SZABRANSKI Wladysaw

Ur. się 20 III 1832 r. w Skrzyszewie, wsi położonej w pow. łukowskim. Jego o. Ludwik posiadał poł. Skrzyszewa, m. była Aleksandra z Szaniawskich, pochodząca z Ulana. Rodzice w l. 1827-1833 dzierżawili maj. Skrzeszew i wówczas na świat przyszedł S. Był trzecim z kolei dzieckiem i posiadał łącznie 7-mioro rodzeństwa. W 1846 r., kiedy S miał 14 lat. zm. mu matka

Po uk. szk. S wstępuje do Akademii Duchownej w W. W 1855 r. zostaje wyświęcony na kapłana. Przez kilka l. był wikarym w par. w Jadowie, pow. stanisławowski (ob. pow. wołomiński), a nast. w par. pw. Nawiedzenia NMP na Nowym Mieście w W. Od 1860 r. podejmuje pracę jako naucz. religii i moralności w II Szkol. Pow. Realnej przy u. Leszno. Później naucza w I Szk. Pow. Ogólnej przy ul. Nowolipki. Przez pewien czas S pełnił w par. obowiązki prob. Zostaje tez uhonorowany w 1861 r. kanonią honorową podlaską.

W t.r. S zaangażował się w działalność konspiracyjną. Sympatyzował z obozem „czerwonych”, których program zmierzał do wywołania powstania i przeprowadzenia reform społ. W IV 1861 r. S został aresztowany i osadzony na dobę w Cytadeli w W., za zorganizowanie zakazanej przez władze ros. procesji. W 1862 r. został jednym z głównych redaktorów gazety „Głos Kapłana Polskiego”. Był to nowy tytuł drukowany w „drukarni tajnej” w W. Pismo kierowane przez ks. Karola Mikoszewskiego, przeznaczone było dla duchowieństwa, za pośrednictwem którego zamierzano propagować sprawę narodową wśród szerokich mas. Równocześnie z pracą w gazecie S rozpoczął współpracę z organizacją podziemną w W. Nie stronił też od pracy na prowincji. M. in. 8 XII 1863 r. uczestniczył w zjeździe duchowieństwa diec. augustowskiej w Suwałkach, starając się nakłonić tamtejszy kler do poparcia KCN.

Po wybuchu powstania styczniowego S kontynuował dotychczasową pracę, zarówno w organizacji konspiracyjnej, jak i na polu prasowym. Nadal redagował, wspólnie z ks. Kazimierzem Żulińskim i klerykiem Arturem Wołyńskim, „Głos Kapłana Polskiego”. 28 II 1863 r. na jego łamach S opublikował List otwarty duchowieństwa polskiego. D X. Hieronima Kajsiewicza Brata-Kapłana, grzesznie gardłującego za Moskwą i Schizmą, będący odpowiedzią na na wczesniejszy artykuł wspomnianego w tytule ks. Hieronima Kajsiewicza. Ponownie trafił na kilka d. do Cytadeli 13 IV 1863 r. lecz nie zniechęciło go to do dalszego działania.

W VI 1863 r. S został czł. Wydz. Prasowego Rządu Narodowego z Karolem Majewskim na czele. Przyjął wówczas ps. „Ojciec Gedeon”. Po objęciu władzy dyktatorskiej przez R. Traugutta S nadal byl w Departamencie Prasy Rządu Narodowego. „Głos Kapłana Polskiego” drukowano wówczas w drukarni Rządu Narodowego. Ponadto należał do Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynnego oraz Rady Opiekuńczej przy RM W. Rada Opiekuńcza opiekowała się rodzinami powstańców dotkniętych represjami. Niektóre ze spotkań czł. Rady Opiekuńczej odbywały się w mieszkaniu S, w domu księży Misjonarzy przy ul. Przyrynek.

W nocy z 22 na 23 IV 1864 r. S został aresztowany w swoim mieszkaniu. Trafił do więzienia na Pawiaku, gdzie poddano go śledztwu przed Tymczasową Wojenno-Śledczą Komisją ds. Więźniów Politycznych, kierowaną przez płk żandarmerii F. Tuchołka. Komisja oskarżyła go o przynależność do Rządu Narodowego, przechowywanie rewolucyjnej korespondencji, kupowanie broni i „rewolucyjnych gazet”, działalność w tajnej drukarni przy ul. Widok oraz zbieranie pieniędzy na skarb narodowy. S nie przyznał się do niczego, odpowiadając na zadane pytania - wg śledczych - „arogancko i zarozumiale”. Wydany 21 V t.r. wyrok opiewał na „bezpowrotne zamieszkanie w jednej z guberni syberyjskich, pod ścisłym dozorem policyjnym i bez prawa korespondencji z krajem”. Jako że był zakwalifikowany jako ważny i szkodliwy przestępca polityczny, namiestnik T. Berg od razu wyrok zatwierdził.

S opuścił W. 4 VI 1864 r.. Został skierowany do gub. archangielskiej. Przebywał w Mezeniu. W 1873 r. przeniesiono go do Pinegi, uchylając zakaz korespondencji. W zachowanych listach zwraca się z prośbami o pomoc materialną. Zm. prawdopodobnie w 1880 r. (wg P. Kubickiego) w Pinedze.

Niebelski E., Władysław Szabrański (Szabroński), PSB, z. 190, t. XLVI z. 3, W. 2010, s. 348-349; Kubicki P. F., Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i ojczyzny w latach 1861-1915. Materiały z urzędowych świadectw władz rosyjskich, archiwów konsystorskich, zakonnych i prywatnych. Cz. 1, Dawne Królestwo Polskie. T. 3, Diecezje: sandomierska, sejneńska, warszawska, emigracja kleru po r. 1863, zakony, zestawienia i spisy, Sandomierz 1933, s. 532; Radwan M., Rejestr duchownych katolickich na zesłaniu w Rosji w XIX wieku według Departamentu Wyznań Obcych carskiego MSW, [w:] Epilog styczniowej insurekcji 1863 roku, red. E. Niebelski, L. 2006, (S jako Szabroński); Massalski A., Słownik biograficzny. Nauczyciele szkół średnich rządowych męskich w Królestwie Polskim 1833-1862, W. 2007, s. 410; Zesłańcy Powstania Styczniowego z Królestwa Polskiego. Wykaz nazwisk z akt w zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych, oprac. Z. Strzyżewska, W. 2001, s. 137 (S jako Szabroński); Czubaszek K., Zapomniany Ojciec Gedeon, „Życie Śródmieścia”, nr 1-3 (26-28), styczeń-marzec 2020, s. 10.

(autor Anna MADEJ)