TUZ Wacaw Micha


Ur. się 15 IX 1878 w S. Był najstarszym s. Wawrzyńca (znanego na Podl. pedagoga, prowadzącego w S. własne progimnazjum, naucz. łaciny, później sekr. zarz. pow. siedleckiego i wreszcie kontrolera kasy miejskiej) i Czesławy z Oleszkiewiczów, którzy oprócz niego mieli jeszcze 4 s.: Stanisława, Adama, Stefana i Józefa. Wszyscy s. uczyli się w siedleckim gim. rządowym; Wacław w l. 1888-97, Stanisław Jan – późniejszy lekarz w W. – w l. 1889-99, Adam – późniejszy inż. – w l. 1891-1900, Stefan Marceli – późniejszy naucz. – w l. 1896-1905, Józef Saturnin – późniejszy ksiądz w Puławach i Baranowie – w l. 1898-1905. T. jako uczeń III klasy brał udział w tajnych kołach samokształceniowych.

Studia na Wydz. Prawa UW ukończył w 1902 r. Po studiach rozpoczął służbę w sądownictwie ros. od praktyki w SO w S. W 1904 r. pełnił obowiązki sędziego śledczego w Garwolinie i B. Podl., a od I do V 1905 był sędzią gminnym w Łukowie. W V 1905 został mianowany pisarzem hipotecznym w Międzyrzecu Podlaskim, a pod koniec 1906 r. został sędzią śledczym w B.Podl. Później, od r. 1908, taki sam urząd sprawował w Łukowie. W 1916 r., po przymusowej ewakuacji sądu w Łukowie do Tuły, pełnił w tym mieście obowiązki sędziego śledczego 1 rewiru miasta Tuły i sędziego śledczego do spraw większego znaczenia.

We IX 1918 powrócił z rodziną do Polski i w XII t. r. został sędzią śledczym SO w Piotrkowie z siedzibą w Piotrkowie. Wkrótce otrzymał zadanie zorganizowania sądu i prokuratury w B.Podl. Z chwilą ich powstania 19 I 1919 Naczelnik Państwa mianował go prokuratorem przy SO w B.Podl., pełnił ten urząd do VII 1930. Jako prokurator nadzorował bialskie więzienie, angażował się w organizację różnych form opieki społ. nad więźniami, w uroczystości wielkanocne i wigilijne. Był działaczem Polskiej Macierzy Szkolnej i w ramach tej organizacji czł. komitetu budowy bursy szkolnej. Nadto był radnym miejskim, czł. Wydz. Powiatowego, Rady Szkolnej Oświatowej, przewodniczył Kołu PCK i komitetowi organizującemu „Ty-dzień Czerwonego Krzyża”. Był wykładowcą w szk. policyjnej, a w bialskim gim. męskim uczył wiedzy o Polsce współczesnej. W l. 1919-30 uczestniczył w komisjach egzaminacyjnych na stanowiska pisarzy hipotecznych oraz notariuszy. Działał w Komitecie Obchodów 300-lecia Gim. im. I. J. Kraszewskiego w B.Podl. – pracował w komisji rewizyjnej. Był czł. Zrzeszenia Sędziów i Prokuratorów RP.

W r. 1930 ze stanowiska prokuratora awansował na prezesa SO we Włocławku, chociaż siedlecka prasa lokalna „informowała” wyprzedzająco o objęciu przez niego stanowiska II wiceprezesa SA w L. Stanowisko prezesa zajmował do 31 XII 1933. Po tej dacie pracował jako pisarz hipoteki ziemskiej we Włocławku do IX 1939. Nadal działał społ. m.in. jako prezes Zarz. Powiatowego Związku Strzeleckiego.

Po zajęciu Włocławka przez Niemców w r. 1939 T. został aresztowany w grupie 50 znanych obywateli miasta. Uwięzienie miało na celu zastraszenie i wymuszenie na mieszkańcach ścisłego wykonywania zarządzeń okupanta. T. został rozstrzelany 11 XI 1939 w rocznicę Święta Niepodległości w lesie pod Włocławkiem – w Przyborowie k. Pińczaty. Zwłoki pomordowanych zostały ekshumowane w XI 1945, a 24 XI 1945 po uroczystej mszy żałobnej w katedrze włocławskiej odbył się zbiorowy pogrzeb. T. został pochowany na cm. we Włocławku. 10 IX 1905 ożenił się z Marią Uszyńską (1882-1968), c. łukowskiego notariusza Romana Uszyńskiego (1850-1917) i Mirosławy Aleksandry z domu Moritz (1862-1914), której ojciec Mikołaj Moritz (1819-63), powstaniec styczniowy, został rozstrzelany w S. Wacław i Maria T. mieli 5 dzieci: s. Czesława (1907-36) – prawnika, asesora SO we Włocławku, Jerzego Benedykta (1910-87) – dr. nauk medycznych, Jana Witolda (1911-53) – inż. konstruktora samolotów oraz c.: Danutę (1915-44) i Alinę Tuz-Konończuk (1916-2009).


„Dziennik Urzędowy MS” 1918, nr 13, s. 406; „Podlasiak”. (Tygodnik społeczno-ekonomiczny poświęcony sprawom Podlasia) 1919, nr 3 z 19 stycznia, s. 4; Sąd Okręgowy w Białej Podlaskiej 1919-31. Zarys historii powstania, działalności i zwinięcia Sądu Okręgowego w Białej Podlaskiej, W. 1934; Jankowski R., Sądownictwo włocławskie. Stulecie utworzenia Sądu Okręgowego we Włocławku 1917-2017, Kulin 2017, s. 72-5, 88; APL, Zespół 525, Dyrekcje Szkolne: Chełmska, Lubelska, Siedlecka, seria 5 akta personalne nauczycieli – o służbie Lawrentja Tuza sygn. 3096; Informacje od Anny Tuz w posiadaniu autora.

(autor Witold OKNIŃSKI)