Hon. „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (1985), Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju (1986), Złoty Znak Związku (1996); Nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki indywidualna st. drugiego (1977); Medal Nagrodowy za zasługi dla rozwoju Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Biblioteki PAN we Wr. (1980)
Zm. w sobotę 24 V 2008, o 4 nad ranem w Gliwicach (choroba nowotworowa). Aż 63 lata pracowitego życia związał z pol. ruchem ludowym, więcej niż połowę jego funkcjonowania w zorganizowanych formach. Był polit. wnukiem Wincentego Witosa, Macieja Rataja i Stanisława Mikołajczyka. Zostawił w spadku dzieła służące młodzieży akademickiej, ludowcom, Polakom. Osobowość Sz. cechowała pracowitość, duże wymagania od siebie i innych, obiektywizm w ocenach, życzliwość dla drugiego człowieka, duża wrażliwość społ., nie obawiał się bronić pokrzywdzonego, choć nie zawsze na to zasługiwał, uczciwość do szpiku kości, bezinteresowność, benedyktyńska wręcz pracowitość.
D. 30 V 2008 z całej Polski zjechały się delegacje LTN-K, straży pożarnych, ośrodków akademickich, kombatantów, ludowców. Dom Pogrzebowy na Cm. Wojskowym na Powązkach w W. nie mieścił przybyłych. Tonął w kwiatach. Sz. żegnali: Jarosław Kalinowski – wicemarszałek Sejmu RP, przew. RNacz. PSL, prof. dr hab. Adam Koseski – rektor Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, prof. dr hab. Wojciech Tygielski – prorektor UW, prof. dr hab. Marek Trombski – wiceprezes ZG ZOSP RP, prof. dr hab. Stefan Józef Pastuszka z Uniw. Jana Kazimierza w Kielcach (w imieniu uczniów), prof. dr hab. Jan Jachymek – w imieniu ZG LTN-K i Wszechnicy Świętokrzyskiej, dr Janusz Gmitruk – w imieniu Zakładu Historii Ruchu Ludowego i Muz. Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Wieś – chłopi – ruch ludowy – państwo. Księga Pamiątkowa Profesora Józefa Ryszarda Szaflika, pod red. A. Kołodziejczyka, W. 1996; „Historia i Świat” 2019, t. 8, s. 195-202 Gmitruk J.).
(autor Janusz GMITRUK)