Geresz nowy


Ur. się 19 III 1944 w Kobylanach pow. Łosice jako syn Grzegorza i Julii z Sokołowskich w rodzinie nauczyciela. Już w szk. podstawowej wykazywał zainteresowania humanistyczne. Wakacje spędzał u dziadka w okolicach Janowa Podl. pomagając w pracach na roli, za zaoszczędzone „kieszonkowe” kupował książki, np. trylogię Henryka Sienkiewicza, które czytał w wolnych chwilach, np. pasąc krowy czy też spędzając długie wieczory przy lampie naftowej. Po ukończeniu miejscowej szk. podst. w Kobylanach rozpoczął naukę w LO w Łosicach. Wyróżniał się w przedmiotach humanistycznych, brał udział w Olimpiadzie Wojskowo-Historycznej w Węgrowie. W r. 1962 uzyskał maturę i po zdaniu egzaminu wstępnego rozpoczął studia na Wydz. Historycznym UW. Słuchał wykładów takich wybitnych uczonych pol. jak: prof. prof. Tadeusz Manteuffel, Henryk Samsonowicz, Stanisław Herbst, Janusz Woliński, Aleksander Gieysztor, Stefan Kieniewicz. W 1967 r. ukończył studia i w r. następnym został laureatem konkursu na najlepsze prace magisterskie z dziedziny walk narodowo-wyzwoleńczych z okresu II woj. świat. W ramach podróży nauk.-historycznej jeszcze w trakcie studiów zwiedził takie kraje jak: Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria i Jugosławia. W 1968 r. rozpoczął pracę w LO w Międzyrzecu Podl. w charakterze naucz. jęz. niem. i jednocześnie w dwóch szkołach w S. jako naucz. historii. W 1969 r. przeniósł się do pracy w Zespole Szkół Zawodowych CRS „SCH” w Międzyrzecu Podl. W 1971 r. wstąpił w związek małżeński z Marią Kinel.

W tym czasie ukazały się drukiem jego pierwsze prace dotyczące kampanii wrześniowej 1939 r. i walk w 1918 r.: Z dziejów wojny obronnej 1939 r. na Południowym Podlasiu („Rocznik Międzyrzecki” 1976, t. VIII) i Napaść Niemców na Międzyrzec 16 XI 1918 („Rocznik Międzyrzecki” 1971, t. III). Prawdopodobnie miał trochę szczęścia, że cenzura przepuściła wzmianki o wkroczeniu wojsk sowieckich na tereny Podl. w 1939 r. Natomiast druga publikacja była ewenementem. W czasie gdy oficjalnie głoszono, że Polska uzyskała niepodległość dzięki Rewolucji Październikowej, on ukazywał własny wysiłek narodu i głosił, że w 1918 r. Międzyrzec przez swą krwawą ofiarę uratował W. W 1977 r. ukończył studia zaoczne na Wydz. Germanistyki Uniw. im. Adama Mickiewicza w P., uzyskując po raz drugi dyplom magistra. W 1978 r. uzyskał nagrodę Ministra Edukacji Narodowej za osiągnięcia dydaktyczne.

W 1981 r. został wybrany przew. Sekcji Nauczycielskiej NSZZ „Solidarność” na miasto Międzyrzec Podl. Po 13 XII 1981 wezwany do Kom. Woj. MO nie podpisał deklaracji lojalności. W 1983 r., mimo nacisku władz partyjnych, nie udało się go odwołać z Niemieckiej Republiki Demokratycznej, gdzie wyjechał na wakacje z młodzieżą. W t. r. przeszedł do pracy w LO w Międzyrzecu Podl. W 1986 r. po wielu trudnościach udało się mu wyjechać do Republiki Federalnej Niemiec (RFN), gdzie nawiązał kontakty z kadrą pedagogiczną Uniw. im. Karola Eberhardta w Tübingen. W 1988 r. grupa studentów z tego uniw. odwiedziła go w Polsce, wziął udział w pielgrzymce do Rzymu i spotkał się z papieżem Janem Pawłem II. W t. r. napisał też sztukę osnutą na tle wypadków 1918 r. w Międzyrzecu, którą reżyserował i wystawił w LO, w 70. rocznicę Niepodległości.

W związku z przemianami w Polsce przygotował w 1990 r. publikację o unitach podlaskich, która ukazała się drukiem w r. następnym (do 1989 r. cenzura nie pozwalała pisać na ten temat): Unitów podlaskich droga do świętości (B. Podl. 1991). W 1992 r. nawiązał współpracę z WSP w S. i odtąd wygłaszał referaty na sesjach nauk. organizowanych przez tę uczelnię. W 1992 r. rozpoczął nadawanie audycji poświęconej dziejom Podl. w Katolickim Radiu Podlasie, w l. 2006-2010 wygłosił 243 pogadanki. W 1994 r. wydał książkę o pol. obronie twierdzy w Brześciu n. Bugiem (Twierdza niepokonana. Obrona cytadeli w Brześciu nad Bugiem w 1939 r., B. Podl. 1993, dodruk w 1994), która została sfilmowana i emitowana w TV w programie ogólnopolskim 11 XI 1994. W 1995 r. opublikował monografię o 600-letnich dziejach Międzyrzeca Podl. (Międzyrzec Podlaski. Dzieje miasta i okolic, B. Podl.-Międzyrzec Podl. 1995, wyd. II 2001) i został odznaczony medalem KEN. W 1996 r. wygłosił referat w Pratulinie przed uroczystością, na której było zgromadzonych 67 bp. pol.

W X 1997 na podstawie rozprawy Międzyrzec Podl. w l. 1795-1918 (promotor prof. Henryk Mierzwiński (zob.), recenzenci: prof. Albin Koprukowniak, prof. Edward Pawłowski) oraz po złożeniu przepisowych egzaminów uzyskał st. nauk. dr. nauk humanistycznych na Wydz. Humanistycznym UMCS w L. W t. r. został prezesem Akcji Katolickiej przy parafii św. Józefa w Międzyrzecu Podl. W 1998 r. był konsultantem do filmu dokumentalnego o Międzyrzecu Podl. W 2000 r. został przew. Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego w Międzyrzecu Podl. Działacz Tow. Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podl. oraz Stow. Pamięci Unitów Podlaskich „Martyrium”, czł. red. Katolickiego Radia Podlasie w Międzyrzecu Podl., Hon. Obywatel Miasta Międzyrzeca Podl., autor i współautor ponad 20 publikacji książkowych, czł. Diecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej, czł. Stow. „Wspólnota Polska”.

Odbywał studia podyplomowe w Halle, Brandenburgu, Tübingen i Bonn. Uczestnik podróży po Europie Zachodniej, Południowej i Wschodniej. Hon. Czł. Związku Sybiraków, czł. red. „Rocznika Międzyrzeckiego”, tłumacz przysięgły jęz. niem., uczestnik wielu sesji nauk., przewodnik wycieczek zagranicznych po Podl., długoletni naucz. i wychowawca. Gościł w Polsce wiele delegacji, m. in. z Izraela, Ukrainy, także studentów z RFN podążających śladami Janusza Korczaka, przemawiał przy odsłanianiu pomników i tablic, prowadził apele poległych.

Historyk Podlasia, organizował kwestę na odrestaurowanie zabytkowych pomników na międzyrzeckim cm. Posiadał dedykacje sławnych Polaków. Odznaczony medalem Jubileuszu XXX-lecia TPN oraz medalem Semper Fidelis Deo et Patrie – Bialskopodlaski Sejmik Samorządowy 1988. Swoje badania G. poświęcił gł. dziejom Podl., jego dorobek publikacyjny to przeszło 60 artykułów i książek, oprócz już wyżej wymienionych na uwagę zasługują jeszcze: Środowisko religijne unitów drelowskich i międzyrzeckich (współautor), [w:] Martyrologia Unitów Podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych. Pr. zb. pod red. J. Skowronka i U. Głowackiej. S. 1996; Tadeusz Kościuszko w historii i tradycji Podl., [w:] Powstanie 1794 roku i tradycje kościuszkowskie na Podl. Pr. zb. pod red. J. Wojtasika. S. 1997; Z dziejów pobytu Józefa Piłsudskiego na Podl., „Rocznik Międzyrzecki” t. XXXVI; Kpt. Konstanty Jarocki sławny międzyrzecki powstaniec 1863 r., „Rocznik Międzyrzecki” t. XXXX.

Jeden z założycieli Fundacji KUL w Międzyrzecu Podl. i czł. Rady tej fundacji, obecnie Stow. na Rzecz Szkolnictwa Wyższego Specjalistycznego i Kultury. W l. 2002-2006 pracownik AP, ob. UPH w S. Następnie wykładowca na Uniw. III wieku w Międzyrzecu Podl. i czł. społ. komitetu budowy tablicy pamiątkowej ku czci ofiar tragedii smoleńskiej i mordu w Katyniu.

Zm. 16 XI 2018, po uroczystej mszy żałobnej w kościele pw. św. Józefa w Międzyrzecu z udziałem bp. Piotra Sawczuka, władz miejskich Międzyrzeca Podl., młodzieży międzyrzeckich szkół i najbliższej rodziny oraz mieszkańców miasta został z honorami pochowany na cm. przy ul. Brzeskiej w Międzyrzecu Podl.


Notka biograficzna, [w:] „Rocznik Bialskopodlaski” t. II, B. Podl. 1994, s. 284; Wasiluk M., Pięciu zasłużonych…, „Słowo Podlasia” 2000, nr 5, s. 19; Who is who w Polsce. Encyklopedia biograficzna z życiorysami znanych Polek i Polaków. Wyd. II uzup. 2003, Zug (Schweiz), s. 1050; Kornacki R., Międzyrzec w życiorysy wpisany, Międzyrzec Podl. 2011, s. 99-102; fot. [https://www.slowopodlasia.pl/wiadomosci/5813,miedzyrzec-podlaski-miasto-pozegnalo-wielkiego-czl; dostęp 29.04.2021].

(autor Ryszard KORNACKI)