Ur. się w W. ok. 1744 r. Najstarszy syn z drugiego małż. wojewody płockiego Teodora Kajetana i Teresy z Witkowskich. W 1764 r. posłował na sejm z ziemi warszawskiej, głosując za wyborem Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla. W 1775 r., po Aleksandrze Łukaszu Butlerze, otrzymał na 50 lat starostwo grodowe w Mielniku, a wraz z nim dobra Hołowczyce w par. Sarnaki. Szambelan Stanisława Augusta od 1766 r. W 1778 i 1780 r. był posłem na sejmy z ziemi nurskiej, ale na sejm grodzieński 1784 r. posłował z ziemi mielnickiej, jednak na sejmikach nie korzystał nigdy ze wsparcia finansowego ani nawet nie prosił o listy rekomendacyjne. Odmówił też wspierania za pieniądze starań o order i szambelanię dla Floriana Krzysztofa Drewnowskiego. Sz. powoływał się natomiast na dowody wierności, które okazał królowi w 1786 r. podczas szczególnie drażliwych politycznie obrad sejmowych
Ukształtowany przez dwór królewski, stał się bardzo szybko jednym z najbliższych dworzan, ale swą pozycję zawdzięczał wsparciu ojca oraz siostry – Elżbiety Grabowskiej (później morganatycznej żony S. A. Poniatowskiego). Miał być także sławnym w całej Rzeczpospolitej utracjuszem, który sporą część swego majątku przegrał w karty. Z długów, za każdym razem wykupywać miał go król Poniatowski. Z działalności gosp. Sz. na starostwie w Mielniku zachowała się wzmianka o jego sporze z tamtejszymi mieszczanami o wyrąb przez nich drzew z należących do króla lasów. W VI 1780 został wysłany przez króla do Połocka, gdzie witał carycę Katarzynę II, a dwa lata później bronił stanowiska króla i Rady Nieustającej w związku ze sprawą biskupa krakowskiego – Kajetana Ignacego Sołtyka.
W VIII 1784 asystował monarsze w podróży z W. do Grodna, na odbywać się tam mający sejm. W podwarszawskim Stanisławowie strzelał wraz z królem i innymi dworzanami do celu, ale następnego dnia spotkać go miała „bura” za to, że nazbyt daleko odjechał od powozu królewskiego. W trakcie tej podróży Sz. uczestniczył w polowaniach króla w Białowieży i Łochiszynie na Polesiu, gdzie strzelał do żubrów i łosi oraz w radziwiłłowskim Nieświeżu, gdzie polował na niedźwiedzie.
25 IX 1783 objął funkcję szefa, stacjonującego w Cudnowie na Ukrainie, Regimentu Dragonów. Ten doborowy regiment zlikwidowany został w 1789 r. i przemianowany na 1. Pułk Przedniej Straży, którego d-cą został po kasacie Krzysztof Karwicki, który wcześniej odkupił tytuł szefa regimentu od starosty mielnickiego. Jego służba wojsk. nie zakończyła się jednak w 1789 r., ponieważ jeszcze 31 XII 1791 prosił króla o zwolnienie z wojska. Wówczas sprawował komendę w nadgranicznym korpusie, stacjonującym w Zamiechowie na Ukrainie, jako zastępstwo za generała majora Michała Lubomirskiego.
4 XII 1785, w korczewskich dobrach Kuczyńskich, odbył się ślub Adama Jakuba i Wiktorii Marianny. Mieszkający dotychczas przy królu w W. Sz. sprowadził się na Podl. Małż. otrzymali od Kuczyńskich dobra Hruszniew w par. Górki, nieopodal Łosic i tam zamieszkali w nowo wybudowanym pałacu. Oprócz tego Sz. posiadali także dobra w Kamiance z częściami we wsiach Żółkwie i Wasilew (wszystkie te miejscowości znajdują się dziś w gm. Repki) oraz dobra Repki z częścią we wsiach Karskie, Liszki i Sawice. Kolejnym elementem własności Sz. na Podl. były, zakupione w 1792 r., dobra Rogów (dziś w gm. Repki).
Co prawda, już od 1791 r. dzierżawił on także część dóbr Repki, ale dopiero sejm grodzieński w 1795 r. przyznał mu 1/16 część tego majątku na własność. Wcześniej, krótko, dobra te dzierżawił jego ojciec – Teodor Kajetan. W 1794 r. powstańcza Rada Najwyższa Narodowa odebrała jednak Sz. zarząd nad Repkami, bo przez dwa lata nie zapłacił należnych 18 000 zł pol. We IX 1794 z pomocą próbował przyjść jego ojciec, który suplikował powierzenie jemu na powrót nadzoru nad tymi dobrami, w zastępstwie skompromitowanego wówczas syna. Rada nie zgodziła się jednak na jakiekolwiek działania w sprawie Repek, z uwagi na fakt, że Sz. znalazł się na liście zbiegów, którzy uciekli do Rosjan po wybuchu powstania w W., a na majątku których położono sekwestr. Szybki upadek Insurekcji i postanowienia sejmu grodzieńskiego spowodowały, że Sz. odzyskał repkowskie dobra już w 1795 r. Do 1806 r., do tamtejszego majątku przynależał także folwark w Bachorzy (dziś w gm. Sokołów Podl.), który odkupił przyszły mąż córki Adama i Wiktorii Szydłowskich – Tadeusz Doria-Dernałowicz. W ten sposób Sz., w przeciągu niespełna 10 l., znalazł się w gronie największych właścicieli ziemskich w płd. części staropolskiego woj. podl., a po III rozbiorze bodaj największym obok Kuczyńskich właścicielem w całym austriackim cyrkule siedleckim.
Ślub z żoną de domo Kuczyńską nie odsunął go jednak od spraw publicznych, ponieważ późną zimą i wiosną 1787 r., Sz. odnajdujemy ponownie w świcie króla Polski. Okazją do tego miało być spotkanie Stanisława Augusta z władcą Rosji Katarzyną II na Dnieprze, nieopodal granicznego wówczas Kaniowa, w sprawie wspólnych przedsięwzięć przeciw Turcji. Od samego pocz. tej podróży Sz. pełnił służbę pokojowego królewskiego. Po dotarciu do Kijowa Sz. był w świcie Stanisława Augusta na obiad powitalny w Kaniowie 6 V 1787, jaki wydała na cześć króla caryca Katarzyna II. Dwa dni później Sz., w dzień imienin króla (8 V), otrzymał od Imperatorowej „pierścień wielki brylantowy”.
Po powrocie króla do W., Sz. wyjechał do ziemi mielnickiej żeby być obecnym przy wyborze posłów na kolejny sejm. W 1788 r. posłami z ziemi mielnickiej wybrano dwóch posłów: Ignacego Szymona Kuczyńskiego i Kazimierza Wężyka. Na powtórnej elekcji w 1790 r., w każdym powiecie do posłujących już dobrano po dwóch nowych posłów. Z ziemi mielnickiej, wybrano wówczas: Sz., starostę mielnickiego oraz Stanisława Ossolińskiego, starostę sulejowskiego. We IX 1791 Sz. był w Toporowie niedaleko Łosic, na ślubie Apolonii z Ossolińskich i Kazimierza Rudzińskiego.
Będąc posłem na Sejm Wielki Sz. czynny był w stronnictwie skupionym wokół króla, choć w chwili ogłaszania Konstytucji (3 V 1791) zaliczany był do stronnictwa przeciwnego jej uchwaleniu. Po uchwaleniu Konstytucji poseł Sz., na sejmiku mielnickim (14 lI 1792), przekonywał jednak do jej postanowień, a wspierał go w tym bp łucki Adam Naruszewicz (zob.) oraz sam król, który w liście do Sz. prosił go o sprzyjanie Konstytucji i sprawne głosowanie za nią. Pomoc bp. oraz namowy władcy przyniosły pożądany skutek, skoro po wznowieniu obrad sejmu wiosną 1792 r., mimo zagrożenia prusko-ros., w pełni poparł Konstytucję. Potem, w V 1792, wsparł także ideę zwiększenia etatu pol. armii.
Zamiana postawy wobec reform Sejmu Wielkiego nastąpiła u Sz. na wieść o zawiązaniu konfederacji w Targowicy. Jego wolta wiązała się zapewne z przystąpieniem do Targowicy samego króla. W VII 1792 do targowiczan, oprócz króla, przystał także, rezydujący w Janowie n. Bugiem, bp A. Naruszewicz, który czuwać miał nad postawą Sz. w ziemi mielnickiej. Przystąpienie króla oraz wyświęconego „opiekuna” do konfederacji, starosta mielnicki odebrał jak wycofanie się z konieczności obrony zdobyczy Konstytucji. Wówczas też i on przystąpił do budowania partii w ziemiach drohickiej i mielnickiej, która poparła targowiczan a instrukcje w tym względzie odbierać miał Sz. od samego gen. Szymona Kossakowskiego.
Na pocz. aktywność swą w konfederacji targowickiej wykazał starosta mielnicki w ziemi drohickiej, ale pod datą 8 VIII 1792 wybrano na tamtejszego marszałka konfederackiego nie Sz., ale jego szwagra – Feliksa Kuczyńskiego. Starosta mielnicki w Drohiczynie zadowolił się jedynie stanowiskiem konfederackiego konsyliarza. Pięć dni później, 13 VIII, również z jego inicjatywy, zawiązała się konfederacja targowiczan w ziemi mielnickiej. Tu znowu prym wiódł zausznik królewski – Sz., ale tym razem to właśnie jego wybrano na marszałka. W Mielniku obok starosty, aktywnością wykazywali się także rodzeni bracia: Jan i Michał Niemirowie – właściciele Zawad w par. Zbuczyn, a także Michał Bądzyński – właściciel Ruskowa, Dominik Kuczyński – kolejny szwagier Sz., podstoli mielnicki – Ignacy Bobrownicki, Wojciech Oborski oraz właściciel Biernatów, komornik ziemski mielnicki – Stanisław Olędzki. Staroście mielnickiemu poza tym, wespół z Józefem Ossolińskim, Targowica powierzyła „opiekę” nad całym woj. podl.
Na jesieni 1792 r., Sz. będąc już w W., był także czł. komisji mającej czuwać nad ówczesnymi mediami: klubami, gazetami, teatrami i drukarniami. Targowiczanie wciąż bowiem obawiali się spiskowców pozostających pod wpływem osób (także tych przebywających już na emigracji) popierających Konstytucję 3 Maja.
Na sejmie grodzieńskim 1793 r. starosta mielnicki, jako poseł tej ziemi, był wykonawcą woli Rosjan – w Grodnie zatwierdzono II rozbiór Polski, wycofano się z postanowień Konstytucji, a także podpisano wieczyste przymierze pol.-ros., które oddawało Rzeczypospolitą pod protektorat Moskwy. Starosta mielnicki powołany został także przez sejm grodzieński na konsyliarza Rady Nieustającej.
Sz. był nieobecny na Podl. w czasie insurekcji Kościuszki. W IV 1794, gdy wybuchła insurekcja w W., przebywający na zamku królewskim Sz. strzelać miał z okien do Polaków, potem udać się pod ochronę posła ros. Osipa Igelströma, a gdy i on nie był w stanie mu jej zapewnić, uciekł na Powązki do obozu wojsk pruskich. Zachowała się nawet opinia, że to właśnie starosta mielnicki wyratował Igelströma przed gniewem tłumu warszawskiego i w ukryciu, w swojej karecie powiózł go do Błonia, do wojsk pruskich. Skutkiem tych działań portret Sz. zawisł na szubienicy latem 1794 r.
Winy Sz. w okresie Targowicy i powstania Kościuszki były na tyle duże, że pochodzący z Kostek w ziemi drohickiej, warszawski adwokat Tomasz Święcki tak o nim pisał: „zawinił wiele względem narodu i ucieczką chronić się musiał przed jego sprawiedliwością. Filozof rozpasany na wszystko, jakich wtedy było wielu”. Jego kuzynka - Natalia Kicka w swych wspomnieniach poszła jeszcze dalej, gdy pisała: „słyszałam niestety narzekania w gronie moim familijnym na pana Adama, które się kończyły tym bolesnym wyznaniem: niewart był sznura, na którym powinien wisieć".
Starosta mielnicki po ostatnim sejmie grodzieńskim przebywał wciąż w otoczeniu Stanisława Augusta i był z nim, gdy ten po raz ostatni opuszczał W. i wyjeżdżał do Grodna. W II 1795 starosta mielnicki, razem z braćmi Płatonem i Walerym Zubowani, wyjechał z Grodna do Petersburga, prawdopodobnie dla przygotowania dla Poniatowskiego Pałacu Marmurowego. Sz. w 1798 r. powrócił do Repek i Hruszniewa, a stać się to miało za wstawiennictwem Franciszka Rzewuskiego – byłego posła Rzeczypospolitej w Petersburgu.
Wróciwszy na Podl. Sz. zatroszczył się także o wzorowe stosunki z Austriakami, którzy po III rozbiorze zajęli płd. krańce ziem mielnickiej i drohickiej. Zachował się także przykład tej współpracy, odnotowany przez wydawany w Kr. dodatek do tamtejszej gazety Krakauer Zeitung: „Szlachetny Adam Szydłowski, właściciel Repek w cyrkule siedleckim, zaoferował, podobnie jak w roku poprzednim, należną mu kwotę pożyczki wojennej jako dobrowolny wkład w wojnę, nie żądając od niej zobowiązań. O tym akcie patriotycznym wydano dekret pochwalny w imieniu wysokiego urzędu regionalnego”. W 1808 lub 1809 r. Sz. otrzymał z rąk okupanta austriackiego order św. Leopolda, o czym skrupulatnie poinformowano w chwili śmierci starosty mielnickiego.
Sz. na Podl. sprowadził się na stałe po 30 l. służby u boku ostatniego króla Polski. Ok. 1793 r. urodził mu się pierwszy syn - Teodor Karol Leon, w 1798 r. Kazimierz Józef, w 1801 r. Edward Wiktor Tomasz, a w 1803 r. na świat przyszła jedyna c. Ewa Maria Teresa, od 1827 r. żona Tadeusza Doria - Dernałowicza. Małż. Adam i Wiktoria Szydłowscy wyjeżdżali także do W. (zabór pruski), bo tam rodziły się ich wszystkie (poza urodzonym w Repkach Edwardem) dzieci. Wiele wskazuje na to, że Szydłowscy w W. posiadali dom leżący przy ul. Nowy Świat w okolicach tzw. Nowego Sułkowa, założonego przez Augusta Sułkowskiego.
Związana rodzinnie z Kuczyńskimi Wiktoria i jej mąż Sz. w 1790 r. zakupili od braci Gąssowskich majątek w Rogowie. W skład ich dóbr wchodziły wówczas także: Hruszniew, Repki, Kupientyn, Karskie, Liszki i Sawice Ruskie (Kościelne), w tej ostatniej miejscowości Adam i Wiktoria w 1815 r. ufundowali drewniany kościół, który przetrwał do dziś. Z należącego do nich majątku hojnie łożyli środki finansowe na funkcjonowanie kościołów Franciszkanów w Drohiczynie i W. oraz na lokalne świątynie w Wyrozębach, Rogowie i Sawicach.
Mimo, że Szydłowscy dysponowali dużym, jak na podlaskie warunki, majątkiem, to starosta mielnicki o pieniądze carskie upominać się chciał nawet pod koniec swego życia. Po 1815 r. Sz. upominał się u cara Aleksandra I o wypłacenie mu zaległego żołdu ros. i o kontynuowanie tegoż nadal. Władca Rosji kazał Sz. odpowiedzieć, że za to, co on i jego poprzednicy płacili jako cesarze ros., teraz karać winni jako królowie polscy.
Sz. – gen. wojsk pol., pokojowy i szwagier króla, starosta mielnicki, niewątpliwie należał do totumfackich Stanisława Augusta Poniatowskiego, i to już każe postawić tezę, że należał do najwęższej elity polit. XVIII-wiecznej Polski. Władysław Wężyk wspominał o jego chorobie – kleptomanii, ale na Podl., mimo ostentacyjnej bogobojności objawiającej się łożeniem na świątynie katolickie, jego nazwisko pozostało synonimem zdrajcy i targowiczanina, łasego na pieniądze carów Rosji i władców Austrii. Nienajlepszą opinię miał o nim także sąsiad ze Sterdyni – Józef Krasiński, który wypominał mu skąpstwo i bufonadę przy okazji polowania zorganizowanego w Repkach w 1818 r. 31 XII 1819 Sz. sporządził testament, w którym podzielił cały swój majątek. Na mocy tego testamentu dobra odziedziczyli dwaj jego synowie: Teodor (zob.) i Edward, a Ewa otrzymała jako posag kwotę 200.000 zł pl.
Sz. zm. 31 VIII 1820 w W. i pochowano go w krypcie kościoła świętych Piotra z Alkantary i Antoniego z Padwy w Węgrowie.
PSB, t. XLIX, W.-Kr. 2004, s. 584-89 (Zielińska Z.); Gazeta Warszawska,1787, nr 40 z 19 V 1787, s. 2; Szujski J., Dzieje Polski podług ostatnich badań, t. IV, cz. II, Lw. 1866, s. 576-78; Bezmaski J. (właściwe Franciszek Raczyński), Notatki do dziejów i historia ostatnich 98 lat Rzeczypospolitej Polskiej, Toruń 1876, s. 363; Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, t. III, W. 1886, s. 428; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1897, s. 49, 274, 348 oraz 395; Kraszewski J. I., Polska w czasie trzech rozbiorów. 1772-1799, t. III, W. 1903, s. 248-49; Bąkowski K., Dziennikarstwo krakowskie do roku 1848, „Rocznik Krakowski”,1906, s. 150; Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831, W. 1925, s. 11; Szczygielski W., Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 r., Łódź 1994, s. 219; Rolnik D., Szlachta koronna wobec Konfederacji Targowickiej (maj 1792 – styczeń 1793), Katowice 2000, s. 96-7; Poniat R., Strategie karier urzędników podlaskich w XVIII wieku, [w:] Nad społeczeństwem staropolskim. Tura – instytucje – gospodarka w XVI-XVIII stuleciu, pod red. K. Łopateckiego i W. Walczaka, Białystok 2007, s. 175; Filipczak W., Sejmiki ziemi nurskiej 1780-1786, „Przegląd Nauk Historycznych”, 2014, nr 1, s. 43-6; Naruszewicz A., Dziennik Podróży Króla Jegomości Stanisława Augusta Na Ukrainę i do innych Ziem Koronnych Roku 1787. Dnia 23. Lutego Rozpoczętey, a Dnia 22. Lipca Zakończoney, wyd. M. Gröll, W. 1778, s. 23, 104, 266; Koźmian K., Pamiętniki Kajetana Koźmiana obejmujące wspomnienia od roku 1815. Oddział III i ostatni, Kr. 1865, s. 75; Krasiński J., Pamiętniki Józefa hrabiego Krasińskiego od roku 1790-1831, skrócone przez dr. Fr. Reuttowicza, P. 1877, s. 133; Cieszkowski L., Diariusz powstania krakowskiego w roku 1794. Co czynił Ludwik Cieszkowski wicebrygadier polskowo wojska, Lw. 1897, s. 18; Wężyk W., Kronika rodzinna, oprac. M. Dernałowicz, W. 1987, s. 80; Naruszewicz A. S., Dyjaryjusz podróży Jego Królewskiej Mości na Sejm Grodzieński, [w:] Biblioteka pisarzy polskiego oświecenia, t. 8, wyd. M. Bober-Janowska, W. 2008, s. 20, 22, 31, 54, 76; Korwin S. [właściwe Stanisław K. Kossakowski], Materyały do dziejów ostatniego stulecia Rzeczypospolitej Polskiej. Trzeci Maj i Targowica, Kr. 1890, s. 160; Akty Powstania Kościuszki, Protokoły i dzienniki Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodowej, t. II, cz. II, oprac. Sz. Aszkenazy, W. Dzwonkowski, Kr. 1918, s. 159-60; Arch. Zamku Królewskiego w W., Arch. Szydłowskich, [List z 31 grudnia 1791 r.] Adam Szydłowski, starosta mielnicki do króla Stanisława Augusta z prośbą o uwolnienie z wojska po 26 letniej służbie i wydanie stanu służby, sygn. R II/7, s. 1-3; Arch. Zamku Królewskiego w W., Archiwum Szydłowskich, [List z 26 stycznia 1792 r.] Stanisław August Poniatowski król do starosty mielnickiego z zachętą do popierania Konstytucji 3 Maja, sygn. R II/7, s. 1; APS, Hipoteka Siedlce, Dobra ziemskie Kamionka z częściami na wsiach Żółkwie i Wasilewie, pow. węgrowskim, obwodzie siedleckim, woj. podlaskim, sygn. 1840, s. 3; APS, Hipoteka Siedlce, Dobra ziemskie Repki z przyległościami Karskie Liszki i Sawice dawniej w pow. łosickim obw. bialskim woj. podlaskim, od 1827 r. w pow. węgrowskim obwodzie siedleckim, sygn. 1889, s. 3; APS, Hipoteka Siedlce, Dobra ziemskie Rogów z przyległością Miotki dawniej pow. łosicki, obwód bialski, woj. podlaskie, od 1827 r. pow. węgrowski, obwód siedlecki, sygn. 1890, s. 3; Arch. Diecezjalne Warszawskie, Księga chrztów parafii katedralnej w W. (1790-98), Akt chrztu Antoniego Jakubowicza z 12 XII 1791 r., sygn. 125, s. 78. Fot. Adam Szydłowski według portretu J. Kurowskiego około 1793 r. (Dom Aukcyjny Rempex Warszawa).
(autor Andrzej CHOJNACKI)