odrowaz

Ur. 29 III 1796 w Ciążeniu (ówczesny pow. koniński, ob. pow. słupecki, gm. Ciążek, woj. wlkp.). Wywodził się z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Odrowąż osiadłej wcześniej w ziemi czerskiej. W l. 1779-86 pobierał nauki w Szk. Rycerskiej w W. W 1789 r. wstąpił do armii. Brał udział w wojnie 1792 r., otrzymał wówczas awans na por. Walczył w Insurekcji Kościuszkowskiej, wówczas awansował na kpt. i ppłk. Po wybuchu powstania wielkopolskiego w 1806 r. C. powrócił do służby i wziął czynny udział w powstaniu jako adiutant gen. Jana Henryka Dąbrowskiego (w stopniu szefa szwadronu), a potem w działaniach wojennych w 1807 r. Był podówczas łącznikiem ze sztabem marsz. Francois'a Joseph'a Lefebvre'a. Wiadomo też, że jako adiutant przewoził m.in. korespondencję pomiędzy Józefem Wybickim i J. H. Dąbrowskim. Z III Legią brał udział w oblężeniu Gdańska.

C
. zaangażowany był w działaniach wojennych 1809 r. W maju t. r. razem z Dąbrowskim odbyli w jednym powozie drogę z Wiązowni do Torunia. Jeszcze w tym miesiącu C. operował ze świeżo powołanymi pod broń, improwizowanymi oddziałami pod Toruniem. 24 IV 1809 Dąbrowski nominował 40-letniego podówczas C. na płk. Po przejęciu W. przez siły polskie miał planować wraz z gen. Józefem Zajączkiem marsz armii Ks. Warsz. na Kr. 4 VI 1809 jako adiutant Dąbrowskiego przywiózł do W. rezydenta francuskiego Jana Karola Serrę. Pod koniec 1809 r., po reorganizacji armii Ks. Warsz., C. został szefem sztabu 2 dywizji J. H. Dąbrowskiego. C., jako szefa sztabu, wspomina w pamiętnikach Prot Lelewel, mylnie jednak przypisując mu służbę w Legionach. Na pocz. 1810 r. przebywał w P., gł. kwaterze II okręgu wojskowego.

Wziął czynny udział w kampanii 1812 r. W bitwie pod Borysowem został przywalony przez zabitego konia i mocno kontuzjowany. Działał w straży przedniej sił J. H. Dąbrowskiego po bitwie pod Borysowem. Był też aktywny w kampanii 1813 r., dwukrotnie ranny, trafił do niewoli, w której przebywał aż do 1814 r. Za służbę w armii Ks. Warsz. nagrodzono go Krzyżem VM.

Wstąpił do armii Król. Pol., pod koniec 1815 r. został wyznaczony na mjr. placu w twierdzy Zamość. Od 1817 r. pełnił funkcję prezesa Komisji Województwa Podl. (z siedzibą w S.). Na tym stanowisku udzielał się m.in. w sprawach budynków i nieruchomości wojsk. Zaangażowany był w inwestycje związane z zakupem terenów pod budowę stajni wojsk. dla stacjonujących tu pułków ułańskich z Dywizji Ułanów Król. Pol. Pod koniec IV 1819 czuwał m.in. nad transakcją zakupu dla wojska gruntów w S., tzw. „pasm zastodolnych”, przy drodze na Sekułę. Jednak niedbalstwo przy budowie stajni wojsk., a przy okazji jakaś bliżej niewyjaśniona afera łapówkarska, stały się pocz. końca kariery administracyjnej C. Po procesie sądowym, pomimo uwolnienia go z zarzutów, C. przeniósł się do W. na stanowisko referendarza w Radzie Stanu Król. Pol. Pracował tam do 1832 r. Nie zerwał więzów z woj. podl. Po zakupie majątku w podsiedleckich Iganiach w 1823 r., rozpoczął tam budowę swej siedziby, zakończoną w 1828 r. Trudno powiedzieć na ile często C. przebywał w swym domu, bez wątpienia natomiast dworek w Iganiach był stałym miejscem pobytu żony C. Anieli z Przyszychowskich.

Jako wojewoda podlaski w 1822 r. był jednym z darczyńców i współfundatorów powstającego właśnie w Kr. Kopca Kościuszki. Z drugiej strony – C., jako wychowanka Szk. Rycerskiej, zabrakło wśród absolwentów tejże fundujących w 1824 r. pamiątkowe popiersie komendanta korpusu – księcia Kazimierza Czartoryskiego.

C
. był związany z ruchem wolnomularskim; należał do braci lóż „Zum goldenen Leuchten na wschodzie Warszawy” (był inicjowany do loży 21 I 1805) oraz „Zum Tempel der Weisheit” („Świątynia Mądrości”).

W powstaniu listopadowym nie uczestniczył. Od 1836 r., po zakończeniu prac na stanowisku referendarza, pobierał emeryturę. C. był jednym z najbliższych przyjaciół J. H. Dąbrowskiego, w którego domu bywał częstym gościem.

Zm. 5 VI 1856 w Potworowie, gub. radomska. Jego żona spoczywa na przykościelnym cm. w Niwiskach. Córką Antoniego i Anieli C. była Maria, późniejsza żona Ludwika Potkańskiego, kolejnego po Cedrowskich właściciela Igań.


PSB (Skałkowski A.); Lista imienna osób składających ofiary na pomnik Tadeusza Kościuszki, Kr. 1822, s. 42; Lelewel P., Pamiętniki i diariusz domu naszego, oprac. I. Frieman-Lelewelowa, W. 1966, s. 190; Lubowidzki I., Pamiętniki, L. 1997, s. 63, 67, 93; Mrozowska K., Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego (1765-1794), Wr.-W.-Kr. 1961, s. 237; Zych G., Jan Henryk Dąbrowski 1755-1818, W. 1964, s. 359 i nastepne; Hass L., Sekta farmazonii warszawskiej, W. 1980, s. 279, 299; Pachoński J., Generał Jan Henryk Dąbrowski, W. 1981 s. 360 i nast.; Chojnacki A., Żołnierze w społeczeństwie regionu siedleckiego w latach 1795-1831, S. 2015, s. 14 i nast.; Rogalski A., Kilka słów o wychowankach Szkoły Rycerskiej związanych z departamentem siedleckim i województwem podlaskim, [w:] Szkoła Rycerska Kadetów Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej, red. W. Bednaruk, K. Jaszczuk, L. 2016, s. 137-60; AGAD, Komisja Rządowa Wojny, Siedlce. Akta gruntów pod stajnie wojskowe zakupionych, sygn. 257 (mikro-film 35308); Arch. Państw. w Radomiu, Duplikat aktów urodzonych, zaślubionych i zmarłych par. Potworów w 1856 r., Akt zgonu C., nr 38/1856 z dnia 5 VI 1856 r., sygn. 36 s. 43; APS, Akta notariusza A. Chojnackiego nr 29/1818 z 19 XI 1818; fot. [https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:POL_COA_Odrow%C4%85%C5%BC.svg; dostęp 30.04.2021].


(autor Artur ROGALSKI)