AGAN Alojzy


Ur. 24 VII 1910 w Górkach Wielkich. Absolwent Wydz. Germanistyki UJ w Kr. Od 1934 do śmierci związany z Węgrowem. Przez 54 l. pracował w tutejszym gim. i LO, ucząc jęz. niem., łaciny i przysposobienia wojskowego (był opiekunem koła Ligi Przyjaciół Żołnierza). Wychowawca trzech pokoleń młodzieży. Ceniony za kompetencje i lubiany przez uczniów za partnerską postawę „profesor”. Organizator i nauczyciel tajnego nauczania w okresie okupacji hitlerowskiej.

W kampanii wrześniowej 1939 żołnierz 18 DP (SGO „Narew”) rozbitej pod Zambrowem 12 IX 1939. Po powrocie z frontu w 1939 Ż. wraz z S. Wangratem ocalił wyposażenie węgrowskiego gim. przed Niemcami. Jeden z twórców i d-ców węgrowskich struktur konspiracyjnych AK. Szef referatu III (szkoleniowy) a nast. komendant ośrodka IV AK Węgrów. W czasie akcji „Burza” d-ca I komp. piechoty I bat. 33 pp. brał udział w potyczce w lesie Miednik na płn. od Węgrowa. Podczas rozmów mjr. W. Rażmowskiego „Poraja” z dowództwem radzieckim pełnił obowiązki d-cy bat. Wcielony po 12 VIII 1944 do 1 Armii WP. W składzie 16 pp 6 DP przeszedł w stopniu ppor. a nast. por. szlak bojowy od Bogunia k. Żytomierza do Berlina (koniec działań 16 pp nad Kanałem Brandenburskim).

Po zakończeniu II woj. świat. represjonowany za udział w ruchu oporu w strukturach AK. Od 1957 do 1965 kierownik internatu LO w Węgrowie. W r. szk. 1964/1965 p.o. dyrektora Państwowej Szk. Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego w Węgrowie. W okresie PRL-u uznawany przez społeczność Węgrowa za autorytet moralny, był przykładem nieugiętej wobec władz postawy politycznej, w której wytrwał do końca.


Z małżeństwa z Zofią z d. Bartoszewską miał c. Hannę (ur. 1946) i dwóch s.: Zbigniewa (ur. 1949 r.) i Wojciecha (ur. 1952, prof. PW).

Zm. w Kr. 5 XI 1993. Pochowany na cm. węgrowskim. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Zwycięstwa i Wolności (1968). Uhonorowany nadaniem nazwy ul. w Węgrowie.

 

Węgrów - dzieje miasta i okolic 1441-1944, red. A. Kołodziejczyk i T. Swat, Węgrów 1991, s. 332, 333, 344, 373, 375; Węgrów dzieje miasta i okolic 1944-2005, red. A. Kołodziejczyk, T. Swat, M. Szczupak, Węgrów 2006, s. 15, 42, 204, 207, 215; 50 lat Gimnazjum w Węgrowie 1918-1968. Jednodniówka wydana z okazji II Zjazdu wychowanków Gimnazjum w Węgrowie, b.d.im.w.; Wangrat T., Węgrowskie podziemie, „Tygodnik Siedlecki” nr 31, 4 VIII 1996; Firewicz A., Sadowne i okolice wczoraj i dziś, W. 2004; Mielniczek J., Szkoła, Węgrów 1994, s. 16, 26, 30, 31, 35, 39; Komornicki S., Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki jednostek piechoty, W. 1965; Karlsbad K. „Radek”, Dwieście kartek wyrwanych z młodości, b.m.w. 1994; CAW, 16 [Kołobrzeski] Pułk Piechoty, sygn. III-77; Relacja ustna Ż.

(autor Mariusz SZCZUPAK, Wojciech ŻAGAN)