WINIARCZYK Aleksander


Ur. się w 1864 r. w Trzebieszowie, s. Jana i Ewy z Nowików, brat Feliksa (zob.). Mieszkał w Trzebieszowie (pow. łukowski), gdzie prowadził gospodarstwo rolne wielkości ok. 30 mórg. Znał się na weterynarii i służył sąsiadom pomocą w tym zakresie. W. był uczestnikiem ruchu ludowego i sympatykiem tyg. „Zaranie”, ukazującego się w l. 1907-15. Tyg. ten skupiał wokół siebie grupę działaczy będących jedynym wówczas polit. ośrodkiem ruchu ludowego w Król. Pol. Zaraniarze propagowali postęp gospodarczy i rozwój oświaty na wsi, zachęcali do posyłania chłopców i dziewcząt do szkół gospodarczych, wzywali do organizowania kółek rolniczych, straży pożarnych, kas oszczędnościowo-pożyczkowych, spółdzielni itp. Ich hasło „sami sobie”, kierowane do chłopów, sprowadzało na nich ataki radykalnej prawicy i Kościoła.

Po wybuchu I woj. świat. Zaraniarze opowiedzieli się przeciwko polit. proros. i włączyli się do konspiracji niepodległościowej, prowadząc wśród chłopów agitację na rzecz Legionów Polskich oraz współtworząc w terenie placówki POW. Legionistą i peowiakiem był np. bratanek Aleksandra, Rudolf Winiarczyk (1897-1967) z Trzebieszowa, który do wojska trafił prosto ze skautingu.

Władze carskie podjęły zdecydowane działania przeciw Zaraniarzom. 12 V 1915 do red. „Zarania” w W. wkroczyła policja, aresztując wszystkich tam obecnych. Wśród aresztowanych znalazł się też W., który tego d. przypadkowo przebywał w red. Trafił najpierw do więzienia w Moskwie, a następnie zesłany na Syberię. Po powrocie z zesłania W. w dalszym ciągu utrzymywał kontakty z naczelnymi władzami ruchu ludowego. W jego domu w Trzebieszowie bywali działacze PSL Maksymilian Malinowski i Irena Kosmowska – dawna red. „Zarania”, również aresztowana w 1915 r. i więziona w Moskwie, założycielka Szk. Gospodarstwa Wiejskiego dla dziewcząt w Krasieninie pod L., do której – nota bene – uczęszczała c. W., Natalia z Winiarczyków Łyszkiewiczowa (1895-1948).

We wspomnieniach Feliks Kaliński (Moja walka o niepodległość. Red. i wstęp E. Kopówka, S. 2018) myli Aleksandra ze Stanisławem Winiarczykiem (zob.), jego bratankiem, również weterynarzem i zesłańcem, który w 1915 r. miałby 14 lat.


Szczechura T
., Ruch ludowy w Siedleckiem, W. 1984; Winiarczyk A. J., Ponad dwieście lat rodzin Kucharskich i Winiarczyków, W. 1997 (mps); Szczygielski T., Trzy pokolenia ludowców, Trzebieszów 1999/2000 (mps) – mps znajdują się w arch. rodziny Szczygielskich i powstały na bazie wspomnień krewnych autorki: ciotki Alicji Winiarczykówny i dziadka Apoloniusza Szczygielskiego, który był wnukiem Feliksa Winiarczyka.

(autor Małgorzata SZCZYGIELSKA)