JANISZEWSKI Tomasz


Ur. 25 XII 1895 w Kałuszynie, s. Szymona i Wiktorii z Noińskich. Pocz. nauki pobierał w szk. elementarnej w Kałuszynie, następnie naukę kontynuował w Seminarium dla Nauczycieli Ludowych w Siennicy. Z pocz. r. szk. 1915 podjął pracę jako naucz. w Kałuszynie. W XI 1915 wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), obejmując funkcję komendanta kilkunastoosobowej placówki w rodzinnym mieście. Umiejętności wojsk. doskonalił w Szk. Instruktorskiej POW, którą ukończył w IV 1916 oraz Szk. Podoficerskiej, utworzonej przez Okręg II POW (ukończył w II 1917). W Kałuszynie działał w Kole Sportowym, pocz. jako instruktor, następnie jego prezes. Zagrożony aresztowaniem zbiegł do zaboru austriackiego, gdzie również pełnił funkcję instruktora. W XI 1918 brał udział w rozbrajaniu okupantów.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do 24 Pułku Piechoty w Radomiu, następnie do III baonu 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich. W IX-XI 1919 ukończył kurs oficerów rachunkowości. Uczestniczył w walkach o Lw., Dyneburg i Kijów. Podczas służby zdobywał doświadczenia w Intendenturze Frontu Litewsko-Białoruskiego. Dekretem nr 3278 z 10 IX 1921 mianowany został ppor. Na pocz. 1922 r. bezterminowo urlopowany z WP. Od 1922 r. pracował jako naucz. w W. W 1923 r. przydzielony do kadry 10 Pułku Piechoty. Na ćwiczenia macierzystego, 10 Pułku powołany został latem 1926. Otrzymał wówczas awans na por. rezerwy.

W 1931 r. rozpoczął studia na Wydz. Finansowo-Ekonomicznym Szk. Nauk Politycznych w W. W 1937 r. obronił pracę Polska pod względem balneologicznym. Rozmieszczenie, jakość i obfitość źródeł mineralnych. Porzucił wówczas zawód nauczycielski, zatrudniając się jako meliorant. Działał w Związku Strzeleckim (Okręg Stołeczny), z ramienia którego brał m.in. udział w kursie metodycznym. Ostatnie sześciotygodniowe ćwiczenia przeszedł w 1934 r. w Składnicy Materiałów Intendenckich w Toruniu, otrzymując wówczas następującą opinię: „Dobrze wyszkolony. Energiczny. Chętny i zdyscyplinowany w służbie. Dbały o podwładnych. Nadaje się na stanowisko dowódcy plutonu w czasie wojny. Oficer bardzo dobry”. Pod koniec l. 30. mieszkał w W. przy ul. Mokotowskiej 20 m. 36, pracując jako urzędnik państw. Ukończył IV Państ. Kurs Wychowania Fizycznego oraz kurs gier i zabaw sportowych przy Inspektoracie Szkolnictwa m. st. W.

W 1939 r. zmobilizowany do WP, po 17 IX wzięty w niewyjaśnionych okolicznościach do niewoli przez wojska Armii Czerwonej. Wywieziony na podstawie listy NKWD nr 036/1 z 17 IV 1940, przebywał w obozie w Kozielsku, wkrótce potem zamordowany w Katyniu.

Żonaty z Marią z Figurskich (1901-67), naucz. szkół warszawskich, miał c. Barbarę (z męża Stańczyk). J. za działalność niepodległościową odznaczony został Medalem Niepodległości, Krzyżem POW i Odznaką Hon. „Orlęta”. Dekretem Prezydenta RP L. Kaczyńskiego w XI 2007 awansowany został do st. kpt. 25 X 2011 przed Gim. im. 6. Pułku Piechoty Legionów J. Piłsudskiego w Kałuszynie odsłonię-to tablicę pamiątkową i zasadzono Dąb Pamięci ku czci J.


Rocznik Oficerski 1923, W. 1923, s. 153, 568; Rocznik Oficerski 1924, W. 1924, s. 146, 505; Rocznik Oficerski Rezerw 1934, W. 1934, s. 207; Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-9, Kr. 2003, s. 536; S[nitko] R[zeszut] J., Pro memoria, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, nr 1, s. 354; Noiński E., Między niepodległością a niewolą. Tomasz Janiszewski (1895-1940) – działacz społeczny i niepodległościowy, „Mińskie Zeszyty Muzealne” 2014, nr 3, s. 23-5; Stasiak F., Działalność niepodległościowa na terenie powiatu Mińsko-Mazowieckiego od 1914 do 1918 r., [w:] Jednodniówka powiatu Mińsko-Mazowieckiego z okazji dziesięciolecia Niepodległości Państwa Polskiego 11 XI 1918-11 XI 1928, MM 1928, s. 6-9; Janiszewski W., POW w powiecie mińskim, „Wiadomości Mińsko-Mazowieckie” 1933, nr 9, s. 1-6; Tucholski J., Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Lista ofiar, W. 1991, s. 122; Rozstrzelani w Katyniu. Alfabetyczny spis 4410 jeńców polskich z Kozielska rozstrzelanych w kwietniu-maju 1940. Według źródeł sowieckich, polskich i niemieckich, red. M. Skrzyńska-Pławińska, W. 1995, s. 94; Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, oprac. zespół pod kier. M. Tarczyńskiego, W. 2000, s. 224; Garbaczewski J., Polska Organizacja Wojskowa w powiecie mińskomazowieckim, „Rocznik Mińsko-Mazowiecki” 1995-6, z. 3, s. 33; Czajka S., Udział sienniczan w czynie niepodległościowym 1914-20, „Niepodległość i Pamięć” 2003, nr 19, s. 68; Siennicka Uczelnia Pedagogiczna. Historia, nauczyciele, absolwenci, Siennica 2005, s. 22, 67; Cygan J., Cygan W. K., Ziemia mińska na drodze do niepodległości 1914-21, W.-MM 2008, s. 19, 20, 112; Krawczak T., Kałuszyńscy Żołnierze Niepodległości, „Rocznik Kałuszyński” 2008, z. 8, s. 13-6; Wąsowska N., „Dąb Pamięci” ku czci Tomasza Władysława Janiszewskiego, „Rocznik Kałuszyński” 2011, nr 2, s. 3; CAW, Akta Personalne, sygn. 1000, 3775, 6266; CAW, Medal Niepodległości, sygn. 1603/1937; Informacje Piotra Stańczyka z W., wnuka J.

(autor Emil NOIŃSKI)