KASZUBSKI Ryszard Artur

K s. Karola Kaszubskiego ur. się 17 V 1908 r. w Stanisławowie (ob. Ukraina) w rodzinie inteligenckiej. Chodził do szk. powsz. w Tomaszowie Lubelskim, a nast. w Łaskarzewie. Naukę w gim. rozpoczął w Radzyniu Podl., a kontynuował ją w Łukowie, gdzie w 1926 r. otrzymał świadectwo dojrzałości. Rozpoczął studia medyczne na UW. Na V r. studiów K przerwała naukę i od IX 1930 r. podjął pracę lekarza gimnazjalnego i wykładowcy higieny szkolnej. W 1933 r. uk. SPR oraz odbył służbę wojsk. w 5 puł w Ostrołęce. W międzyczasie zaliczył staż lekarski w I Szpit. Okr., zdając równolegle egzaminy końcowe na studiach. 6 VI 1934 r. K otrzymał dypl. lekarski.

Pierwszą pracę K podjął w znanym sobie ze stażu I Szpit. Okr. w W., pod opieką i kierownictwem lekarza chirurga Tadeusza Sokołowskiego. Wiązało się to z podjęciem zawodowej służby wojsk. K otrzymał przydział do 1 pszw. stacjonującego w W. W X 1935 r. został przeniesiony do 7 puł „Lubelskich” w MM, na stanowisko starszego lekarza pułku. W pułku tym K pozostał do wybuchu wojny.

We IX 1939 r. 7 puł walczył w ramach Mazowieckiej Bryg. Kaw. wchodzącej w skład Armii „Modlin”. Toczył boje nad Narwią i Bugiem (5-9 IX), nast. jej pododdz. 11 IX odpierały atak niem. w Głęboczycach (pow. miński), 12 IX pod Grębkowem (pow. siedlecki). 13 IX pułk dotarł na miejsce koncentracji bryg. we wsi Kaczory (pow. siedlecki). W d. 14-19 IX poszczególne szw. pułku maszerowały przez Wróblinę, Krzywdę, Strzyżew (pow. łukowski), Ustrzec (pow. radzyński), Rudno (pow. parczewski, Parczew, docierając do Rogów-Żuków (pow. zamojski). 7 puł „Lubelskich” wziął udział w II bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Rozproszone pododdz. pułku, toczyły odosobnione boje jeszcze do 2 X. K wraz z grupą kaw. gen. Andersa, rozbitą pod Krukiennicami 27 IX dostał się do niewoli sowieckiej.

W niewoli sowieckiej K przebywał od X 1939 r. do IX 1941 r. Został zwolniony na podstawie umowy Sikorski-Majski i znalazł się ponownie w WP. Otrzymał stanowisko naczelnego lekarza kaw. i art. i jednocześnie pełnił obowiązki lekarza 7 DP. W czasie epidemii tyfusu plamistego w okolicach stacjonowania 7 DP był lekarzem stacji zbornej oddz. zakaźnego. Pracował także w komisji kwalifikującej poborowych. Mając styczność z wieloma osobami, w tym chorymi, sam zaraził się tyfusem. Do końca 1942 r. przebywał jako pacjent w Szpit. Epidemiologicznych na stacji w Kermine (ob. m. Nawoi w Uzbekistanie). Nast. został lekarzem 7 Pułku Kawalerii Pancernej i stacji zbornej rekonwalescentów i wraz z innym ewakuował się z ZSRR. Droga K wiodła przez Persję, Syrię i Palestynę do Egiptu, gdzie kontynuował leczenie.

W 1944 r. K znalazł się we Włoszech służąc w 7 lekkiej kompanii sanitarnej. W d. 11-25 V 1944 r. wziął udział w walkach o Monte Cassino i Piedimonte, transportując rannych. Pomimo odniesienia lekkiej rany brał udział w dalszych walkach pod Loreto, Ankoną, Semigali i Forli, odznaczając się ofiarnością i męstwem.

Po zakończeniu kampanii włoskiej K trafił do Anglii. Trudy wojenne i przebyte choroby przyczyniły się niewątpliwie do zawału serca, który dosięgnął K. Dodatkowo pojawiły się u niego poważne komplikacje w naczyniach krwionośnych nóg. W rezultacie w 1946 r. uznano go za niezdolnego do dalszej służby wojsk. i zwolniono w st. kpt. do rez. Dwa l. później, 28 X 1948 r. K wrócił do kraju. Kilka tygodni przebywał w Gdyni, a od 15 XI 1948 r. rozpoczął pracę w szpit. miejskim w Łukowie.

W Łukowie K na pocz. pełnił funkcję ordynatora oddz. wewnętrznego i zakaźnego, kierownika laboratorium analitycznego, kierownika apteki, rentgenologa oraz lekarza szkol. w gim. i w szk. zawod. Ponadto w wieczornych godzinach przyjmował pacjentów w Przychodni Rejonowej, a także dyżurował w szpit. i pogotowiu ratunkowym. Tak duże obłożenie obowiązkami podyktowane było brakami kadrowymi w służbie zdrowia w okresie powojennym. Nadmienić należy jeszcze, iż K był również lekarzem komisji poborowej oraz przew. Rady Zakładowej w szpit., a na dodatek prowadził badania nad przyczynami zarobaczenia dzieci w rejonie łukowskim.

Pomimo olbrzymiego obłożenia obowiązkami związanymi z działaniami w obszarze służby zdrowia, K znajdował także czas na aktywność w sferze społ. i polit. W l. 1954-1961 był radnym MRN, a nast. radnym PRN. Przewodniczył w tym czasie Komisji Zdrowia oraz Komisji Budowy Osiedli działających przy MRN. Należał do współzałożycieli Muzeum Regionalnego. Zainicjował postanie parku miejskiego. Został w 1958 r. pierwszym przew. Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łukowskiej. Od 1948 r. do 1962 r. był prezesem Pow. Zarz. PCK. W ramach działalności PCK nadzorował szkolenie sanitarne młodzieży i dorosłych w szkołach i zakładach pracy, organizował liczna akcje charytatywne.

Szczególnym osiągnięciem K, za które społeczność łukowska winna być wdzięczna lekarzowi było wybudowanie nowego szpit. miejskiego. Dotychczasowy szpit. miejski mieścił się w budynku poklasztornym przy kościele pw. Przemienienia Pańskiego i kilku sąsiednich barakach. K w 1954 r. podjął starania w W. o budowę nowego szpit. w Łukowie. Wykorzystał w tym celu dawne znajomości, a także nie szczędził prywatnych środków na wyjazdy i przyjmowanie gości z W. i L. Na zbiegu ul. Partyzantów i 700-lecia (ob. dra A. Rogalińskiego) wzniesiono główny gmach szpit., pawilon zakaźny oraz blok mieszkalny dla lekarzy i pielęgniarek. W d. 25 VIII 1962 r. szpit. na 355 łóżek oddano do użytku.

K wówczas już w szpit. nie pracował. Nie zaproszono go nawet na uroczyste otwarcie. W 1961 r., kiedy budowa zbliżała się do końca, K został zwolniony ze szpit. i objął funkcję kierownika Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej. Zwolniono również dotychczasowego dyr. szpit. dra Romualda Szylejkę. Kierownictwo objęli „nowi” ludzie przybyli z L., którzy obsadzili stanowiska dyr., ordynatorów i kierownika Wydz. Zdrowia. Nie ziściło się marzenie K, aby kadrę lekarzy skompletować z Łukowiaków – rozsianych po całym kraju.

Rozgoryczony degradacją K wkrótce opuścił Łuków i przeniósł się do Świnoujścia. Otrzymał tam stanowisko Naczelnego Dyrektora Zespołu Sanatoriów Specjalistycznych. Podjął się też pracy naukowej otwierając przewód doktorski. 5 I 1975 r. odbyła się obrona rozprawy nt. Analiza możliwości zagrożenia walorów leczniczych, wypoczynkowych i turystycznych uzdrowiska »Świnoujście« i w rejonie nadmorskim – powiatu wolińskiego, na podstawie której K uzyskał st. nauk. doktora.

K zm. w szpit. w Świnoujściu po krótkiej i ciężkiej chorobie 21 XII 1975 r. Pochowano go w W. na Cm. Komunalnym w d. 24 XII 1975 r. w grobowcu rodzinnym (cm. wojsk., kwatera A20, rząd 8, grób 26).

K był wielokrotnie odznaczany. Otrzymał Krzyż Virtuti Militari V klasy (1944), dwukrotnie Krzyż Walecznych (1939, 1944), Srebrny Krzyż Zasługi (1943), Złoty Krzyż Zasługi za pracę społeczną, Złotą Odznaką PCK, Odznaką 50-lecia PCK, Medalem „10-lecia Polski Ludowej”, Odznaką „1000-lecia Państwa Polskiego”, Odznaką honorową „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”. RM Łukowa uhonorowała K nazwaniem jego imieniem jednej z ulic m.

Okleja B., Dr Ryszard Kaszubski (1908-1975), „Nowa Gazeta Łukowska”, 2/1996; Pasik Z., Dr med. Ryszard Artur Kaszubski, „Nowa Gazeta Łukowska”, 5/2009; Odziemkowski J., 7 Pułk Ułanów Lubelskich im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego, seria Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej zeszyt 2, W. 1989; Fedorowicz P., Siódmacy w kampanii wrześniowej. Obsada 7. Pułku Ułanów Lubelskich im. gen. Kazimierza Sosnkowskiego we wrześniu 1939 roku, MM 2019; Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej, witryna internetowa Muzeum Regionalnego w Łukowie, [online], https://muzeum.lukow.pl/tpzl/ [dostęp 13.07.2023]; Historia szpitala, witryna internetowa Szpitala św. Tadeusza w Łukowie, [online] https://www.spzoz.lukow.pl/historia-szpitala/ [dostęp 10.07.2023]; portal internetowy Łuków Historia, [online], https://www.lukow-historia.pl/?page_id=79 [dostęp 04.07.2023].

(autor Anna MADEJ)