Ur. 14 IV 1938 w S., s. Sergiusza i Rozalii (z domu Krasnodębska). Tam też ukończył szk. podst. i lic. ogólnokształcące. W l. 1956-62 studiował fizykę na Wydz. Matematyki i Fizyki UW. Tytuł mgr. fizyki uzyskał w 1962 r., na podstawie pracy z dziedziny optyki atomowej. Pracę nauk. rozpoczął w Instytucie Fizyki (IF) PAN w 1962 r., pod kierunkiem doc. dr. hab. Andrzeja Tramera. W pocz. okresie zajmował się badaniem widm elektronowych cząsteczek i jonów w fazie ciekłej i gazowej. W połowie l. 60-tych zaczął się zajmować zagadnieniem słabych, specyficznych oddziaływań międzymolekularnych w kompleksach z przeniesieniem ładunku (kompleksy charge-transfer). Tematyka ta, traktowana pocz. przez P. i jego kierownika nauk., jako pewien mały fragment tematyki słabych oddziaływań międzymolekularnych (w szczególności wiązań wodorowych), szybko przerodziła się w odrębny, samodzielny kierunek badań. Efektem pracy i badań nauk. była obrona rozprawy dr. pt. Optyczne badania struktury kompleksów donorowo-akceptorowych przed Komisją Rady Nauk. IF PAN 27 VI 1967. Komisja podjęła uchwałę o wystąpieniu do Rady Nauk. IF PAN o nadanie P. st. nauk. dr. nauk fizycznych. Na posiedzeniu nadzwyczajnym 21 XI 1967 Rada Nauk. IF PAN jednomyślnie nadała P. st. dr. nauk fizycznych.
W l. 1970-71 przebywał na rocznym stażu nauk. w Simon Fraser University w Vancouver (Kanada), gdzie pracował nad problemem tworzenia skrajnie słabych kompleksów charge-transfer. Również z tego okresu datuje się próby zastosowania metody fotoselekcji do badań struktury kompleksów charge-transfer. Metoda ta polegała na obserwacji widm polaryzacyjnych (stopnia polaryzacji emisji c-t w funkcji długości fali wzbudzającej) i w fazie stałej wymagała opracowania i skonstruowania specjalnej aparatury pomiarowej. Całość prac została wykonana przez P.. Fotoselekcja pozwoliła w zdecydowany sposób potwierdzić strukturę sandwiczą kompleksów, oraz dostarczyła informacji o odchyleniach od takiej struktury, a ponadto ustaliła wzajemną orientację odpowiednich momentów przejść w emisji i absorpcji c-t i ich orientację względem przejść molekularnych. W trakcie badań foto selekcyjnych sformułowany został temat rozprawy habilitacyjnej pt. Procesy promieniste i bezpromieniste we wzbudzonych kompleksach molekularnych z przeniesieniem ładunku, która została opublikowana w czasopiśmie „Prace Instytutu Fizyki PAN”, a 10 VI 1974 na posiedzeniu nadzwyczajnym Rady Nauk. IF PAN odbyło się kolokwium habilitacyjne P. W trakcie tajnego głosowania Rada Nauk. jednomyślnie nadała P. st. nauk. dr. habilitowanego nauk fizycznych w zakresie fizyki molekularnej.
Także w 1974 r. P. rozpoczął wraz ze współpracownikami systematyczne (doświadczalne i teoretyczne) badania procesów bezpromienistych w stanach wzbudzonych dwuskładnikowych kompleksów molekularnych. Dzięki tym badaniom po raz pierwszy wykazano doświadczalnie stanu wzbudzonego jako stan CT, kreowany w układach molekularnych typu elektrono-donorowo-akceptorowego (EAD) w wyniku bezpośredniego wzbudzenia (kompleks w stanie podstawowym) bądź w wyniku oddziaływania typu excipleksowego. Specyficzne oddziaływania w kompleksach elektrono-donorowo-akceptorowego (EAD) stały się tematem życia P. Działalność nauk. przynosiła kolejne sukcesy: na wniosek Rady Nauk. IF PAN Rada Państwa uchwałą z 19 VI 1981 nadała P. tytuł nauk. prof. nadzw. Również na wniosek Rady Nauk. IF PAN Rada Państwa uchwałą z 19 V 1988 nadała P. tytuł nauk. prof. zw. nauk fizycznych.
P. prowadził również działalność dydaktyczno-wychowawczą i popularyzatorską. Wypromował dziewięć prac mgr. i dziewięć prac dr., był recenzentem wielu prac dr. i habilitacyjnych, powszechnie uznanym recenzentem dorobku nauk. przyszłych prof. Prowadził ćwiczenia i wykłady monograficzne dla studentów Wydz. Matematyczno-Fizycznego UW. Ważne w jego działalności dydaktycznej były seminaria: Spektroskopii Molekularnej prowadzone samodzielnie w IF PAN od 1969 r. w cyklu cotygodniowym, oraz współkierownictwo, również od 1969 r., w Międzyinstytutowym Seminarium Spektroskopii Molekularnej i Fotochemii zorganizowanym dla warszawskiego środowiska fizyków przez IF PAN, Instytut Chemii Fizycznej PAN oraz Instytut Biologii Biomolekularnej PAN. Od 1968 r. stale współpracował z Państw. Wydawnictwem Nauk. (PWN) tłumacząc ponad 12 książek nauk. z jęz. ang. i ros. Opublikował opracowanie monograficzne pt. Spektroskopia jądrowego rezonansu magnetycznego wydane w cyklu Spektroskopia związków organicznych nakładem PWN 1977. Brał udział w wyjaśnianiu haseł, redakcji naukowej i merytorycznej dla Encyklopedii Fizyki, Encyklopedii Chemii i Encyklopedii Powszechnej.
Najważniejsze publikacje po uzyskaniu tytułu prof. nauk fizycznych: P., Deperasinska I., Stepanenko Y., Fluorescence excitation and fluorescence spectra of jet-cooled phenanthridine and 7,8-benzoquinoline, “CHEM PHYS LETT” 399 (1-3): 239-246 NOV 21 2004; P., Deperasinska I., Morawski O., Laser-induced emission spectroscopy of acridine cooled in a supersonic jet: the role of dimers and hydrogen-bonding in photophysics of acridine, “J. MOL STRUCT” 555: 97-106 NOV 28 2000; P., Deperasinska I., Morawski O., Fluorescence excitation and fluorescence spectra of jet-cooled acridine molecules: acridine dimer formation and structure, “CHEM PHYS LETT” 316 (1-2): 24-30 JAN 7 2000; P., Deperasinska I., Relaxation of excited Franck-Condon states of molecular electron donor-acceptor complexes in liquid solution: the role of orientational isomers, “J. MOL STRUCT” 450 (1-3): 47-58 SEP 1 1998; Deperasinska I., P., Dresner J., The analysis of excited-state equilibria of weak electron donor-acceptor systems: Tetracyanobenzene-toluene complex, “J LUMIN” 79 (2): 65-77 AUG 1998; Deperasinska I., P., On the kinetic aspects of exciplex formation under molecular supersonic beam conditions, “J. MOL STRUCT” 437: 585-593 Sp. Iss. SI DEC 15 1997; P., Excited vs. Ground state equilibria in the formation and relaxation of a molecular exciplex, “J. MOL STRUCT” 404 (1-2): 199-211 FEB 17 1997; Dresner J., Kojer R., P., et al., Steady-state and time-resolved fluorescence studies of the kinetics and thermodynamics of photoinduced charge-transfer reaction in dicyanobenzene-toluene exciplex, “J. LUMIN” 71 (2): 157-167 MAR 1997; Morawski O., P., Fluorescence and phosphorescence emission and nonradiative relaxation of acridine in a crystalline matrix of 2,3-dimethylnaphthalene, “Chem. Phys. Lett.” 242(3): 253-8 (1995); Kozakiewicz B., Al-Abbas J., P., Migration of electronic excitation energy in the charge-transfer crystal of pyromellitic dianhydride-phenanthrene, “Chem. Phys. Lett.” 235(5-6): 456-62 (1995); Kozankiewicz B., P., Corvaja C., Maniero A.L., Spectral properties of trap states and the orientational phase transition in naphthalene-tetracyanobenzene charge-transfer crystal doped with pyrene, “J. Lumin.” 62(3-4): 179-86 (1994); Fukazawa N., Fukumura H., Masuhara H., P., A picosecond diffuse reflectance laser photolysis study on phenanthrene-pyromellitic dianhydride charge-transfer crystal, “Chem. Phys. Lett.” 220(6): 461-6 (1994); Deperasinska I., P., Crossing from excited van der Waals state to exciplex at low excess of excitation energy, “J. Phys. Chem.” 95(5): 2001-4 (1991); Dreger Z., Kalinowski J., Kozankiewicz B., P., Luminescence properties of N-isopropylcarbazole single crystal “J. Lumin.” 50(3): 179-86 (1991); Morawski O., Kozankiewicz B., P., Radomski R., Aggregation-controlled fluorescence of acridine in a crystalline matrix of anthracene “Chem. Phys. Lett.” 173(5-6): 412-6 (1990); Corvaja C., Kozankiewicz B., Montanari L., P., Time-resolved optical emission and EPR of the diphenylacetylene tetracyanobenzene crystal doped with t-stilbene, “Chem. Phys.” 142(1): 83-90 (1990); Deperasinska I., P., On the role of excitation energy in the formation of a molecular exciplex under supersonic jet conditions, “Chem. Phys. Lett.” 163(2-3): 257-60 (1989); Kozankiewicz B., P., The mechanisms of delayed fluorescence in charge-transfer crystal of tetracyanobenzene-hexamethylbenzene, “Chem. Phys.” 135(2): 307-16 (1989); Dresner J., P., Ode W., Kinetics of weak molecular exciplex formation. Electron donor-acceptor systems of tetracyanobenzene, “J. Phys. Chem.” 93(2): 671-7 (1989).
Był czł. rad nauk.: Rady Nauk. IF PAN (w l. 1975-2006), Rady Nauk. Instytutu Fizyki Molekularnej PAN i Rady Nauk. Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego POLAM. Ważne w działalności P. były prace i udział w komitetach i tow. nauk., takich jak Komitet Fizyki PAN, Komitet Spektroskopii PAN (przew. Sekcji Spektroskopii Elektronowej).
Za swoją pracę i działalność otrzymał nagrody nauk. i odznaczenia: Nagrodę Wydz. III PAN za pracę habilitacyjną (1974), Nagrodę Sekretarza Nauk. PAN (wraz z Zespołem) za pracę na temat ”Mechanizmy oddziaływań międzymolekularnych w stanach podstawowych i wzbudzonych kompleksów molekularnych”(1976), Nagrodę Sekretarza Naukowego PAN (wraz z Zespołem) za pracę na temat ”Rola stanów z przeniesieniem ładunku w procesach dezaktywacji molekularnych stanów wzbudzonych i migracji energii wzbudzenia”(1982), Złotą Odznakę ZNP za całokształt pracy związkowej i społ., Srebrny Krzyż Zasługi za pracę zawodową (1976). Dodatkowo został uhonorowany przez władze państw.: Srebrnym Krzyżem Odrodzenia Polski (17 VII 1978), Krzyżem Kawalerskim OOP (14 IX 1990), Krzyżem Oficerskim OOP (19 VIII 2003).
Działalność P. to nie tylko nauka, ale również organizacyjno-zarządzające działania: od 1969 r. aż do dnia śmierci był kierownikiem Zespołu Fizyki Molekularnej w IF PAN, w l. 1982-92 był dyr. IF PAN. Od 1991 r. był red. naczelnym “Acta Physica Polonica”. Od 1999 r. pełnił prestiżową funkcje przew. Rady Nauk. IF PAN.
P. współpracownicy pamiętali jako człowieka dla którego jęz. mówiony i pisany miał ogromne znaczenie, nawet dokument roboczy musiał spełniać zasady poprawnej polszczyzny np. nie można było napisać samego nazwiska, musiało je poprzedzać imię. Pamiętali go także jako wielbiciela kotów, amatora wina i miodu, palacza papierosów, zapalonego kibica piłkarskiego.
Pracował do ostatniego d. życia, praca była jego pasją. Zm. w W. 26 X 2006, został pochowany na Cm. Północnym (na Wólce, kwat. S-X-4, rząd 5, grób 37). W 1962 r. P. ożenił się z Haliną Sobocińską, z którą wspólnie wychowywał c. Ewę.
Arch. IF PAN: Akta przewodu doktorskiego P. 1966-68, syg. 115/8, k. 23; Akta przewodu habilitacyjnego P. 1973-74; syg. 86/29, k.31-32, Dokumentacja wniosku o nadanie tytułu prof. nadzw. P. 1979-81, syg. 164/10, k. 60; Dokumentacja wniosku o nadanie tytułu prof. zw. P. 1986-88, syg. 164/13, k. 79; Deperasińska I., Dresner J., Kozankiewicz B., Sobolewski A., Wspomnienia. Jerzy Prochorow (1938–2006), „Postępy Fizyki” 2008, T.59, Z. 4, s. 176; Fot. w „Acta Physica Polonica”, December 2006, Vol. 110-No.6.
(autor Agnieszka MIODUSKA)