KUROPATNINSKI NOWY


Ur. 16 III 1875 we wsi Jabłonna Lacka na Podlasiu (ob. pow. Sokołów Podlaski, woj. maz.), s. Józefa (zm. w 1891 r.) i Emilii Aleksandrowicz, wnuk Ignacego, por. poległego w 1831 r. w bitwie pod Ostrołęką. Miał trzech braci i dwie siostry. Starszy brat Aleksander (zob.) studiował medycynę w W., a ukończył w Dorpacie; pracował najpierw w S., w l. 1913-9 jako lekarz w kopalni węgla Maksymówka w Zagłębiu Donieckim, od 1922 r. był lekarzem i dyr. szpitala w Drohiczynie, gdzie zginął 21 VI 1941.

Dzieci wychowywano w atmosferze patriotycznej, gł. za sprawą matki, wychowanki Szk. Wydziałowej w S. Zapoznawała ona dzieci z pieśniami kościelnymi i patriotycznymi konfederatów barskich i z okresu powstań 1830-1 r., 1848 r. i 1863 r.; uczyła czytać i pisać. K. potrafił czytać w wieku 6 lat, pochłaniał dostępne w domu książki historyczne oraz pisma prenumerowane przez ojca: „Gazetę Warszawską”, „Wiek”, „Kłosy”, „Kmiotka”, „Przyjaciela Dzieci”. Regularną naukę rozpoczął w Łukowskiej Szk. Miejskiej, a od 1885 r. kontynuował w Siedleckim Męskim Gimn. Klasycznym, które ukończył w 1893 r. Podczas nauki należał do tajnych samokształceniowych kółek uczniowskich, w których koncentrowano się na gromadzeniu i czytaniu książek zabronionych przez cenzurę ros., za co groziło wydalenie ze szk. W sumie uczniom udało się zgromadzić bibl. liczącą 300 książek, rozproszonych w kilku miejscach, dlatego przeprowadzone na pocz. 1891 r. dochodzenie władz szkolnych nie doprowadziło do jej wykrycia. Lekturę prowadzono konspiracyjnie w domach, a także okolicznych lasach.

W l. 1893-8 studiował matematykę na UW i uzyskał st. kandydata; w 1894 r. był przejściowo więziony za udział w manifestacjach ku czci Jana Kilińskiego. W l. 1898-1902 studiował mechanikę w pet. Instytucie Technologicznym, po czym pracował w: biurze technicznym R. Kolbego w Petersburgu jako inż. (1902-8), głównych warsztatach kolei syberyjskiej w Omsku i Krasnojarsku, fabryce maszyn „J. Arkuszewski” w Łodzi na stanowisku gł. inż. (1908), Południoworosyjskim Tow. Metalurgicznym – szef wydz. elektrycznego (do 1913 r.), wg własnego proj. wybudował dużą elektrownię w Kadijewce w Zagłębiu Donieckim. W l. 1913-14 był szefem wydz. elektrycznego Grodzieckiego Tow. Kopalni Węgla i Zakładów Przemysłowych w Grodźcu (pow. będziński).

Po wybuchu I woj. świat. został uwieziony przez Niemców, po zwolnieniu wyjechał na Ukrainę, gdzie pracował do 1919 r. jako: technik w cementowni, inż. biura „Siemens-Schuckert”, gł. inż. budowy centrali elektrycznej w Juzówce (ob. Donieck) w Zagłębiu Donieckim. Należał do oddz. charkowskiego Stow. Techników Polaków w Rosji, powstałego podczas Zjazdu Techników Polaków w Rosji (23-28 IX 1917). Gł. formą działalności oddz. były odczyty, K. zaprezentował odczyt pt. Skutki ekonomiczne i społeczne powszechnej elektryfikacji ziem polskich.

Do Polski powrócił zapewne w końcu 1918 r. lub na pocz. 1919 r. i włączył się w budowę przem. zbrojeniowego, nieistniejącego wówczas na ziemiach polskich z powodu polityki państw zaborczych. Podczas I woj. świat. w dawnej fabryce obrabiarek „Gerlach i Pulst” Niemcy zorganizowali warsztaty reparacyjne broni, w VII 1919 przejął je Główny Urząd Zaopatrywania Armii i zaproponował zorganizowanie w nich fabryki karabinów, mianując 15 IX 1919 jej dyr. K., który pozostał na tym stanowisku do końca 1921 r. W tym okresie fabryka otrzymała nazwę Państwowa Fabryka Karabinów, a jej władze z K. na czele podjęły wstępne prace przygotowawcze do uruchomienia produkcji karabinu piechoty Mauser wz. 98, ponieważ właśnie na ten typ broni olbrzymie zapotrzebowanie zgłaszała armia pol. Rozpoczęto przejmowanie wyposażenia i części prac. gdańskiej fabryki broni. Przez kilka następnych lat (1921-7) był asystentem i starszym asystentem w Katedrze Mechaniki Teoretycznej na Wydz. Inżynierii Lądowej PW, kierowanej przez prof. Henryka Czopowskiego. Prowadził ćwiczenia z mechaniki, przy czym koncentrował się na rozwiązywaniu zadań z mechaniki, związanych bezpośrednio z treścią wykładów H. Czopowskiego. W l. 1928-39 był inż. w dziale produkcji Dyrekcji Polskiego Monopolu Solnego w W. Podczas okupacji niem. pełnił funkcję wiceprezesa zarz. fabryki wyrobów ceramicznych w Opocznie. Brał czynny udział w pracach Delegatury Rządu, przez pewien czas więziony przez Niem. na Pawiaku.

W dwudziestoleciu międzywojennym należał do wiodących działaczy Koła byłych Wychowańców Inst. Technologicznego w Petersburgu przy Stow. Techników Polskich w W., skupiającego w 1926 r. – 300, ale w 1938 r. już tylko 130 czł. Wygłaszali oni odczyty na bardzo rożne tematy, od wrażeń z podroży zagranicznych począwszy na zagadnieniach ściśle technicznych skończywszy. Działalności koła poświecił K. broszurę pt. Krótki zarys działalności Koła Inżynierów Technologów Petersburskich przy Stowarzyszeniu Techników Polskich. Lata 1928-1938 (W. 1939). Współpracował z innymi stow., np. Stow. Techników w Sosnowcu, gdzie w 1929 r. wygłosił odczyt pt. Wpływy postępu techniki na rozwój teorii ekonomicznych. K. oprac. i do warunków pol. przystosował broszurę dla palaczy Szwajcarskiego Stow. Dozoru Kotłów, wydał ją pt. Katechizm palacza (W. 1934). Omówił w nim: powstawanie ciepła, paliwo, ruszty, komin, kocioł parowy, urządzenia zabezpieczające, rozpalanie kotła, kocioł w czasie ruchu, zatrzymanie i czyszczenie kotła, przyczyny wybuchu kotła parowego, przepisy dot. kontroli instalacji kotłowych, cechy dobrego palacza (punktualność, szybkość orientacji, poczucie porządku), kontrolę ruchu kotła.

K. należał do Polskiej Korporacji Akademickiej „Helania”, założonej w Gd. w 1922 r., która z końcem 1927 r. nawiązała współpracę z Kołem b. Wychowańców Inst. Technologicznego w Petersburgu, którego część czł. zapisała się do „Helanii”, m.in. K. został filistrem honorowym.

K. utrzymywał kontakty z kolegami z gim. siedleckiego. Uczestniczył w I Zjeździe (1920) wychowanków szkół siedleckich, w drugim (1925) już nie, ale przesłał pozdrowienia. Do księgi pamiątkowej z tych zjazdów napisał ciekawe wspomnienia pt. Ze wspomnień młodości (1875-93). Szkic obyczajowo-wychowawczy, [w:] Księga pamiątkowa siedlczan (1844-1905) wraz z pamiętnikami zjazdów w r. 1920 i 1925 (W. 1927 s. 205-61), w których opisał nie tylko pobyt w szkołach, ale także opór unitów wobec likwidacyjnych zamiarów władz ros. i życie codzienne w swoim domu we wsi Łazy (położona 2 km od Łukowa), gdzie spędził dzieciństwo. Później w Łazach ufundował bibliotekę publiczną.

Po II wojnie świat. pracował (1945-8) w papierniach w Łomnicy i Dąbrowicy (pow. jeleniogórski), Biurze Odbudowy Portów w Gd. (1948-50), Centralnym Biurze Projektów Przemysłu Rolnego i Spożywczego (1950-8).

 

Zm. 25 XII 1958 w Gd., został pochowany na cm. Centralnym w Gd.-Wrzeszczu przy ul. Srebrniki 12 (kwat. rejon I, groby rodzinne, kwat. B, nr grobu 408). W małż. z Marią Korabiewicz miał pięcioro dzieci.


PSB (Brzozowski S.) – tu także biogram brata Aleksandra również tegoż autora. S. Brzozowski podał, że K. urodził się 6 III 1875, ale w nekrologu podpisanym przez rodzinę figuruje data 16 III 1875; SBTP, T. 20, W. 2009 (Piłatowicz J.); Księga pamiątkowa siedlczan (1844-1905) wraz z pamiątkami zjazdów w r. 1920 i 1925, W. 1927, s. 15, 71, 205-61, 311 (fot.), 334; PW. Plan wykładów i skład osobowy w r. nauk. 1922/23, s. 41, 1923/24, s.44; PW. Program na r. akad. 1925/26, s. 162, 1926/27, s. 168, 1927/28, s. 175, w wykazie na rok akad. 1928/29 nazwisko K. już nie figuruje; „Dziennik Bałtycki” 1958, nr 309 – nekrolog; Księga inżynierów mechaników polskich, W. 1935, s. 85; PW 1915–25. Księga pamiątkowa. Pod red. L. Staniewicza, W. 1925; Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Inst. Technologicznego w Petersburgu, W. 1933, s. 73, 82, 92; Piłatowicz J., Fabryka Karabinów w W. 1918-39, [w:] Studia i Materiały do Historii Wojskowości, t. XXXIV (1991), s. 230-2; Piłatowicz J., Stow. Techników Polskich w W. 1898-1939. Cz. I. 1898-1918, Cz. II. Dwudziestolecie międzywojenne, W. 1993; Piłatowicz J., Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r. T.II. Słow. polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005.

(autor Józef PIŁATOWICZ)