Ur. 17 IX w W. w rodzinie z tradycjami literackimi i artystycznymi. O. - Stanisław Chełmoński (1857-1918) był spokrewniony z malarzem Józefem Chełmońskim, m. Jadwiga z d. Przystańska (1868-1929). W 1907 rodzice przenieśli się do Nowomińska (obecnie MM), gdzie o. objął stanowisko naczelnika stacji kolejowej. Od tego momentu datuje się związek przyszłej poetki z tym rejonem Mazowsza. Po skończeniu studiów w W., rozp. swą pierwszą pracę zaw. jako naucz. jęz. pol. w MM na pensji Marii Grochowskiej, przekształconej niebawem w Siedmioklasową Żeńską Szk. Realną a nast. w Żeńskie Gim. W 1914 zmieniła stan cywilny, wychodząc za mąż za Jana Szczepankowskiego (1872-1937), kierownika w Fabryce Rudzki i S-ka (produkującej mosty, konstrukcje stalowe oraz amunicję i jaszcze artyleryjskie na potrzeby armii ros.). Po odzyskaniu niepodległości podjęła pracę na wsi w pow. mińskim; obejmując kierownictwo szk. we wsi Rzakta, nast. kierowała i uczyła dzieci w szk. powsz. w Stojadłach. W tym okresie wychowywała troje swoich dzieci: Henryka (1915-1986), Antoniego (1916-1976) i Wandę (1918-1974), jednocześnie zajmując się swoją matką. Dobre wyniki w pracy naucz. i organizatorskiej stały się gł. powodem kolejnych zmian szk. wiejskich. W 1924 została skierowana do wsi Dłużka w gm. Mińsk, dwa 1. późn. do wsi Budy Przytockie w gm. Jakubów. W 1. 1928-1932 uczy we wsi Królewiec (gm. Mińsk). Tu jako kierownik szk. kończy swą prncę zaw. Ciężka praca, wykonywana w trudnych warunkach wyczerpała jej zdrowie i siły; przeszła na emeryturę. W międzyczasie w 1928 została odznaczona medalem 10-lecia Odzyskania Niepodległości, a 11 XI 1932 medalem Za Dlugoletnią Służbę.
Była b. pracowita i sumienna, władała czteroma językami (ros., franc., niem. i łac.). Poza pracą zaw. jej pasją była literatura piękna, pol. i obca. Pisała też wiersze. Pierwsze jej utwory ukazały się w tyg. „Zorza", a pierwszy zbiór wierszy pt. Ranna rosa wyd . w 1909. Kolejny tomik (pt. Wiosną i latem) drukuje w księgami M. Arcta w 1910. W 1921 Bibl. im. B. Prusa w W. wyd. książkę Piosenki z dziejów naszych, w której znalazły się wiersze poetki. Stale współpracowała z różnymi pismami i publikowała w nich swoje wiersze, w tym „Moim Pisemkiem" pod red. Marii Buyno Arctowej (zob.) oraz „Płomykiem" i „Płomyczkiem" pod red. H. Radwanowej, „Świerszczykiem" i franciszkańskim „Rycerzem Niepokalanej". Tłumaczyła też z jęz. ros. i franc. wiersze różnych poetów.
Poezję C-Sz. charakteryzuje głęboki liryzm, patriotyzm, przywiązanie do religii iludu wiejskiego oraz realizm opisu przyrody. Poza poezją działała również społ. i charytatywnie. W szk., w których pracowała zakładała biblioteczki, szerzyła oświatę pozaszkolną wśród ludności wiejskiej. W czasie okupacji niem. w okresie II woj. świat. pomagała młodzieży w tajnym naucz. jęz. poL, m.in. wypożyczała im książki ze swej prywatnej biblioteki. Po zakończeniu wojny pracowała z wydawnictwami ukierunkowanymi na młodzież i dzieci. Jej ofiarne życie na rzecz polskiego ludu dobiegło kresu 5 III 1953. Została pochowana na cm. par. w MM.
Arch. Tow. Przyjaciół Mińska Maz., Zbiór Zasłużeni dla m. i pow . mińskiego, sygn. 2/3-4 (wiersze i dane biograficzne); M. Chełmońska-Szczepankowska, Poezje, Bełchatów 2000; tejże, A nad moją polską ziemią, wybrał i do druku przygotował P. Szczepankowski-Chełmoński, Łódź 2003; A. Dąbrowska, Mińska Konopnicka, „Niedziela", 2002 nr 3, s. III; fot. [http://mazowsze.hist.pl/files/Rocznik_Minsko-Mazowiecki/PDF_bez_tytulowych/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r2002-t9/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r2002-t9-s75-88/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r2002-t9-s75-88.pdf; dostęp 30.04.2021].
(autor Janusz KULIGOWSKI)