GRODZICKI January

Ur. 2 X 1882 w Patkowie Józefów (ob. pow. łosicki), s. Arkadiusza i Józefy z Rafalskich. W dzieciństwie często chorował. Jego leczeniem zajmował się przyjaciel rodziny i lekarz domowy, Michał Faytt, właściciel Patkowa Ruskiego. Nauki pocz. pobierał w domu rodzinnym. W 10. r. życia zdał egzaminy do gim. w S. Naukę jednak musiał przerwać w siódmej klasie z dwóch powodów. Uczestnicząc w strajku szkolnym, w 1902 r., został relegowany przez władze ze szk., ponadto w tym r. zm. jego ojciec Arkadiusz i gosp. wymagało kierowniczej ręki. Pomimo zdobytego przy o. doświadczenia w prowadzeniu i zarządzaniu maj., chciał uzyskać wykształcenie rolnicze, aby go unowocześnić i zracjonalizować, zgodnie z najnowszymi osiągnięciami nauki w tym względzie. Po uregulowaniu spraw spadkowych i powierzeniu prowadzenia maj. zatrudnionemu zarządcy, wyjechał na studia rolnicze do Dublan pod Lw. Tutaj zyskał wielkie uznanie wśród wykładowców i studentów. Dał się poznać jako społecznik i wspaniały przyjaciel. Był m.in. inicjatorem założenia w Dublanach ochotniczej straży pożarnej, której do końca swego pobytu na uczelni był kmdt. W 1906 r. powrócił do Patkowa z tytułem agronoma i przejął nadwątlone nieudolnym zarządzaniem gosp. Wykorzystując swoje doświadczenia społecznikowskie z Dublan, w 1907 r. zorganizował w Niemojkach Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową i sklep spółdzielczy. Był propagatorem nowoczesnego gospodarowania. Na wiejskich spotkaniach tłumaczył i przekonywał chłopów, że aby zwiększyć plony i dochody poszczególnych gospodarstw, należy zrezygnować z tradycyjnych zagonów i przeprowadzić komasację gruntów. Jego autorytet oraz uznanie dla umiejętności i uczciwości, stały się przyczyną powołania go przez wsie parafii Niemojki na rzeczoznawcę i rozjemcę w spornych sprawach komasacyjnych.

W związku z utworzeniem w 1912 r. tzw. gub. chełmskiej, doszło do licznych protestów i tajnych spotkań planujących opór wobec powyższych decyzji. Do tej akcji włączył się również G. biorąc udział w tajnym spotkaniu w Puczycach, zorganizowanym 10 IX 1913, przez właściciela maj. dr. Stanisława Nasiłowskiego. W miesiąc później wziął udział w podobnym spotkaniu zorganizowanym w maj. Dubicze Aleksandra Kuczyńskiego. Patriotyczna postawa właściciela Patkowa oraz jego wcześniejszy udział w strajku szkolnym spowodowały, że władze carskie uznały go za jednego z najbardziej nieprawomyślnych ziemian w guberni siedleckiej. Przed wybuchem I woj. świat. wybierany był kilkakrotnie na sędziego pokoju, jednakże ani razu nie został zatwierdzony na to stanowisko przez władze carskie. Podobnie jak jego o., pełnił odpowiedzialne funkcje w Tow. Kredytowym Ziemskim (TKZ). W 1918 r. ożenił się z kuzynką, Jadwigą z Orłowskich.

Zniszczenie maj. przez działania wojenne i grabieże obcych wojsk w l. 1914-20, uniemożliwiły spłatę zaciągniętych kredytów w TKZ. Doprowadziło to do licytacji i sprzedaży w 1921 r. Patkowa Józefowa. Po sprzedaży maj., wraz z żoną i rocznym synem Stefanem Henrykiem opuścił „Józefów” i objął dzierżawę folwarku Dubicze (ob. w gm. Kornica), a w 1923 r. zatrudniony został jako zarządca i administrator dóbr hruszniewskich, należących do hr. Kazimiery Broel-Plater. Tutaj wykazał się działalnością społ. Był jednym z założycieli Spółdz. Spożywczo-Rolniczej w Platerowie i ochotniczej straży pożarnej w Hruszniewie. Wielokrotnie wybierano go do Sejmiku Powiatowego w Janowie Podl. Pełniąc swoją funkcję w Hruszniewie, walnie przyczynił się do osłabienia działalności Tow. Teozoficznego na tym terenie, pod którego wpływem była właścicielka dóbr hruszniewskich hr. K. Broel-Plater i jej c. Helena Potulicka. Podkreślając jego rolę w tym względzie, bp podlaski Henryk Przeździecki (zob.), przekazując mu t. swoich kazań, dedykował: „Umiłowanemu synowi za stłumienie schizmy w Hruszniewie”.

W 1936 r., po przyznaniu renty zdrowotnej, przeniósł się wraz z rodziną do B. Podl., gdzie zamieszkał. I tutaj nie pozostawał bierny wobec spraw publicznych. Aktywnie włączył się w kształtującą się działalność Spółdz. Spożywców, zostając czł. Rady Nadzorczej.

W 1944 r. został aresztowany przez NKWD i wywieziony w głąb Rosji. Zm. w 1945 r. w obozie w Ostaszkowie. Żona, Jadwiga, zm. w W. w miesiąc po aresztowaniu męża. G. był o. dwóch s.: Stefana Henryka (1920-84) i Janusza. Stefan Henryk absolwent Lic. im. J. Kraszewskiego w B. Podl.; poeta, dziennikarz, działacz kulturalny w B. Podl., autor zbioru wierszy, wspomnień i reportaży Moje Podlasie, B. Podl. 2004.


Sprawozdanie roczne Akademii Rolniczej w Dublanach za rok 1904/1905, Lw. 1905, s. 6, 7; Grodzicki S., Z dawnej Białej i okolic, „Słowo Podlasia” 1983, nr 47, odc. 26; Kazun D., Broel-Platerowie z Hruszniewa – losy rodziny i majątku, [w:] Dzieje Ziemi Łosickiej. Szkice biograficzne, red. A. Indraszczyk, W.-Łosice 2008, s. 61, 65; Welik G., Ziemiaństwo gub. siedleckiej 1867-1912, S. 2009, s. 88, 219; Dobrowolski T., Majątki Grodzickich i Kopciów w Patkowie, [w:] Dwór Podlaski. Tradycja, tożsamość, Przyszłość, red. S. Kordaczuk, S. 2014, s. 120-23; APS, Siedlecki Gubernialny Zarząd Żandarmerii, sygn. 722, k. 21v-25v; APL, Akta Stanu Cywilnego, par. Niemojki, akt urodzenia nr 69/1882; Izba Pamięci przy Zespole Placówek Oświatowych w Niemojkach, Teczka Dokumenty różne związane z rodziną Grodzickich; Grodzicki S.J., Dzieje rodu Grodzickich h. Łada (mps w posiadaniu autora), s. 44.

(autor Tomasz DOBROWOLSKI)