Ur. 26 VII 1941 w Gniewie (ob. pow. tczewski w woj. pomorskim), s. Klemensa i Ireny z domu Szachta. Miał siostrę Marię (ur. 1934 r.) i trzech braci Tadeusza (ur. 1933 r.), Janusza (ur. 1936 r.) i Witolda (ur. 1943 r.). Jego o. Klemens był podoficerem zawodowym Straży Granicznej. Za działalność w Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski” w 1944 r. został zamordowany przez Niemców w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu k. Berlina. W 1948 r. Irena Pawłowska wraz z dziećmi przeniosła się do swego ojca, organisty mieszkającego we wsi Droniki (ob. pow. wschowski w woj. lubuskim), gdyż dom Pawłowskich w Gniewie spalił się. W 1955 r. P. ukończył szk. podst. w Ciosańcu, a następnie Technikum Rachunkowości Rolnej w Szczecinie-Dąbiu. W ślad za starszym bratem Tadeuszem, który wybrał zawód wojskowego i po maturze wstąpił do Oficerskiej Szk. Wojsk Zmechanizowanych we Wr., którą ukończył w 1964 r. otrzymując st. por. Będąc oficerem pełnił różne funkcje dowódcze i sztabowe w wojskach zmechanizowanych. Służył m.in. w 1 Praskim Pułku Zmechanizowanym w Wesołej.
D. 1 X 1965 podjął studia historyczne na Wydz. Historycznym (WH) UW, które ukończył 25 VI 1969 uzyskując tytuł mgr. historii za pracę pt. Działania I Dywizji Piechoty w pasie przesłaniania Wału Pomorskiego, napisaną pod kierunkiem prof. dr. hab. Stanisława Herbsta. Pracę doktorską pt. Historia 9 Dywizji Piechoty w l. 1944-47, rozpoczętą na seminarium prof. S. Herbsta, obronił już po jego śmierci, uzyskując st. dr. nauk humanistycznych nadany uchwałą Rady WH UW z 7 I 1975. Promotorem dysertacji dr. był prof. dr hab. Jarema Maciszewski. W l. 1978-81 P. pracował na stanowisku wykładowcy w Studium Wojskowym UW.
W 1981 r. podjął pracę na stanowisku adiunkta w Zakładzie Historii II Wojny Światowej w Wojskowym Instytucie Historycznym (WIH), gdzie zajmował się tematem poświęconym Polakom wcielonym do ACz oraz polskim jeńcom wojennym na terytorium ZSRR. Artykuł Polacy w Armii Radzieckiej został opublikowany w 1984 r. w nr 2 „Wojskowego Przeglądu Historycznego” i przedrukowany w tym samym roku na łamach nr 70 „Zeszytów Historycznych” wydawanych w Paryżu. Przedruk został dokonany bez wiedzy autora, który miał z tego powodu poważne nieprzyjemności w pracy. P. był jednym z pierwszych historyków wojskowych zza „żelaznej kurtyny” na którego często powoływali się badacze emigracyjni. 22 X 1987 w WIH na podstawie oceny dorobku i przedstawionej pracy habilitacyjnej: Powstanie, organizacja i przygotowanie do działań Ludowego WP 1943-45 i otrzymał tytuł dr. habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie historii w specjalności najnowsza historia wojskowa i został docentem. Habilitacja została wydana drukiem pod tytułem WP na wschodzie 1943-1945 (Pruszków 1993).
W 1991 r. na własną prośbę odszedł z zaw. służby wojsk. na emeryturę. W l. 1992-93 był kierownikiem działu historycznego „Polski Zbrojnej”, na łamach której popularyzował historię wojskowości. W tym samym czasie rozpoczął współpracę z Telewizją Polską w ramach cyklu „Wojsko Polskie w kronikach filmowych”, był także konsultantem nauk. filmów dokumentalnych dotyczących II woj. świat.
W II 1993 przeniósł się do S. W WSR-PwS pracując na stanowisku prof. nadzwyczajnego pełnił m.in. funkcję kierownika Zakładu Historii Wojskowości w Instytucie Historii. W l. 1993-96 był prodziekanem ds. nauki Wydz. Humanistycznego WSR-PwS. W l. 1995-2000 był równocześnie naucz. akad. Mazowieckiej Wyż. Szk. Humanistycznej w Łowiczu. D. 18 VII 1994 Prezydent RP Lech Wałęsa nadał mu tytuł nauk. prof. nauk wojskowych. W l. 1996-99 pełnił funkcje dziekana Wydz. Humanistycznego WSR-PwS. 1 IX 1997 został mianowany na stanowisko prof. zw. w WSR-PwS. W 1999 r. został przez kolegium elektorów wybrany na Rektora WSR-PwS. Na skutek zmiany nazwy i struktury uczelni, funkcję swoją pełnił jedynie przez miesiąc, gdyż nowoutworzona AP otrzymała z nominacji ministra rektora komisarycznego. W 2000 r. wybrano P. na stanowisko prorektora AP ds. Nauki, które pełnił przez dwie kadencje do 30 sierpnia 2005 r. W l. 2005-2008 był rektorem AP.
Zainteresowania badawcze P. koncentrowały się wokół problematyki najnowszej historii powszechnej i Polski, historii wojskowości (historii II woj. świat., polskich tradycji wojsk., problemów grobownictwa wojennego oraz polskich wojsk szybkich). Dorobek nauk. P. obejmuje ponad 300 publikacji (redakcji nauk., artykułów w pismach nauk., rozdziałów w pracach zbiorowych, recenzji, sprawozdań itp. Część publikacji po 1990 r. wydał pod podwójnym nazwiskiem Kospath-Pawłowski pochodzącym najprawdopodobniej od saskiego h. szlacheckiego.
Autor 40 książek, z których należy wymienić: Rodzina Nalazków, W. 1989; Pułkownik Zbigniew Załuski (1926-78), W. 1989; Alojzy Sroga (1927-80), W. 1989; Pakosław 1915, W. 1993; Powstanie, organizacja i przygotowanie do działań Ludowego WP 1943-1945, W. 1987; WP na Wschodzie 1943-45, Pruszków 1993; Pod rozkazami gen. Maczka, W. 1991; 1 Berliński Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 1998; 2 Pułk Artylerii Lekkiej, Pruszków 1999; Chwała i zdrada. WP na wschodzie 1943-45, W. 2010.
Monografie współautorskie: Platerówki, red. Eleonora Syzdek, Wr.-W.-Kr.-Gd.-Ł. 1988 (współautorzy Edward Jakubowski, Antoni Michalak, Włodzimierz Syzdek); Kapral Adolf Krzyżanowski (1924-45), W. 1988 (współautor Jan Karaskiewicz); Fizylierka Aniela Krzywoń (1925-43), W. 1988 (współautor J. Karaskiewicz); Wojska szybkie II Rzeczypospolitej Toruń 1993 (współautorzy Eugeniusz Rujna, Maciej Szczurowski); Hej, hej ułani – z dziejów 1 Warszawskiej Brygady (Dywizji) Kawalerii, W. 1996 (współautorzy Stefan Pataj, Maciej Szczurowski); Druga woj. świat. 1939-45, T. 1 i 2, S. 2003 (współautorzy Piotr Matusak, Tadeusz Rawski); Logistyka 1 Polskiej Dywizji Pancernej Generała Stanisława Maczka, S. 2004 (współautor Henryk Mierzwiński); II woj. świat. 1939-45, W. 2005 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); II woj. świat. Cz. I. Niemieckie zwycięstwa, W. 2013 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); II woj. świat. Cz. II. Bitwa o Anglię i wybuch wojny na Wschodzie, W. 2013 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); II woj. świat. Cz. III. Japoński Blitzkrieg na Pacyfiku i bitwa pod Moskwą, W. 2014 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); II woj. świat. Cz. IV, Przełom w wojnie 1942-1943, Warszawa 2014 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); II woj. świat. Cz. V, Na drodze do zwycięstwa aliantów, W. 2015 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); II woj. świat. Cz. VI. Zwycięstwo alianckie, W. 2015 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); II woj. świat. Cz. VII. Na drodze do zwycięstwa aliantów, W. 2015 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); O krok od władzy nad światem. Hitler, Barbarossa i Pearl Harbor, W. 2015 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski); Blitzkrieg Hitlera 1939-41. Wielkie zwycięstwo Niemców, W. 2015 (współautorzy P. Matusak, T. Rawski).
Redakcje i współredakcje nauk. prac zbiorowych: Bitwa Armii Radzieckiej pod Moskwą 1941 - materiały sympozjum z okazji 40 rocznicy bitwy pod Moskwą, red. nauk. Kazimierz Radziwończyk, P., W. 1981; WP w II woj. świat., red. nauk. P., W. 1994, Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II woj. świat. (t. I-VIII, współautor i red.), Pruszków 1993-98; Losy Polski i Polaków w II woj. świat. (współautor i red. Zbigniew Wawer), W. 2009.
Należał do pomysłodawców serii wydawniczej poświęconej historii poszczególnych dywizji WP, oraz współautorem i red. poszczególnych t., m. in: (współautorzy P. Matusak, D. Radziwiłłowicz), 8 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego, Pruszków 1995; 9 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego, Pruszków 1995. Napisał kilka popularnych monografii kilku bitew: Wał Pomorski 1945, W. 1995; Berlin 1945, W. 1995; Kołobrzeg 8-18 marca 1945, Pruszków 1997; Lenino 1943, 12-13 X 1943, Pruszków 1997.
Podczas pracy w Instytucie Historii badawczo zajął się historią S. i południowego Podl. Był inicjatorem i red. nauk. monografii: S. 1448-1995. 450 - lecie nadania praw miejskich, S. 1996, oraz jej drugiego uzupełnionego wyd. S. 1448-2007 (S. 2007). Wspólnie z Henrykiem Mierzwińskim (zob.) opublikował książki: Groby wojenne na Podl., S. 1997 oraz Ze Słonimia do Kocka. Zgrupowanie „Drohiczyn Poleski” i SGO „Polesie”, S. 2001. Na łamach „Szkiców Podlaskich”, z. 4 z 1994 r., reaktywowanych dzięki jego staraniom, pisma Siedleckiego Tow. Naukowego (STN) opublikował artykuł Jednostki wojska Polski Lubelskiej formowane na Ziemi Siedleckiej w 1944 r.
Był również autorem tekstów o historii siedleckiej uczelni: Wydz. Humanistyczny [w:] Od Wyższej Szkoły Nauczycielskiej do AP. 30 lat siedleckiej uczelni, pod red. P. Matusaka, S. 1999, s. 64-78; Wydz. Humanistyczny WSRPwS 1991-99, „Podlaski Kwartalnik Humanistyczny”,1999, nr 1, s. 7-25.
W trakcie swojej kariery zaw. zasiadał w wielu gremiach nauk. Był m.in. czł. Rady Wydz. Humanistycznego WSRPwS, a następnie AP, Rady Nauk. Wojsk. Instytutu Historycznego Akad. Obrony Narodowej, Rady Wydz. Wojsk Lądowych Akad. Obrony Narodowej, Przew. Senatu AP, czł. Tow. Polska-Litwa, współorganizatorem i od 23 IX 1993 pierwszym prezesem STN, wieloletnim red. „Szkiców Podlaskich” wydawanych przez STN, czł. Kolegium Red. „Rocznika Bialskopodlaskiego”, czł. Komisji ds. Cmentarzy Wojennych Min. Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Kilkakrotnie był przew. jury konkursu historycznego „Dzieje Polski” organizowanego w Grodnie na Białorusi.
Zainicjował i współorganizował wiele konferencji nauk. o zasięgu ogólnopol., jak i międzynarodowym, m.in. Podlasiacy w Katyniu.
Wypromował 8 dr. i 83 mgr., wykonał recenzje kilku rozpraw doktorskich, habilitacyjnych i oceny dorobku na tytuł prof.
Za swoją działalność społ.-nauk. został odznaczony m.in. „Złotym Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju”, „Medalem KEN”, otrzymał też nagrodę im. Ludomira Benedyktowicza za zasługi do Podl. oraz liczne nagrody resortowe MON i Min. Edukacji Narodowej i rektorskie. W 2007 r. P. został wyróżniony Super Aleksandrią, nagrodą Prezydenta Miasta S.
Zm. 25 X 2016 w S. Został pochowany w grobie rodzinnym na Cm. Północnym w Warszawie (Wólka Węglowa) w W., w którym kilka lat wcześniej spoczęła jego żona Teresa. Państwo Pawłowscy mieli jedną córkę Kamilę.
Bibliografia publikacji pracowników Instytutu Historii WSRPwS za l. 1991-98, red. T. Boruta i R. Dmowski, S. 1999, s. 28; Bibliografia publikacji historyków wojskowości AP za l. 1991–2003, oprac. D. Grzegorczuk, S. 2003, s. 188-212; Bibliografia publikacji nauk. pracowników Wydz. Humanistycznego AP w S. z l. 1991–2000, pod red. K. Wojtczuk, S. 2001, s.47-49; Bibliografia publikacji nauk. pracowników Wydz. Humanistycznego AP w S. z l. 2000–2005, pod red. E. Jarmocha i K. Wojtczuk, S. 2006, s. 41–51; Współcześni uczeni polscy, t. III, red. J. Kapuścik, W. 2000, s. 451; Dmowski R., Sylwetki dziekanów [w:] X lat Wydz. Humanistycznego AP w S. (1991-2001), pod. red. J. Cabaja, P. Matusaka, S. 2001, s. 143-44; XV– lecie Instytutu Historii AP. Historia – biogramy – bibliografia, pod. red. T. Boruty i D. Grzegorczuka, S. 2007, s. 38-40 (biogram), s. 40-41; Dmowski R., Pawłowski Edward (1941-2016), „Historia i Świat” T. 6 (2017), s. 252-54; Barszczewski W., Władze Uczelni 1969-2009, [w:] AP. Historia i teraźniejszość, pod. red. T. Zacharuk i J. Kunikowskiego, S. 2009, s. 196-97; Od Wyż. Szk. Nauczycielskiej do AP. 30 lat siedleckiej uczelni, pod. red. P. Matusaka, S. 1999, s. 120, 122; Korneć G., Siedleckie Tow. Nauk. 1993–2008, S. 2008, s. 20; Arch. UPH w S., Akta osobowe prof. dr. hab. Edwarda Pawłowskiego, sygn. DSP/617/35; Relacja ustna brata Tadeusza Pawłowskiego z 12 VII 2017.
(autor Rafał DMOWSKI)