Ur. się w 1780 r. we wsi Waliska k. Mińska (ob. Mińsk Mazowiecki), s. Kazimierza i Katarzyny z hr. Parysów Zdzitowieckich. Miał starszego brata kpt. Bonifacego Zdzitowieckiego. Z. ożeniony dwukrotnie – z Aleksandrą z Dłużewskich oraz z Konstancją z Wolskich (zm. w W. w 1860 r.). Zdzitowieccy pieczętowali się h. Zdzitowiec, odmianą h. Nałęcz.
Z. należał do grona wychowanków i absolwentów Szkoły Rycerskiej w W. Przeszedł chrzest bojowy w Legionach Pol. we Włoszech; służył w nich do 1803 r. Brał udział w kampaniach w Italii i na Karaibach. W Legionach awansował na kpt. w 2 bat. 3 półbryg. Podczas walk na San Domingo został szefem tegoż bat. po śmierci Wojciecha Bolesty; na Antylach pełnił obowiązki d-cy 113 półbryg. W 1804 r. wziął dymisję z wojska. Po powrocie na ziemie pol. i kilkuletniej przerwie w wojaczce Z. wstąpił do 4 pp Ks. Warsz. W jego składzie wziął udział w kampanii 1807 r. W trakcie owej kampanii został upamiętniony w nidzickich księgach miejskich – zachował się w nich wpis o rozbiciu urzędowego orła pruskiego przez pol. oficera Z. Z 1807 r. zachowało się kilka listów Z. do kpt. Ceysingera, pisanych z W., Serocka oraz z obozu wojsk pol. oblegających twierdzę Grudziądz. Następnie w szeregach 4 pp Z. walczył w Hiszpanii (m.in. brał udział w bitwie pod Almonacid) i w kampanii rosyjskiej 1812 r., gdzie był ranny w trakcie bitwy nad Berezyną. Działania bojowe zakończył w stopniu d-cy 5 pp Ks. Warsz., w I 1814 r., po obronie twierdzy gdańskiej. Jego zasługi w szeregach Legionów i armii Ks. Warsz. uhonorowano Złotym Krzyżem VM oraz Srebrnym Krzyżem Legii Honorowej.
20 I 1815 r. Z. został nominowany na d-cę 1 pułku strzel. pieszych Król. Pol. W 2 poł 1816 r. przeszedł do służby cywilnej i został pierwszym prezesem komisji woj. podlaskiego. Jednak związki Z. z regionem siedleckim można przesunąć na okres Ks. Warsz. (a być może i wcześniejszy). W S. bowiem mieszkał i tu zmarł - w d. 18 VI 1810 r., jego o. Kazimierz Zdzitowiecki.
Na stanowisku prezesa komisji woj. podlaskiego Z. pracował niecały r. Już w I 1817 r. powrócił w szeregi armii - ponownie do 1 pułku strzel. pieszych i jako jego d-ca służył tam do 1818 r.
Problematyczna jest kwestia rangi wojskowej, w której Z. zakończył służbę. Ze stanu służby wynikałoby, że był to st. płk. Tak też odnotowuje akt zgonu w księdze akt stanu cywilnego lubelskiej par. kated. (były pułkownik, byłych wojsk polskich). Zachowana do dziś tablica nagrobna Z. na cm. przy ul. Lipowej w L. oraz nekrolog zamieszczony w „Kurierze Warszawskim” informują, że zmarły miał st. gen. bryg. Najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem jest awans płk. na st. generalski przy okazji dymisji, będący nieformalną nagrodą za wieloletnią, chlubną służbę wojsk. Za służbę w armii Król. Pol. Z. został Orderem św. Anny II klasy.
Po zakończeniu służby w armii Król. Pol. Z. przeniósł się w Lubelskie. Był właścicielem Trzeszkowic w okr. lubelskim. W 1824 r. znalazł się w gronie absolwentów Szk. Rycerskiej, którzy ufundowali pamiątkowe popiersie swemu komendantowi Adamowi Kazimierzowi Czartoryskiemu. Przez niektóre źródła jest wymieniany jako członek Tow. Przyjaciół Nauk w L. (aczkolwiek Stefan Górski w swej monografii lubelskiego Tow. Przyjaciół Nauk nie wymienia Z. wśród jego członków).
Z. zmarł 26 IX 1848 r. w L. Do dziś na Starym Cmentarzu w L. zachował się grobowiec rodziny Zdzitowieckich z wierszowanym epitafium płk.: Tu spoczywa Cyprian Zdzitowiecki, dym[isjonowany] Jenerał brygady b[yłych] Wojsk Polskich, Prezes b[yłej] Komisji Województwa podlaskiego, członek czynny b[yłego] Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Lublinie, kawaler wielu orderów, żył lat 68, umarł w r. 1848. Mężny w boju, mądry w radzie, chlubnie spełnił czyny, Polska chętnie Jego kładzie między swoje syny.
Z. miał s.: Kazimierza Jana Cypriana ur. w S. z Aleksandry z Dłużewskich oraz z drugiego małż. z Konstancją z Wolskich - Mieczysława, uczestnika powstania węgierskiego i Jana Cypriana powstańca styczniowego, zm. w Kurowie z ran odniesionych w potyczce pod Rudką w 1864 r., a także c. Karolinę i Marię.
Z. jest kilkakrotnie wymieniany w XIX-wiecznej literaturze wspomnieniowej. Pojawia się w Diariuszu... Prota Lelewela. Z treści wspomnień Lelewela można się domyślać, że ów poznał Z. osobiście: Jakkolwiek tu po wojnie cisza nastała i zdawało się wszystko tchnąć pokojem, pociąg zawsze był do wojskowych, wiele między nimi porobiłem znajomości. Gdy przyszedł rozkaz od cesarza, aby trzy pułki szły do Hiszpanii, tak dla ulżenia skarbowi księstwa, jako też w pomoc wojskom na półwyspie, wreszcie celem wprawienia do służby wojennej Polaków – trochę przykład, trochę namowa, trochę chęć wewnętrzna - już powziąłem był zamiar wejść do pułku 4-go i z szefem batalionu Zdzitowieckim maszerować.
Z. wspominany był też przez byłego podkomendnego Józefa Rudnickiego: Pułk 4 komenderowany przez podpułkownika Wierzbińskiego [Maciej Wierzbiński], który gdy do Polski powrócił, zdał nad nim komendę podpułkownikowi Zdzitowieckiemu, ten z chlubą dowodził tym pułkiem aż do czasu przybycia z Polski narzuconego nam pułkownika Waleńskiego [chodzi o płk Tadeusza Wolińskiego], który objąwszy komendę nad pułkiem, starał się jak najusilniej pozbyć Zdzitowieckiego jako domniemanego swego nieprzyjaciela, co też i dokonał. Rzeczony a przez nas lubiony Zdzitowiecki udał się do Francyi, gdzie mu w mieście Bordo [Bordeaux] dano nad zakładami polskiemi komendę.
Z. został też upamiętniony na kartach literatury pięknej. W cyklu nostalgicznych gawęd autorstwa Fryderyka hr. Skarbka zebranych w całość p.t. Powiastki Polskie autor umieścił opowiadanie pt. Mundur. Jest to historia „podstępu” grupy starych weteranów, ostatnich szczątków wojska polskiego. Nie mogąc pochować swego dawnego d-cy w mundurze (z tekstu można się domyślać, że zabroniły tego ówczesne władze) decydują się na wybieg - w chwili przybijania wieka trumny blokują wejście do pomieszczenia i przebierają zm. w uniform pułkownikowski. Historia nie jest osadzona ani w konkretnym miejscu, ani w ściśle określonym czasie, jej bohaterowie pozostają anonimowi, co jest naturalne zważywszy na datę i okoliczności powstania utworu. Jednak Skarbek pozostawił w utworze kilka wyraźnych śladów, dzięki którym można zidentyfikować i miejsce i prawdziwych bohaterów opowiadania. Raczej nie ma wątpliwości, że zm. płk jest właśnie Z., opisane w utworze m. - to L., zaś cała historia wydarzyła się w 1848 r.
Znane są dwa portrety Z. O jednym z nich pisał w swym pamiętniku Wojciech Doliński, przy okazji wspomnień o czechowickim dworze Dolińskich/Zdzitowieckich - We dworze było bardzo dużo starych mebli i portret generała Zdzitowieckiego, który był na San Domingo i walczył pod Napoleonem. W tymże pamiętniku opublikowane są dwa czarno-białe portrety Z. Jeden z nich to prawdopodobnie ów wspominany portret generała Zdzitowieckiego, przedstawiający go w mundurze wyższego oficera armii Ks. Warsz. z krzyżami VM i Legii Honorowej. Nie jest znane miejsce zachowania czy przechowywania owego portretu. Druga z prezentowanych w pamiętniku Dolińskiego podobizn Z. (podpisana jako Cyprian Zdzitowiecki na San Domingo) znajduje się do dziś w zb. Muz. WP w W. Jest to miniatura przedstawiająca młodego Z. w mundurze młodszego oficera armii Ks. Warsz. z krzyżem Legii Honorowej. Oba portrety były prezentowane na wystawach poświęconych czasom napoleońskim, organizowanych przez APS i Wojsk. Komendę Uzupełnień w S. (Chłopcy malowani. Wojsko w Siedlcach, departamencie siedleckim i województwie podlaskim w latach 1809-1831, S. 2011; Ułany i huzary, S. 2016).
Czartoryski A., Prawidła moralne dla Szkoły Rycerskiej, W. 1824, s. XV-XVII; Wójcicki K. W., Cmentarz Powązkowski pod Warszawą oraz cmentarze katolickie i innych wyznań pod Warszawą i w okolicach tego miasta, t. III, W. 1858, s. 77, 84, 306; Skarbek F., Powiastki polskie, P. 1861, (opowiadanie Mundur, s. 101-110); Lelewel P., Pamiętniki i diariusz domu naszego, opr. I. Frieman-Lelewelowa, W. 1966, s. 117; Doliński W., Przekażmy przeszłość dla przyszłości, Hove 1992, s. 63, 209, 211; Rogalski A., Kilka słów o wychowankach Szkoły Rycerskiej związanych z departamentem siedleckim i województwem podlaskim, (w:) Szkoła Rycerska Kadetów Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej, red. W. Bednaruk, K. Jaszczuk, L. 2016, s. 137-160; Nekrologi „Kuriera Warszawskiego" 1821-1939, t. II 1846-1852, oprac. A. T. Tyszka, W. 2004, s. 153; Jasiński J., Żołnierze polscy na Mazurach (1807), Olsztyn 2004, s. 22; Sęczys E., Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, W. 2007, s. 578; Dymmel A., W kręgu lektur ziemiańskiego domu. Księgozbiór Konstancji Zdzitowieckiej w świetle inwentarza notarialnego z 1860 roku, (w:) Kultura, historia, książka, pod red. A. Dymmel i B. Rejakowej, L. 2012, s. 352-353; Chojnacki A., Żołnierze w społeczeństwie regionu siedleckiego w latach 1795-1831, S. 2015, s. 14 i nast.; Pamiętniki Józefa Rudnickiego „Pismo Zbiorowe Wileńskie na rok 1862”, s. 79 http://www.napoleon.org.pl/index.php/guerra-de-la-independencia-espanola/zrodla-do-wojny-w-hiszpanii/540-pamietniki-jozefa-rudnickiego [dostęp 1.08.2022]; Muz. WP, Portret Cypriana Zdzitowieckiego, sygn. 33696x; APS, Witkowski Wiktor, pisarz aktowy departamentu siedleckiego, sygn. 1, s. 34-38 v. - Inwentarz maj. po śmierci Kazimierza Zdzitowieckiego (tam też o związkach łączących Kazimierza Zdzitowieckiego i Franciszka Ksawerego Rembielińskiego); APS, Akta Stanu Cywilnego par. rzymskokatolickiej św. Stanisława w S., sygn. 19, s. 32; APL, Akta stanu cywilnego par. rzymskokatolickiej kated. św. Jana w L., sygn. 31, s. 476-477; AGAD, Archiwum Roskie, sygn. XXVII/126, s. 1-2, 4-5 i nast.; Wykaz mogił poległych w powstaniu styczniowym: http://absta.pl/powstanie-styczniowe.html?page=2.
(autor Artur ROGALSKI)