Ur. 8 X 1907 r. w Łyszkowicach (pow. łowicki, woj. łódzkie) jako s. Franciszka i Rozalii z d. Frątczak. Absolwent szk. powsz. w Łyszkowicach. W wieku 18 l. rozpoczął pracę na kolei. Początkowo w charakterze bagażowego na stacji w Sochaczewie (IX 1925 r. - IX 1926 r.), nast. jako starszy stacyjny - telegrafista na stacji w Bednarach (pow. łowicki, woj. łódzkie, IX 1926 r. - X 1929 r.). W 1928 r. w trybie eksternistycznym uk. Państw. Gim. Męskie im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Łowiczu (ob. I LO im. Józefa Chełmońskiego) oraz kurs dla urzędników administracji gm. w W.
W okresie od 15 X 1929 r. do 1 IX 1931 r. Z. odbywał zasadniczą służbę wojsk. w 1 pułku łączności w Zgierzu, którą uk. w st. plutonowego. Po powrocie z wojska przeprowadził się do Sokołowa Podl. Od 15 XII 1931 r. do 4 IX 1939 r. zatrudniony jako poborca podatkowy w Urzędzie Skarbowym w Sokołowie Podl. W toku wykonywanych czynności służbowych zyskał rozpoznawalność w środowisku mieszkańców m.
Po wybuchu II woj. świat., 4 IX 1939 r. zmobilizowany w st. plutonowego z przydziałem do I bat. telegraficznego w Zegrzu. W toku walk ewakuowany wraz ze swoją jednostką na wschód kraju, gdzie 17 IX 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej w okolicach miejscowości Kołodno (ówczesny pow. krzemieniecki, woj. wołyńskie, ob. rejon zbaraski, obwód tarnopolski, Ukraina). Do 13 XI 1939 r. w niewoli sowieckiej, nast. na mocy porozumienia między rządami III Rzeszy i ZSRR dotyczącego obustronnej wymiany jeńców, ze względu na meldunek w Sokołowie Podl. (ówczesny teren Generalnego Gubernatorstwa) przekazany władzom niem. Wywieziony w głąb III Rzeszy i osadzony w Stalagu II-A w Neubrandenburgu (więzień nr 22264). Wraz z grupą jeńców wykorzystywany jako tania siła robocza do pracy w okolicznych gosp. rolnych. Ze względu na zły stan zdrowia zwolniony na podstawie orzeczenia lekarskiego 29 III 1941 r.
1 IV 1941 r. Z. powrócił do Sokołowa Podl., gdzie pod pseudonimem „Dawny” został przyjęty do miejscowych struktur ZWZ. Zatrudniony w Generalnej Dyr. Kolei Wschodniej, gdzie od 19 V 1941 r. do 6 VIII 1944 r. pełnił funkcję dyżurnego ruchu na stacji Treblinka (linia kolejowa S.-Małkinia, gm. Kosów, pow. sokołowski). W konspiracji czł. zgrupowania kolejowego ZWZ-AK (nr leg. 2850). Mianowany szefem komórki wywiadowczej Obwodu Sokołów Podl. ZWZ/AK w Treblince mającej zbierać dane dotyczące niem. transportów wojsk. W 1943 r. uk. Szk. Pchor. i uzyskał st. plutonowego pchor., a wkrótce potem ppor. czasu wojny.
Po utworzeniu przez Niemców obozów pracy i zagłady nieopodal miejscowości Treblinka, na rozkaz przełożonych Z. rozpoczął gromadzenie dokumentacji dotyczącej transportów więźniów przejeżdżających przez stację na rampę kolejową obozu. Jego raporty (przekazywane via KG AK i Delegatura Rządu na Kraj) trafiały do Rządu RP na uchodźstwie, stanowiąc cenne źródło informacji dotyczącej eksterminacji ludności narodowości żydowskiej. Według szacunków zamieszczonych w zapiskach Z., w l. 1942-1943 śmierć w obozie zagłady poniosło 1 297 000 osób (liczba znacząco wyższa niż wynika z ustaleń historyków). 6 VII 1944 r. z narażeniem życia wyniósł z podpalonej przez wycofujących się żołnierzy niem. stacji Treblinka, przechowywaną tam dokumentację.
Po przejściu frontu i wyzwoleniu regionu spod okupacji hitlerowskiej kontynuował służbę na stacji w Treblince w charakterze zawiadowcy (2 IX 1944 r.–31 III 1949 r.), nast. przeniesiony na stację w B. Podl., gdzie pracował jako zawiadowca, p.o. naczelnika i naczelnik zarz. Bialskiej Kolei Dojazdowej (1 IV 1949 r.–14 II 1952 r.). Służbę zakończył na stanowisku z-cy naczelnika Grójeckiej Kolei Dojazdowej w Piasecznie (15 II 1952 r.–30 IX 1952 r.). W 1952 r. wraz z rodziną osiedlił się w Piastowie. Do XII 1969 r. pracował w Centralnym Ośrodku Badań i Rozwoju Techniki Kolejnictwa w W.
W l. 60-tych XX w. świadek na procesach zbrodniarzy nazistowskich. Po raz pierwszy 19 I 1965 r. w Dusseldorfie na rozprawie przeciwko Kurtowi Franzowi (z-cy kmdta obozu zagłady Treblinka II) oraz czł. załogi obozowej, po raz drugi 9 IX 1966 r. w Bielefieldzie, gdzie sądzono grupę funkcjonariuszy niem. policji bezpieczeństwa w Białymstoku, po raz trzeci 8 III 1968 r. we Frankfurcie na procesie niem. dyplomatów, po raz czwarty 28 VIII 1970 r. w Dusseldorfie na rozpr. przeciwko Franzowi Stanglowi (kmdt obozu zagłady Treblinka II). Swoje wspomnienia opisał w wydanej w 1977 r. książce pt. Wspomnienia dawne i nowe. Był bohaterem wyprodukowanego w 1971 r. filmu dokumentalnego Świadek oskarżenia.
Zm. 11 IV 1987 r. w Piastowie. Pochowany na cm. par. przy ul. Domaniewskiej w Pruszkowie-Żbikowie. Od 1936 r. do śmierci w związku małż. ze Stanisławą Ząbecką z d. Oleszkówną (1913-2010). Para doczekała się sześciorga dzieci (pięciu s. i c.). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim OOP (1972), Krzyżem Armii Krajowej (1975) oraz brązowym medalem „Za Długoletnią służbę” (1938). Imię Z. nosi skwer przed Miejską Bibl. Publiczną w Sokołowie Podl. (dawny dworzec PKP).
Ząbecki F., Wspomnienia dawne i nowe, W. 1977., Piekarski W., Obwód Armii Krajowej Sokołów Podlaski „Sęp”, „Proso” 1939-1945, W. 2012., Stacja tuż obok piekła. Treblinka w relacji Franciszka Ząbeckiego, https://muzhp.pl/pl/c/1059/stacja-tuz-obok-piekla-treblinka-w-relacji-franciszka-zabeckiego [dostęp 2.10.2021]; Franciszek Ząbecki, https://bazakolejarzy.pl/baza-kolejarzy/entry/64/ [dostęp 2.10.2021]; Stacja Treblinka. Między życiem a śmiercią. Katalog wystawy https://muzeumtreblinka.eu/2020/12/14/stacja-treblinka-miedzy-zyciem-i-smiercia-najnowsza-wystawa-muzeum-treblinka/ [dostęp 2.10. 2021]; Kolejarz z Treblinki, https://www.newsweek.pl/historia/oboz-w-treblince-polscy-pracownicy-stacji-kolejowej/rt2lcpn [dostęp 2.10.2021]; foto: Arch. PKP w Sosnowcu.
(autor Damian FIOŁEK)