Ur. w 1802 w Gowarczowie pow. konecki w rodzinie Michała i Tekli z Duninów (na nagrobku jako datę ur. podano r. 1801). W XII 1830, już po wybuchu powstania listopadowego, rozpoczął służbę wojskową w stopniu ppor. w formowanym w Górze (Góra Kalwaria) III dywizjonie 1 puł., tworzonym zgodnie z rozkazem gen. Józefa Chłopickiego. Jan Bratkowski, uczestnik bojów w szeregach tego dywizjonu pisał później w swoim pamiętniku: „Piąte i szóste szwadrony egzystujących już pułków jazdy składały się zgoła ze starych, wysłużonych żołnierzy (nawet niektórych napoleońskich), powołanych na nowo pod broń. Dowódcą dywizjonu naszego był waleczny major Rusjan (Franciszek Russjan, mjr 1 puł., później ppłk 3 psk - przyp. ZGW). Piątym szwadronem dowodził kapitan Lisiecki, odznaczający się słodyczą charakteru i ludzkim postępowaniem z żołnierzami; szóstym dowodził kapitan Sumorok. M.in. oficerami przypominam sobie mego bezpośredniego dowódcę Umienieckiego, Krzyżanowskiego, Skawińskiego, Okęckiego (adiutanta), Strzemiecznego Rajmunda, Szemiota, Cejznera, Borzęckiego Aleksandra i najwaleczniejszego ze wszystkich - Mazarakiego”. Nadzór nad formowaniem trzecich dywizjonów dla pułków jazdy (ułanów i strzelców konnych) sprawował gen. bryg. Józef Dwernicki.

5 i 6 II 1831 armia rosyjska pod dowództwem feldmarszałka Iwana Dybicza przekroczyła granicę Król. Pol. w sile 150 tys. ludzi i 348 dział. Siły główne tej armii szły na W. Na jej lewym skrzydle, od Włodawy i Uściługa w głąb woj. lubelskiego i dalej w kierunku sandomierskiego posuwał się dwudywizyjny V rezerwowy korpus jazdy gen. Cypriana Kreutza. Wchodząca w jego skład 2 dywizja strzelców konnych, dowodzona przez gen. mjr. barona Fiodora Geismara, skręciła od granicy ku płn. i posuwała się przez Grabówkę, Rudno, Radzyń na Łuków. Miała osłaniać główne siły Dybicza od uderzeń flankowych, ale zamierzała też prowadzić wojnę podjazdową, niszczyć polskie magazyny i urządzenia wojskowe oraz podejść bocznymi drogami pod W.

W późnych godzinach nocnych 7 II nowy wódz naczelny armii Król. Pol. gen. dyw. ks. Michał Radziwiłł mianował gen. Józefa Dwernickiego dowódcą korpusu, mającego działać przeciw Geismarowi. Rozkaz nominacyjny nr 2399 podawał skład korpusu: osiem trzecich dywizjonów ułanów i strzelców konnych (oprócz III dywizjonu psk gwardii), cztery czwarte bat. - 1, 2, 5 i 6 pp liniowej, świeżo sformowany pułk krakusów Kościuszki, dowodzony przez płk Antoniego Szymańskiego, będący jeszcze w trakcie formowania pułk krakusów ks. Józefa Poniatowskiego, bat. strzelców celnych płk Michała Kuszla (zob.) oraz 6 dział 3-funtowych, które razem z amunicją i ludźmi miał wydać dowódca arsenału warszawskiego. Oddz. te stacjonowały w różnych miejscach - bataliony piechoty np. w Rawie, Radomiu, Końskich i Mszczonowie, dywizjony jazdy w Łęczycy, Górze, Kozienicach i Kutnie, krakusi ks. J. Poniatowskiego w Piotrkowie itp. Należało je ściągnąć w jedno miejsce i zorganizować z nich zwarty korpus. Jako punkt koncentracji sztab główny wyznaczył Mniszew, miejscowość położoną na lewym brzegu Wisły.

9 II gen. J. Dwernicki przybył do Mniszewa nad Pilicą. Zastał tam już trzecie dywizjony 1, 3 i 4 puł. oraz 5 szwadron 2 puł., przybyłe z Kozienic i Góry. Następnego dnia, wykonując rozkaz gen. Klickiego, dowódcy wojsk na lewym brzegu Wisły, aby „nie czekając na zebranie się całego korpusu, z tym co już jest, przeszedł na prawy brzeg Wisły i kampanię rozpoczął” przeprawił się po lodzie na teren woj. podl. i stanął w wioskach Piwonin, Ostry Bór, Podole i Olszak. 11 II Korpus gen. J. Dwernickiego a z nim ppor. M. ruszył w głąb woj. podl. zostawiając po drodze łączników z zadaniem kierowania do korpusu oddziałów, które spóźniły się na koncentrację. Rozrzuceni szeroko ułani i krakusi zajęli Łaskarzew, Dąbrowę, Izdebno, Rowy, Ręb-ków i Garwolin. Następnego dnia przeszli przez Górzno, Miastków, Żelechów, Zadybie i weszli do Kłoczewa. Na wieść o marszu Geismara, Dwernicki skoncentrował swój korpus i ruszył przeciwko Rosjanom.

14 II w bitwie pod Stoczkiem korpus Dwernickiego rozbił brygadę gen. Paszkowa z dywizji Geismara. W czasie walki odznaczyło się wielu żołnierzy korpusu, w tym m.in. ppor. Julian M. W godzinach popołudniowych korpus Dwernickiego ruszył na zachód i zatrzymał się na nocleg w Parysowie. Następnego dnia przeszedł do Osiecka, 17 II ruszył w stronę Góry i po pomostach i lodzie przeszedł na lewy brzeg Wisły. Nasz bohater działał wówczas w terenie, na którym zamieszkał w drugiej połowie XIX w.

Ppor. M. odbył cały szlak bojowy korpusu. Walczył później pod Nową Wsią, w kwietniu - pod Boremlem na Wołyniu, gdzie dowodził 3 plu-tonem w 5 szwadronie 1 puł, a nast. razem z korpusem przeszedł na początku maja do Galicji. Niedługo później przedostał się na teren Król. Pol. i ponownie uczestniczył w walkach z oddziałami rosyjskimi. 11 VIII 1831 został odznaczony Krzyżem VM kl. 4. Po upadku powstania, 7 X 1831 przybył z woj. płockiego do W., stawił się przed Komisją Rządową Wojny i ponowił przysięgę wierności carowi.

Nie znamy wielu faktów z życia M. Nie wiemy, kiedy i gdzie otrzymał stopień mjr. oraz kiedy zamieszkał na terenie ziemi garwolińskiej. Wiemy natomiast, że był żonaty z Julią Szmurło i zm. 23 I 1897 w Osadzie Czechy należącej wówczas do par. Garwolin. Został pochowany w najstarszej części cm. par. w Garwolinie, z lewej strony grobowca rodziny Edwarda Hordliczki. Jest to jedyny w parafii grób oficera WP, uczestnika wojny polsko-rosyjskiej 1831.

 

Gnat-Wieteska Z., Major Julian Mazaraki - bohater spod Stoczka, „Głos Garwolina” nr 8 (69), VIII 1999, s. 40; Bielecki R., Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. III, W. 1998, s. 116-117; Gnat-Wieteska Z., Przewodnik - miejsca pamięci narodowej, epitafia i tablice pamiątkowe w Garwolinie, Garwolin 2008, s. 4-6; Gnat-Wieteska Z., Stoczek, Pruszków 1995, s. 34; Bartkowski J., Wspomnienia z powstania 1831 roku i pierwszych lat emigracji, Kr. 1966, Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, W. 1980; Księga pamiątkowa. W 50-letnią rocznicę powstania roku 1830, zawierająca spis imienny dowódców i sztabsoficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymże roku krzyżem wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lw. 1881; Harbut J., Noc listopadowa w świetle i cieniach historii i procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym, W. 1930; Bielecki R., Belwederczycy i podchorążowie, W. 1989.

(autor Zbigniew GNAT-WIETESKA)