Ur. 27 VI 1931 w Wilnie w rodzinie nauczycielskiej, wychowany w patriotycznej tradycji. S. Edwarda i Pauliny z d. Wyszniewskiej. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Wilkiszkach niedaleko Wilna, gdzie jego o. kierował zorganizowaną przez siebie szk. powsz. W 1946 r. jednym z ostatnich transportów przyjechał z rodziną do nowej Polski. L uk. LO im. Józefa Ignacego Kraszewskiego w B.Podl. Absolwent polonistyki na KUL-u (1958 r.). Po studiach pracował jako naucz. języka pol. i ang. w lic. ogólnokształcących w Pasłęku i Krośniewicach. Aktywnie uczestniczył w nauk.-metodycznym ruchu nauczycieli i prowadził odpowiednią działalność w miejscowych środowiskach. Pierwsza publikacja L: Ergocentryczne metody nauczania literatury. Konferencja nauczycieli języka polskiego ukazała się w magazynie dla naucz. „Polonistyka” (1962 r.). Ważny tekst L, wysłany na konkurs ogłoszony przez redakcję wymienionego periodyku, poświęcony interpretacji noweli Stefana Żeromskiego Echa leśne, został opublikowany w zbiorze Żeromski w dzisiejszej szkole (1964 r.) i zyskał wysoką ocenę prof. Henryka Markiewicza na łamach „Rocznika Literackiego” (1964 r.).
Doktorat (z wyróżnieniem) L uzyskał w WSP im. KEN w Kr. na podstawie rozprawy Interpretacja literacka i jej rola w procesie dydaktycznym (1976 r.; promotor: prof. Wincenty Danek). Habilitował się na Uniw. Łódzkim na podstawie książki Nowelistyka Stefana Żeromskiego. Studium analityczno-interpretacyjne (1999 r.). Specjalności: filologia pol., historia literatury, krytyka literacka, literaturoznawstwo, teoria interpretacji dzieła literackiego.
Autor ponad 100 tekstów naukowych, w tym 7 książek: Interpretacja utworu literackiego jako główny problem metodyczny (1988 r.); Arcydzieła nowelistyczne Stefana Żeromskiego (1991 r.); „Bez dogmatu” Henryka Sienkiewicza jako powieść psychologiczna (1997 r.); Nowelistyka Stefana Żeromskiego. Studium analityczno-interpretacyjne (1999 r.); Poznawanie poezji. Interpretacje (2008 r.); Tragizm wojny i okupacji w poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Różewicza i Zbigniewa Herberta (2008 r.); Od Słowackiego do Reymonta. Interpretacje (2009 r.).
L zajmował się głównie literaturą okresu Młodej Polski – tu zwłaszcza Stefanem Żeromskim, ale ma na swym koncie także rozprawy analityczno-interpretacyjne poświęcone: Juliuszowi Słowackiemu, Zygmuntowi Krasińskiemu, Cyprianowi Kamilowi Norwidowi, Elizie Orzeszkowej, Władysławowi Stanisławowi Reymontowi, Stanisławowi Wyspiańskiemu, Leopoldowi Staffowi, Bolesławowi Leśmianowi, Krzysztofowi Kamilowi Baczyńskiemu, Mironowi Białoszewskiemu, Tadeuszowi Różewiczowi, Czesławowi Miłoszowi, Wisławie Szymborskiej, Karolowi Wojtyle oraz innym. Publikował też prace z zakresu językoznawstwa: Wyrazy polskie w „Aktach grodzkich i ziemskich” (1986 r.), Słownictwo polskie w łacińskich „Aktach grodzkich i ziemskich” (2000 r.).
Ważne miejsce w dorobku publicystycznym L zajmują opracowania związane bezpośrednio z regionem, np. Podlasie w nowelistyce Żeromskiego (1986 r.), Głos sumienia. Unici podlascy w twórczości Żeromskiego (1995 r.), Żeromski w Drohiczynie (2010 r.). Na szczególną uwagę w pisarstwie L zasługują teksty zawierające ocenę i promocję twórczości poetów lud. i regionalnych, np. Ireny Ostaszyk (1919-2011) z podsiedleckich Mordów – ogrodniczki, poetki, społecznika wrażliwego na krzywdę ludzką, odważnie niosącego pomoc ofiarom wojny, także Dzieciom Zamojszczyzny, laureatki m.in. Nagrody im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury lud. (2007 r.).
L jest autorem licznych esejów poświęconych sztuce (głównie malarstwu) i twórczości literackiej (Obrzeża, 2002 r.) oraz przekładowej, m.in. trzy tomiki wierszy Eugeniusza Kasjanowicza przetłumaczone na język ang., również tego autora tom It’s me! Selected Poems wysoko oceniony pod względem sztuki translatorskiej przez Julię Hartwig i Czesława Miłosza, opublikowany przez wydawnictwo Minerva Press (1996 r.). Przełożył obszerną antologię wierszy Janusza Adama Kobierskiego na język ang. – w edycji dwujęzycznej (Kamienne ścieżki. The Stony Paths, 2012 r., 2014 r., 2016 r.). Tłumaczył na język pol. dramat Lionela Abla Absalom oraz wiersze poetów afroamerykańskich, australijskich, nowozelandzkich.
Publikował m.in. w: „Pamiętniku Literackim”, „Roczniku Literackim”, „Roczniku Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, „Przeglądzie Humanistycznym”, „Polonistyce”. Był redaktorem „Zeszytów Naukowych WSRP”, prowadził rubrykę literacką w „Tygodniku Siedleckim”.
L recenzował 5 rozpraw doktorskich: Gabriela Drabik, Motyw cyklu dobowego i rocznego w poezji Leopolda Staffa (2005 r., Uniw. Łódzki; promotor: prof. Bogdan Alojzy Mazan); Małgorzata Janda, Korespondencje sztuk w liryce Leopolda Staffa (2006 r., Uniw. Rzeszowski; promotor: prof. Gustaw Ostasz); Renata Tarasiuk, Eseistyka Stanisława Przybyszewskiego wobec polskiego i europejskiego modernizmu (2006 r., Uniw. Śląski; promotor: prof. Antoni Czyż); Małgorzata Spólnik, „Przestrzeń wielkiej tajemnicy”. Nad twórczością literacką Karola Wojtyły (2009 r., Uniw. Rzeszowski; promotor: prof. Gustaw Ostasz); Barbara Strzelec, Literackie aspekty „Zapisków więziennych” kardynała Stefana Wyszyńskiego (2009 r., Uniw. Rzeszowski)
Naucz. i wykładowca w szk. średnich i wyż., m. in. w Rzeszowie, S. (od 1976 r.), Białymstoku, Dyneburgu, W. Promotor około 200 prac magisterskich.
W l. 1992-1993 L wykładał w Dyneburskim Uniw. Pedagogicznym literaturę i język pol., gdzie zorganizował – według własnego określenia – „miniaturową polonistykę”. Pokłosiem pobytu na Łotwie był cykl reportaży, opublikowany w „Nowym Echu Podlasia” (1992 r.).
W różnych okresach pracy w S. L pełnił rozmaite funkcje, np. kierownika Zakładu Filologii Polskiej (1976-1977) oraz Prodziekana Wydz. Pedagogiki i Kultury Wsi (1978-1980).
W l. 2000-2010 L był pierwszym prezesem Siedleckiego Tow. Nauk. im. Adama Mickiewicza (Oddz. Siedlecki), w 2012 r. został czł. hon. tego stow.
Nagrody i wyróżnienia: Krzyż OOP, Złoty Krzyż Zasługi, Nagroda Min. Edukacji Narodowej za rozprawę doktorską; Nagroda im. Ludomira Benedyktowicza za dorobek nauk.; Medal Komisji Edukacji Narodowej; Medal im. Księżnej Aleksandry Ogińskiej „za zasługi dla siedleckiej humanistyki”; nominacja i wpis do Złotej Księgi Nauk Humanistycznych 2004 i 2012, wydanych przez Polski Instytut Biograficzny – wraz z medalem „W uznaniu szczególnych osiągnięć naukowych”; Nagroda Prezydenta Miasta Siedlce „Wawrzyn Siedlecki” – „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechnianie i ochronę kultury”; Nagroda Złotego Jacka w 2010 „za działalność naukowo-badawczą”.
Niewątpliwy talent pedagogiczny, ogromna wiedza polonistyczna, rzetelność nauk., wysoka kultura osobista, prawość, ujmująca skromność, życzliwość i dobroć oraz umiejętność budowania mostów pomiędzy ludźmi, a także dar posługiwania się precyzyjnym, poprawnym i zarazem prostym językiem zarówno w pracach nauk., jak i codziennych kontaktach międzyludzkich sprawiły, że prof. L cieszył się niekwestionowaną sympatią i wielkim autorytetem w gronie badaczy, kolegów, znajomych, studentów i własnej rodziny.
W 2013 r. ukazała się księga jubileuszowa, która powstała z myślą o uczczeniu 80. urodzin Prof.: Między człowiekiem i człowiekiem. Prace dedykowane Profesorowi Zbigniewowi Lisowskiemu. Ewa Jastrzębska-Pypowska, autorka jednego z tekstów (Pan od literatury), była studentka siedleckiej polonistyki, ujęła osobowość swego Mistrza w kilku istotnych spostrzeżeniach – oto fragmenty:
Doktor Lisowki prawie nigdy nie siadał za biurkiem. Zajęcia prowadził stojąc lub chodząc po sali, ale robił to w taki sposób, że audytorium zawsze miał przed oczami. […] Mówił wolno i spokojnie, zawsze ze słyszalnym „nosowaniem”. Trochę też przeciągał głoski, jakby delektował się słowem. Nie śpieszył się, nie ponaglał studentów, dawał czas na refleksję i logiczne wypowiedzenie się na dany temat. Już po sposobie mówienia można było wywnioskować, że mamy do czynienia z intelektualistą, człowiekiem starej daty o oryginalnym stylu bycia. […] Profesor był typem introwertyka, człowieka refleksyjnego, wrażliwego, ostrożnie wygłaszającego poglądy, poważnego […] i zrównoważonego. Doktor nie unosił się ponad miarę, nie oceniał pochopnie i nie wydawał złych opinii, a jedynie krytyczne… Można powiedzieć, że był nazbyt kulturalny. […] Miał w sobie coś z angielskiego dżentelmena, co potwierdzał nawet ubiorem – tweedowa marynarka i beżowy prochowiec. Czasami jednak styl się zmieniał i doktor do garnituru zakładał czarną skórzaną ramoneskę. Wówczas, tak mi się wydawało, był pewniejszy siebie i weselszy. Swoje analizy i interpretacje pisał na maszynie. Nigdy nie zaprzyjaźnił się z komputerem. […] Odczytywanie utworów Norwida, Wyspiańskiego czy Reymonta w wykonaniu Profesora to gratka dla literaturoznawców, ponieważ są to interpretacje bogate w szczegóły, można powiedzieć – KOMPLETNE.
Autorka powyższego cytatu zapamiętała też, że L był wspaniałym o. trojga dzieci (Marzena, Artur, Izolda) oraz mężem i najlepszym przyjacielem polonistki Genowefy (ur. 12 II 1932 r.) z d. Sonczuk:
Uśmiecham się jedynie, kiedy po raz kolejny widzę przed sobą dwie znajome sylwetki – wysoką i szczupłą oraz niską i tęgą. Profesor zawsze służy żonie swym ramieniem. Stare, dobre małżeństwo. Wiem też, że jedno za drugim pójdzie w ogień i na odwrót – jedno bez drugiego nigdzie nie pójdzie. Kiedy pana Profesora zaproszono samego na uroczystość uczelnianą (bodajże święto Wydziału Humanistycznego), odpowiedział, że bez Gieni nie przyjdzie i basta. Nie pomogły żadne prośby ani informacja, że zaproszeń już nie ma. Impreza odbyła się bez jednego z honorowych gości, bo Profesor „zabożył się” i już.
Zm. 19 V 2022 r. w S. Pochowany na Cm. Janowskim w S. Adres grobu: 30/A/7.
Bibliografia prac Zbigniewa Lisowskiego, [w:] Między człowiekiem i człowiekiem. Prace dedykowane Profesorowi Zbigniewowi Lisowskiemu, red. M. Burta, M. Kryszczuk, S. Sobieraj, stowarzyszenie tutajteraz, UPH, S. 2013, s. 25-33; Gardzińska J., Profesor Zbigniew Lisowski – uczony i nauczyciel, [w:] Między człowiekiem i człowiekiem. Prace dedykowane Profesorowi Zbigniewowi Lisowskiemu, red. M. Burta, M. Kryszczuk, S. Sobieraj, stowarzyszenie tutajteraz, UPH, S. 2013, s. 15-18; Jastrzębska-Pypowska E., Pan od literatury, [w:] Między człowiekiem i człowiekiem. Prace dedykowane Profesorowi Zbigniewowi Lisowskiemu, red. M. Burta, M. Kryszczuk, S. Sobieraj, stowarzyszenie tutajteraz, UPH, S. 2013, s. 19-23; Nota biograficzna, [w:] Między człowiekiem i człowiekiem. Prace dedykowane Profesorowi Zbigniewowi Lisowskiemu, red. M. Burta, M. Kryszczuk, S. Sobieraj, stowarzyszenie tutajteraz, UPH, S. 2013, s. 13-14; Burta M., Zbigniew Lisowski, [w:] Wójcicki J., Laudacje nowych Członków Honorowych Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza: „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” 2012, z. 5 (47), s. 642-644; https://www.nagrodakolberg.pl/laureaci-irena_ostaszyk [dostęp 20.10.2023]
(autor Violetta MACHNICKA)