Ur. 4 V w Janowie Podl. w rodz. przywiązanej do tradycji patriotyczno-wojsk. O. Władysław był w okresie I woj. świat. legionistą i uczestnikiem kampanii woj. 1920, późn. - w I. międzywojennych - oficerem WP i k-nt. pow. ZS. Odznaczony przez marsz. J. Piłsudskiego sr. krzyżem VM. Ceremonia odbyła się na dworcu kol. w B.Podl. Był również czterokrotnie odznaczany KW. W 1930 wraz z rodziną przeniósł się do Brześcia n. Bugiem. Rodzina zamieszkała tam przy ul. Wolności 3. W 1939 Władysław został zmobilizowany i walczył n. Bzurą. Po kapitulacji wrócil na Podl. - do B.Podl. gdzie znalazła się cała rodzina. Patriotyczne tradycje rodzinne nie pozwoliły mu na oczekiwanie wyzwolenia „z założonymi rękami", lecz skłoniły do włączenia się w ruch konspiracyjny. Skutkiem tego było aresztowanie i wywiezienie do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie został zamordowany w 1941. Dzieło o. kontynuował niepełnoletni jeszcze s. W wieku 15 l. S. trafił do Szarych Szeregów, a nieco późn. do OP 34 pp AK Stefana Wyrzykowskiego „Zenona" (zob.). Przyjął ps. „Wicz" - jak jego o.
Po wyzwoleniu kontynuował naukę w Lic. Handl. w B.Podl., które uk. w 1949. Nast rozp. studia polonist. na KUL (w 1951). Naukę przerwał po 2. I. (nie godząc się na współpracę z UB) i podjąl pracę zaw. W 1967 ponownie rozp. studia (zaoczne), tym razem na Wydz. Prawa UW. Uk. je w 1970 z tytułem mgra. Zaczął także studia doktoranckie na UW pod kierunkiem prof. J. R. Szaflika, zamierzając oprac. temat: Północna Lubelszczyzna w latach wojny i okupacji. Niestety, studia te przerwał poświęcając się całkowicie badaniom historii Podl. i praca nigdy nie powstała.
Przez całe dorosłe życie związany był z B.Podl. Tutaj w I. 1952-1954 był aktorem-amatorem w zespole Teatru Ziemi Podl. W l. 1954-1955 pracował w bialskim Przedsiębiorstwie Budowlanym i działał spał. w PAX-ie. Wspólnie z Wacławem Kononowem zał. teatr młodzieżowy we wsi Hrud. Grał głównie w sztukach Aleksandra Fredry. Należał do inicjatorów powołania do życia Stowarzyszenia Teatru Ziemi Podl.
Przez 16 l. był związany z Bialskim Przedsiębiorstwem Budowlanym, przez 7 I. z Bialskimi Fabrykami Mebli. Związek małż. zawarł w 1956. Jego ż. - Jadwiga Toczko również wywodziła się z mocno patriotycznej rodziny - o., żołnierz ZWZ AK zginął w obozie w Oświęcimiu. Oboje uczyli się w Lic. Handl., nast. razem pracowali w Bialskim Przedsiębiorstwie Budowlanym. Jadwiga stworzyła Jerzemu optymalne warunki domowe, dzięki czemu mógł bez reszty poświęcić się swojemu hobby: historii i publicystyce. Zainteresowania S. historią Podl. dały o sobie znać już w pracy mgr., która dotyczyła osadnictwa na prawie holenderskim na tym terenie w XVII i XVIII w. Późn. jego zainteresowania skupiły się na okresie II woj. świat., ruchu oporu w regionie bialskim i AK.
S. należał także do inicjatorów utworzenia na Podl. tow. regionalnego, które pn. „Koło Bialczan" reaktywowano w 1960. W 1. nast. był aktywnym czł. jego zarz., przez kilka kadencji pełnił także funkcję wiceprezesa. W okresie tym brał udział w ogólnowojewódzkich zjazdach tow. regionalnych, jakie odbyły się w 1. 1962-1967. Aktywnie uczestniczył także w I Zjeździe Tow. Regionalnych Lubelszczyzny, który obradował w Nałęczowie, 3-4 IV 1971. W 1966 otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie „Moja droga w 20-leciu". W 1. 1967-1987 był czł. Okr. Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Dzięki dokumentacji zgromadzonej przez komisję wiele miejsc martyrologii Polaków w okresie II woj. świat. zostało upamiętnionych pomnikami, czy tablicami wykonanymi najczęściej w czynie społ.
Od 1957, kiedy nastąpiła „odwilż" w życiu społ.-polit. kraju, rozp. gromadzenie, a nast. publikowanie materiałów dokumentujących i popularyzujących wiedzę o Podl. Zrozumiał bowiem, że pisać o tym regionie można po stworzeniu własnego archiwum, gdyż źródła do niego się odnoszące są rozproszone w licznych archiwach i oddziałach rękopisów w kraju i za granicą. Stworzył więc własny, skrupulatnie dopracowywany i stale doskonalony, warsztat badawczy. Poświęcił swojej „pracowni" wiele wolnych chwil, dużo wysiłku i energii. Nie miał czasu na sprawy błahe, małe, drugorzędne. Pokój zmarłego publicysty przypominał idealnie prowadzone archiwum. Liczne regały, półki, szafy i szafeczki wypełniały tysiące teczek z cennymi informacjami archiwalnymi. Gromadził je mozolnie blisko 40 1. Był w tym niestrudzony i niezwykle skrupulatny. Każdy dzień miał dokładnie zaplanowany. Pisał ręcznie w pokratkowanym notatniku, wyznaczając sobie zadania gł. i bieżące.
Od 1968 zaczął systematycznie wydawać prace dotyczące przeszłości regionu. Działalność publicystyczną rozp. od lubelskiego „Sztandaru Ludu". Dużo publikował również w: „Kur. Lub.", „Kamenie", „WTK", „Słowie Powszechnym", „Zorzy", „Nowej Wsi", „ZWiL". Od 1982 systematycznie współpracował ze „Sł. Podl.", w którego red. otrzymał stały etat, w piśmie tym ponadto opublikował ponad 150 artykułów i przyczynków. Najsłynniejsze jego cykle to: Opowieści z Podlasia; Podlasiacy na frontach II wojny światowej; Leśniacy; Szare Szeregi; Podlasiacy znani i nieznani; Podlaski slownik biograficzny oraz stylizowany na podl. gwarę serial felietonów Żeb to pomorek, w którym podpisywał się jako Sawka. Obok licznych publikacji prasowych był również autorem znanych na Podl. wydawnictw książkowych, takich jak: Biała na Podlasiu; Zbrodnie hitlerowskie w regionie bialskopodlaskim; Leśniacy Zakład Ksztalcenia Nauczycieli w Leśnej Podlaskiej; Z kart historii Zakładu Karnego w Białej Podlaskiej; Obrońcy Twierdzy Brzeskiej w 1939 r. oraz 9 Podlaska Dywizja Piechoty Armii Krajowej. W październiku 1997 ukazała się pośmiertnie jego książka pt.: Brześć nad Bugiem. Dzieje miasta i twierdzy Nie zdążył, niestety, dokończyć następ. książek: Podlaskie skrzydła nad Anglią, naświetlającej udział lotników z naszego regionu w powietrznej bitwie o Wielką Brytanię; Razem z wiernymi - historii księży patriotów, którzy oddali swe życie za Polskę oraz Podlaskiego słownika biograficznego, gdzie miały się znaleźć nazwiska znamienitych osób związanych z regionem.
W licznych artykułach opisywał zbrodnie niem. i sow. popełnione na Podl. oraz losy mieszkańców tego regionu w l. II woj. świat. i internowanych przez NKWD żołnierzy ruchu oporu działających na tym terenie. Zgromadził własne archiwum fotografii, relacji i wspomnień osób dotkniętych represjami lub uczestniczących w wydarzeniach I i II wojny oraz Polski Lud. Pełnił funkcję eksperta we wszystkich tych sprawach, służąc m.in. Okr. Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Lublinie.
Był jednocześnie pisarzem, publicystą, historykiem, działaczem kult.-oświat., społ. i regionalistą. Został uznany za eksperta w dziedzinie historii regionu z racji zdobytych doświadczeń i zainteresowań. Te ostatnie pogłębiał i poszerzał, pomimo tego, że przez szereg dziesięcioleci pracował w zawodzie nie mającym z historią nic wspólnego. Na zbieranie materiałów i pisanie wykorzystywał każdą wolną chwilę, niedziele, urlopy. Efektem jego aktywnej, prowadzonej przez dziesięciolecia twórczości jest przeszło 400 publikacji - książki, broszury, artykuły. S. zajmował się nie tylko historią II woj. świat., ale również wieloma in. zagadnieniami, takimi jak chociażby problematyka oświat., życie kult. w B.Podl., historia zakładów przemysłowych, dzieje amatorskich zespołów teatralnych, wkład bialczan do kultury narodowej. Problematyka rozwoju kultury stanowiła również poważną część zainteresowań i poczynań S., jako radnego MRN (w I. 1959-1965) i PRN (w I. 1967-1975) w B.Podl.
W I. 80-tych założył środowiskowe koło 11Synów Pułku", w którym aktywnie pracował do 1989. Od 1980 uczestniczył w pracach Komisji Historycznej Bialskopodlaskiej Chorągwi ZHP, czego wynikiem były oprac.: Szare Szeregi Podlasia (1939-1944) i Harcerstwo na Podlasiu (1916-1939). Penetrował płd.-wsch. Podl., starając się zebrać i ocalić od zapomnienia znikające ślady historii. Zewidencjonował m.in. cm. oraz mogiły pol. i niem. żołnierzy z czasów I woj. świat.
Za swoją wielokierunkową działalność S. był honorowany licznymi odznaczeniami państwowymi, nagrodami, tytułami i odznakami m.in.: Krzyżem Kawal. OOP, Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego, Odznaką Zasłużonego Działacza Kultury, Za Zasługi dla Oświat., Za Zasługi dla Woj. Bialskopodlaskiego.
Był nadzwyczaj koleżeńskim, uczynnym i bezpośrednim człowiekiem, na którego zawsze można było liczyć w potrzebie. „Jurek był typowym pasjonatem - wspomina ż. zmarłego, Jadwiga Sroka - Cechowała go wielka skromność. Nie chwalił się swymi zbiorami ani odznaczeniami, jakimi go uhonorowano. Był b. pogodny i życzliwy ludziom. Nigdy nikomu nie odmówił pomocy. Umiał radować się życiem: Prowadziliśmy dom otwarty. Jurek utrzymywał szerokie kontakty z Podlasiakami walczącymi na frontach II wojny światowej, a potem osiadłymi na obczyźnie. Do grona jego przyjaciół należeli m.in.: Otto Maciąg, Antoni Położyński, Zygmunt Popławski, Tadeusz Kot i Ludwik Kraszewski z Kanady".
Do ostatnich chwil swego pracowitego życia był aktywny twórczo. Planował wydanie kolejnych książek, kontynuował współpracę z redakcją „Sł. Podl." a także instytucjami kult-oświat. w B.Podl. Nie dane mu też było uporządkować wszystkich grobów wojsk. na bialskim cm., choć to zadanie leżało mu głęboko na sercu. Krótko przed śmiercią zwierzył się serdecznemu przyjacielowi z W., Ryszardowi Sworowskiemu, że potrzeba mu jeszcze 10 I. życia, aby przetworzyć zgromadzone w domu archiwum w postać książek.
S. zm. 23 XI 1996 w B.Podl. W pamięci swoich przyjaciół pozostał jako człowiek uczynny, serdeczny, skromny, życzliwy, wrażliwy na ludzką biedę, wszechstronnie uzdolniony, potrafiący znaleźć się w każdej sytuacji. Pozostawił po sobie olbrzymi dorobek publicystyczny, przyjazną pamięć ludzi i wiele zgromadzonych materiałów źródłowych dotyczących Podl. Będzie dalej żył w swoich dziełach, które służyć będą nam, jak i następ. pokoleniom Podlasiaków. Położył solidne podwaliny pod dalszy rozwój regionalizmu podl. w obecnym XXI w. W 2001 ukazały się pośmiertnie wspomnienia S. pt. Bojowy duch, obejmujące I. 1928-1956, opublikowane przez ż.
J. Sroka, Bojowy duch, Biała Podl. 2001; K. Nowicka, Bibliografia publikowanych tekstów Jerzego Sroki, pr. mgr. napisana pod kierunkiem prof. P. Buchwald-Pelc, W. 1998; Z. Mańkowski, Jerzy Sroka (1928-1996), „Pamięć i Tożsamość", t. 39, 1996; L. Trzeciak, Jerzy Sroka 1928-1996. Wspomnienie o przyjacielu, „PKK", 1997 nr 2; W. Pietruczuk, Znalazl swoje miejsce, „Ziel. Sztandar", nr 87 z 30 X 1977; M. Kubik, Pasje Jerzego Sroki, „Express Wieczorny", nr 90 z 31V 1983; I. Grabowski, Wspominamy Jerzego Srokę. Historyk, regionalista, skromny czlowiek, „Sł. Podl.", nr 51-52 z 17 XII - 30 XII 1996; Obecny w naszej pamięci, „Sł. Podl.", nr 46 z 18-24 XI 1997; Interesująca wystawa w bialskim muzeum. Ojciec i syn, „Sł. Podl.", nr 26 z 29 5 VII 1999; fot. [http://muzeumbiala.pl/8625/; dostęp 30.04.2021]
(autor Paweł BOREK)