BUCHOLC

Ur. 20 V we Włocławku w rodzinie aktorów tamtejszego teatru s. Aleksandra; w 1905 brał jako uczeń Męskiego Gim. im. S. Staszica w L. aktywny udział w strajku szkolnym. Za udział w strajku został areszt. przez policję carską. Po wyjściu z aresztu wyjechał do Lw. w celu dalszej nauki w gim., które uk. w VI 1907 w L.; studia rozp. na Wydz. Filoz. i Fil. Pol. Uniw. we Lw. W 1910 przeniósł się na studia do Krakowa na UJ; z powodów fiaansowych przerwał studia i rozp. pracę zarobkową. Od 1914 był zatrudniony jako recenzent w „Gazecie Lubelskiej" w dziale teatralnym i książkowym, a w 1. 1915-1916 pracował na stanowisku naucz. w Prywatnym Gim. im. S. Staszica w L.; w 1. 1916-1918 w gim. w Krasnymstawie, gdzie został zobowiązany przez Radę Pedagogiczną do oprac. regulaminu Gminy Szk. W 1918 B. został pierwszym opiekunem skautów w Państw. Gim. Męskim w Krasymstawie. Od 1918 do 1922 zatrudniony w Miejskiej Szk. Realnej w Radomiu, nast. pracował jako nauczyciel jęz. pol. w Gim. im. Ks. J. Poniatowskiego w Łowiczu. Od 1927 związał się z S. Pracował jako polonista w Gim. im. B. Prusa oraz w Szk. Handl. W 1933 przeszedł na etat polonisty do Gim. im. Hetm. S. Żółkiewskiego, gdzie pracował do wybuchu wojny w 1939. Z jego inicjatywy została wzbogacona bibl. szkolna Gim. im. Hetm. S. Żółkiewskiego, którą kierował w 1934.

Od 1938 do wybuchu II woj. świat. B. pełnił funkcję prezesa koła s-ckiego Zw. Zaw. Nauczycieli Szk. Średnich oraz prezesa TNSŚiW. Utrzymywał ścisłe kontakty z Maksymilanem Tazbirem z W., który reprezntował warszawskie środowsko TNSW.

Od IX 1940 był dyr. konspiracyjnego Gim. im. Hetm. S. Żółkiewskiego; organizował tajne nauczanie młodzieży. Na cele tajnych kompletów oddał swoje mieszkanie przy ul. 11 listoapda 37 (w czasach PRL - ul. 22 lipca). B. był współorganizatorem utworzenia z uczniów klas starszych gim. organizacji narodowej tzw. „Młodzieżówki", która w 1944 strukturalnie weszła w skład XII KO NSZ „Podlasie". Od jesieni 1942 objął stanowisko prezesa Okr. Podl. NSZ. Był przeciwny podporządkowaniu gł. pionu SN i struktur NOW ZWZ-AK Brał aktywny udział w pracach TON, gdzie jako prezes TNSŚiW organizował tajne komplety. Wykładał jęz. pol. w Krawieckiej Szk. Zaw. W r. szk. 1943/1944 B. jako dyr. kompletów kontynuujących program II Gim. i Lic. im. Hetm. S. Żółkiewskiego, był przewodn. Komisji PKOiK., jako czł. Tajnej Komisji Egzaminacyjnej wizytował pracę tajnych placówek oświat. w terenie. Również jego c. Lenia należała do konspiracyjnej Organizacji Harcerzy i Harcerek, które  działało w Gim. im. B. Prusa w S.

B. zabierał głos w wypracowaniu wizji modelu przyszłej oświaty. Jako konspirator o pogladach narodowych, bronił na łamach parsy podziemnej, jędrzejowiczowskiego modelu oświaty.

W okresie okupacji hitlerowskiej był kilkakrotnie areszt. przez gestapo. Mimo kilku propozycji złożenia podpisu na volkliście z powodu niem. brzmienia nazwiska, odrzucił je. Swoją działalność narodową prowadził wśród młodzieży, inteligencji, kupiectwa i rzemieślników siedleckich. Jako prezes konspiracyjnego SN na Podl. miał istotny wpływ na działalność ruchu narodowego w regionie. Z jego inspiracji młodzi działacze narodowi redagowali pisma konspiracyjne wychodzące w S.: „Przełom", i „Młody Polak". Sam brał aktywny udział w parcy red. „Przełomu" m.in. pracował jako korektor tekstów.

Starał się aktywizować kulturowo siedleckie środowisko naucz. W swoim mieszkaniu B. urządzał wieczory - koncerty dla środowiska nauczycielskiego grając na pianinie utwory patriotyczne i klasykę.

Po wkroczeniu ACz na teren Podl. i m. S. został czł Państw. Komisji Weryfikacyjnej do legalizacji tajnego nauczania, która została powołana zarządzeniem Kuratora Okr. Szk. Lubelskiego 30 VIII 1944, pismem nr 496/ 44 z 28 X 1944. Od 1IX 1944 do 31I 1945 pełnił zastępczo funkcję dyr. Gim. i Lic. im. Hetm. Żółkiewskiego. Wznowił nauczanie młodzieży w tejże szkole. Od 31 I 1945 przeszedł na etat naucz. polonisty do III Państw. Gim. i Lic. w S.

W okresie terroru NKWD i UB nadal działał w strukturach konspiracyjnych SN. Dla zapewnienia dalszej działalności obozu narodowego na wschód od linii Wisły, utworzono organ cywilny, który objął opieką działalność cywilną i wojsk. pod nazwą Tymczasowa Rada Polityczna Ziem Wschodnich (TRPZW), na pierwszej konferencji Rady 4 II 1945 na stanowisko prezesa kandydaturę B. zgłosił mjr Jan Morawiec. Uważany przez władze jako element szkodliwy został przeniesiony w charakterze naucz. do Gim. im. Królowej Jadwigi w S. Na tym stanowisku pracował do VIII 1951. W 1951 dyscyplinarnie przeniesiony w stan spoczynku. Nast. rozp. pracę jako polonista w Podl. Sem. Duch. w S. Do 1960 wykładał jęz. pol. w Gim. Biskupim. Za swoją działalność w strukturach SN był stale prześladowany przez funkcjonariuszy UB. W 1960 przeniósł się do W. Po odwilży październikowej 1956, 19 II 1958 został zrehabilitowany  przez Komisję Rehabilitacyjną dla Nauczycieli przy Wydz. Oświat. Prez. WRN w W. Zamieszkał w Wesołej k. W., a nast. w Starej Miłosnej. Pracował w wydawnnictwach książkowych na stanowisku korektora.

Zm. 19 V 1966; został pochowany na Cm. Służowieckim w W.

W 1992 B. pośmiertnie zostal odznaczony przez Prezydenta RP Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego. Jego im. nazwano ul. w S.


AZŻ NSZ XII Kom. Okr. „Podl." (Siedlce) nieuporządkowane, materiały dotyczące B.;  Informacje  ustne  i pisemne  zebrane  przez  Tomasza  Skupa  (Siedlce) w posiadaniu Zygmunta Goławskiego; Materiały na temat B. znajdują się w zbiorach prywatnych  Zygmunta Goławskiego (Siedlce); W. Charczuk, Forma­cje zbrojne, U. Głowacka-Maksymiuk, Ulice Siedlec. s. 24; G: Korneć, Tajna oświa­ta; Narodowe Siły Zbrojne na Podlasiu, t. l, s. 246-248; Narodowe Siły Zbrojne, t. 2, s. 173-175; J. Wilczyński, Żólkiewszczacy; fot. [http://zolkiewski172lata.blogspot.com/2014/08/zokiewszczacy-bernard-bucholc.html; dostęp 30.04.2021]

(autor Wiesław CHARCZUK)