PACHULSKI Henryk

Ur. 4 X 1859 r. w Łazach k. S. Był absolwentem Instytutu Muzycznego w W. Gry na fortepianie uczył się u Rudolfa Strobla, harmonii u Stanisława Moniuszki, a kontrapunktu u Władysława Żeleńskiego. Do 1880 r. mieszkał w W., koncertując z W. Tow. Muzycznym. W jego repertuarze znajdowały się kompozycje m.in. J. S. Bacha, Schumanna, Chopina, Liszta, Paderewskiego, Schuberta. Uczestniczył także w wykonywaniu muzyki kameralnej.

Pod wpływem gry wybitnego pianisty Nikołaja Rubinsteina w I 1880 r. wyjechał do Moskwy i rozpoczął u niego studia w Konserwatorium Moskiewskim. Po śmierci Rubinsteina P. w III 1881 r. przerwał naukę i wyjechał za granicę jako naucz. muzyki i sekr. rodziny Nadieżdy von Meck. Po powrocie do Moskwy kontynuował studia w klasie fortepianu u Pawła Pabsta i kontrapunktu u Antona Areńskiego. W 1886 r. dzięki protekcji Piotra Czajkowskiego w Konserwatorium Moskiewskim uzyskał klasę fortepianu, którą prowadził do śmierci. Z koncertami występował w Moskwie i Sankt Petersburgu. Aktywnie działał w Polonii moskiewskiej. Był autorem haseł o polskich kompozytorach, zamieszczonych w monografii Aleksandra Ilińskiego Биографии композиторов с XIV до XX вв. (Москва, 1904).

W dorobku kompozytorskim P. są drobne utwory fortepianowe (około 100), kilka utworów orkiestrowych, a także nieliczne kompozycje kameralne i wokalne. P. to kompozytor, który nie doczekał się jeszcze osobnego oprac. biograficznego. Krytycy uważają, że jego twórczość ma wiele cech wspólnych z Józefem Wieniawskim. Wiele faktów z życia P. pozostaje wciąż niewyjaśnionych, między innymi data jego ur. Pomimo, że kompozytor ten pozostaje dziś zapomniany, za życia wzbudzał dość duże zainteresowanie krytyków. W odniesieniu do jednego z utworów warto zacytować następującą adnotację: Pachulski należy do grona tych kompozytorów, którzy nie odznaczają się zbytnią indywidualnością, ale ulegają wpływom wielkich mistrzów. Owoce twórczości Pachulskiego dojrzewały pod wpływem Schumana i Czajkowskiego. Wpływ Schumana zaznaczył się w tonie i opracowaniu szczegółów. Wpływ zaś Czajkowskiego w melancholijnym charakterze melodii i harmonii.

W twórczości tego kompozytora odnajdujemy także wiele elementów nawiązujących do archaizacji, również poprzez zastosowanie formy toccaty charakterystycznej dla tego okresu. Mówiąc o literaturze fortepianowej P. nie można pominąć jego wkładu w rozwój pol. sonaty fortepianowej. Jak dotąd wszystkie słowniki i encyklopedie muzyczne wspominają wyłącznie o dwóch kompozycjach reprezentujących ten gatunek. Pierwszą jest Sonata fortepianowa c-moll op. 10, która została ukończona w 1894 r., jednak drukiem ukazała się dopiero sześć l. później. Kompozytor poddając się młodzieńczym aspiracjom stworzył wówczas trzyczęściową kompozycję odznaczającą się klasycznym potraktowaniem formy sonatowej, którą postanowił zadedykować swojemu naucz. A. Areńskiemu znanemu kompozytorowi i pianiście ros.

Na przełomie XIX-XX w. popularnością cieszyła się jego Suita op. 13 na orkiestrę (wykonana w 1898 r. w Moskwie pod dyr. R. Bulleriana, w 1899 r. pod dyr. W. Safonowa, kilkakrotnie w W. w 1898 r. w Dolinie Szwajcarskiej pod dyr. P., Zygmunta Noskowskiego i H. Windersteina), Marsz uroczysty op. 15 na orkiestrę, napisany dla uczczenia setnej rocznicy ur. Adama Mickiewicza (wykonany w W. w 1900 r. pod dyr. Emila Młynarskiego).

Zm. w XII 1921 r. w Moskwie.


Vogel B.
, Pachulski Henryk, PSB, t. XXIV, s. 768-769; Hanuszewska M., 1000 kompozytorów. Kr. 1986, s. 107; Encyklopedia muzyki, red. Chodkowski A., W., PWN 1995, s. 562; Skarbowski J., Sylwetki pianistów polskich, t. 1*, Od Wincentego Lessla do Henryka Pachulskiego, Kr. 1995, s. 111-114; Zathey J, Pachulski Henryk, (w:) Encyklopedia muzyczna PWM, red. E. Dziębowska, Wyd. I. T. 7: N-Pa część biograficzna. Kr.: PWM, 2002, s. 246-247; Korabielnikowa L., Polacy w pierwszych konserwatoriach rosyjskich, (w:) Polsko-rosyjskie miscellanea muzyczne, red. Z. Lissa, Kr. 1966, s. 425; Пушина Н. Б., Редкая музыкальная натура. О жизни и творчестве Г.А.Пахульского. Мoskwa 2004; Rzepiecki K., Józef Wieniawski (1837-1912) – epoka, człowiek i dzieło. Studium historyczno-muzykologiczne, rozpr. doktorska napisana pod kierunkiem ks. dr. hab. P. Wiśniewskiego, prof. KUL, rkps., L. 2019, s. 39-42.


(autor Elena VLADIMIROVA)