Ur. 19 III w S., c. Stefana i Heleny z Wołoszów. Jako 16-latka rozp. naukę w Szk. Rytmiki i Plastyki Janiny Mieczyńskiej w W. W 1933 na Międzynarodowym Konkursie Tańca w W. otrzymała nagrodę specjalną ufundowaną przez Tow. Zachęty Sztuk Pięknych za interpretacje i wykonanie „Oberka" do muzyki Romana Stokowskiego. W 1934 Józefa (Ziuta) B. zdobyła I nagrodę w II Międzynarodowym Konkursie Tańca w Wiedniu. Zaprezentowała wówczas trzy tańce: „Walc", „Niepotrzebne dziecko" i „Taniec ludowy". Będąc maturzystką siedleckiego gim. wyszła za mąż za Stanisława Buczyńskiego, absolwenta UW - prawnika z wykształcenia. Zamieszkali w W. Po sukcesach w Wiedniu, wyjechała na rok na studia do Monachium w Akad. Tanecznej Doroty Günter. Zapisała się też na lekcje tańca klasycznego. Jako młodziutka tancerka podjęła pracę w Państw. Inst. Sztuki Teatralnej, oraz w Szk. Rytmiki i Plastyki Janiny Mieczyńskiej, której była absolwentką. Swoim talentem tańca zachwycala na arenie międzynarodowej, a na Olimpiadzie w Berlinie, w 1936 tańcem „Robotnica", B. weszła na listę 5 najwybitniejszych tancerzy świata obok Kreutzberga, Slavenskiej, Paluccy i Dorowej. Publiczność zachwycała się „Oberkiem", „Krakowiakiem", „Ku jawiakiem" i „Sztajerkiem". Muzykę do jej tańców pisał Adam Kapuściński. Była wszechstronnie uzdolniona. Sama oprac. choreografię do swoich tańców, sama również projektowała stroje. Prezentowała Polskę w całej Europie, na wielu koncertach, imprezach międzynarodowych. Swój wyjątkowy repertuar miała okazję pokazać w Wiedniu, Berlinie, Sztokholmie, Rzymie, Neapolu, Florencji, Belgradzie, Zagrzebiu, Budapeszcie i Paryżu. Na wystawie w Paryżu 1937 poznała Jana Lechonia. Po paśmie sukcesów B. została uznana za ambasadorkę pol. kultury tanecznej. Tańczyła też w założonym przez Jana Cieplińskiego w 1937 Balecie Warszawskim. Po sukcesie na Olimpiadzie w Berlinie Eugeniusz Cękalski zrealizował film taneczny, ukazujący krakowiaka i kujawiaka w jej wykonaniu. Miała wielu znamienitych przyjaciół, m.in. w jej domu bywali: pierwszy ułan II Rzeczypospolitej gen. B. Wieniawa-Dłogoszowski, J. Lechoń, J. Waldorff i mistrz fortepianu J. Ekiert. O jej tańcu wspomina Henryk Liński: „rekordem powodzeriia i szczytem doskonałości był kujawiak Buczyńskiej, istna perełka tańca lud. i idealny wzór właściwej jego stylizacji. Jak porwał widownię, niech świadczy fakt, że oklaskiwano go już w czasie tańca, a nawet po bisie domagano się trzeciego powtórzenia. Gdy tylko Buczyńska wyciągała ręce - najmilszy moment tańca!- a na jej twarzyczce zjawiał się filuterny, zalotny uśmiech, rozlegały się brawa".
Wiosną 1939 odbyła podróż z pianistą J. Ekiertem do Rzymu. Z Rzymu pojechała do Królewca. Były to ostatnie dni pokoju w Europie. II woj. świat. stanowiła dla niej wstrząs. Mąż został uwięziony na Pawiaku, a potem wywieziony na przymusowe roboty do III Rzeszy. B. została sama z 2-letnim s. Pawłem. Wróciła do S. Po powrocie męża z III Rzeszy już nigdy nie wystąpiła na scenie.
Po śmierci męża w 1952 zajęła się pracą pedagogiczną. W 1958 była realizatorem choreografii do sztuki Williama Shakespeare Sen nocy letniej Współpracowała z dziećmi i młodzieżą. W 1962 razem z Konstantym Domagałą (zob.) i Ireną Gawriołek założyła Zespół Pieśni i Tańca „Podlasie". Przez wiele lat była choreografem zespołu. W pamięci wychowanków zapisała się na zawsze: „Ziuta Buczyńska swoją pasję i miłość do tańca potrafiła zaszczepić i rozwinąć u innych". Wielu jej wychowanków swoje życie zawodowe związało z tańcem, np. Janusz Chojecki, siedlczanin, jej wychowanek, obecnie dyr. artystyczny Państw. Lud. Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze". W l. 80-tych wyjechała z S. do W., jednak nie straciła kontaktu z rodzinnym miastem, a jej wychowankowie nigdy nie zapomnieli o niej. W 1997 z okazji jubileuszu m. S., siedleckie muz. przygotowało wystawę o historii miasta, na której znalazły się materiały i zdjęcia B. Przyznano jej tytuł Honorowego Obywatela m. S. W 1998 otrzymała z rąk min. kultury i dziedzictwa narodowego prestiżowe wyróżnienie „Zasłużony dla Kultury Polskiej". W III 2002 Zw. Artystów Scen Pol. nadal B. godność czł. zasłużonego ZASP. Zm. 8 XII 2002, mając 92 I.
J. Garbaczewski, Wybitni siedlczanie, - Ambasadorka polskiego tańca - rozm.- B. Luczewska-Matejek, „Tyg. Siedl.", nr 52 z 24 XII 2000; - E. Myrcha, Królowa kujawiaka, „Życie Siedl.", nr 52 z 27 XII 2002; „ Bocznica", nr 1, I-II 2003; fot. [https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/153156:1/; 30.04.2021]
(autor Anna CHARCZUK)