KRZEWINSKI Aleksander Jan

Ur. 14 VII 1911 w Lubawie, s. małż. Aleksandra i Walerii z Dębowskich Krzewińskich. Po szk. powsz. od 1927 r. słuchacz SN w Lubawie, w l. 1929-33 SN w Toruniu. 22 VI 1934 K. uzyskał Dyplom na Nauczyciela Szkół Powszechnych uprawniający do nauczania
w publicznych i prywatnych szkołach powszechnych, a 10 XI 1937 świadectwo egzaminu praktycznego. W l. 1934-35 praktykant w Szk. Powsz. nr 8 w Toruniu. W l. 1935-39 pracował w szk. powsz. w: Osieku, Pułkowie i Toruniu. W 1939 r. zmobilizowany do 62 pp w Bydgoszczy, po klęsce wrześniowej 21 XII 1939 dotarł na Węgry.

Od 15 II 1940 do III 1944 K. pracował w placówkach Węgiersko-Pol. Kom. Obywatelskiej ds. Opieki nad Uchodźcami wspieranym przez IX Dep. węgierskiego MSW i Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. K. był naucz. w ośrodku w Somloszolos. W Polskim Obozie Młodzieżowym w Szikszo k. Miszkolca kierował szk. powsz. i animował ruch harcerski. W Balatonboglárze nad Balatonem K. został sekr. szk., zajmował się również harcerzami i zespołem mandolinistów. Po zamknięciu szkół od 21 III do 30 VII 1944 w Balatonboglár kierował internatem Gim. i Lic. W VII 1944 uwięziony na miesiąc za nauczanie w jęz. pol. i pomoc Żyd., po ucieczce pracował w maj. ziemskim w Dodos-Puszta. Po wejściu ACz od XI 1944 do IX 1945 tłumacz jęz. ros., węgierskiego i niem. Od III 1945 w Tym. Komisji Likwidacyjnej K. organizował wyjazdy do Polski. Od V 1945 kmdt obozu pol. uchodźców w Veimend. W VIII 1945 wrócił do kraju.

K. od 16 IX 1945 do 30 VIII 1947 jako Okr. Instr. Harcerski i Kmdt Chorągwi pracował w Kuratorium Szk. Okr. Pomorskiego z siedzibą w Toruniu. 22 I 1949 uzyskał dypl. nauczania jęz. pol., hist. i matem. w średniej szk. zaw. i szk. przysposobienia zaw. W okresie 1 IX 1947-15 III 1949 uczył w Zaw. Szk. Dokształcającej nr 1 w Toruniu. Od 16 III 1949 do 30 VIII 1951 dyr. XV Państw. Ośrodka Szkolenia Zaw. Min. Budowy Miast i Osiedli w Toruniu. Od 1 IX 1951 do 31 V 1954 kier. Państw. Tech. Budowlanego w Toruniu.

Od 1 VI 1954 do 30 VIII 1956 kier. Szkół Budowlanych w MM, następnie do 30 VIII 1958 naucz. tej placówki. Od 1 IX 1958 K. był kier. i naucz. Szk. Podst. nr 3 im. T. Kościuszki w MM. 30 IX 1962 K. został Przew. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w MM. Współorganizował obchody 550-l. MM, m.in. sesję popularnonauk., na której referował: MM w okresie Polski Ludowej (1944-71) i Z dziejów Fabryki Urządzeń Dźwigowych w MM (w monografii Dzieje MM 1421-71, red. J. Kazimierski, W. 1976). 29 II 1972 K. przeszedł na emeryturę, pozostał aktywny społ. – 9 XII 1973 został radnym MRN w MM.

K. od III 1946 należał do PPS-Lewicy, od 15 XII 1948 do PZPR, czł. ZHP, ZMW, Organizacji Młodzieży Tow. Uniwersytetu Robotniczego. W 1924 r. K. wstąpił do harcerstwa, od 1938 r. hm. Do II woj. świat.: Kmdt Ośr. Harcerzy, Przyboczny, Instr. i z-ca Kmdta Komendy Chor. Pomorskiej, Przew. Komisji Polskiej Organizacji Skautowej Komendy Hufca Harcerzy w Toruniu. Jako harcerz i mieszkaniec tzw. Krajny (obszar pograniczny między Wlkp. a Kaszubami, przed II woj. świat. traktowano je jako Kresy Zachodnie) angażował się w akcje antyniem. Na Węgrzech i po wojnie w Toruniu animował teatr harcerski. W MM K. był drużynowym w Technikum Budowlanym i Szk. Podst. nr 3. W l. 1957-61 ukończył szk. instruktorską i został hm. ZHP. Od 6 IX 1958 kierował kształceniem w Komendzie Hufca, od 10 IX 1959 z-ca Komendanta Hufca w MM. 30 III 1963 został hon. czł. Komendy Hufca MM. W l. 60. XX w. Przew. Rady Państwa Henryk Jabłoński nadał mu tytuł Hm. PRL. K interesował się fot., pisał pamiętniki.

K. nagrodzono odznaką Przysposobienia Wojskowego, Srebrnym Krzyżem Harcerskim Odznaczenia Honorowego za Zasługę (1947), Odznaką Przodownika Pracy (1954), Medalem 10-l. Polski Ludowej (1955), Złotym Krzyżem Zasługi (l. 60. XX), Krzyżem Kawalerskim OOP (1974).

W 1938 K. ożenił się z Marią Wiese. Małżonkowie wychowali: dwie c. i dwóch s. K. zm. 10 X 1975 w Dęblinie. W harcerskim mundurze spoczął na cm. par. w MM.


Krzewińska G., Aleksander Krzewiński (14.07.1911-10.10.1975). Pedagog, Harcmistrz chorągwi Pomorskiej (przed wojną), Harcmistrz Polski Ludowej, działacz społeczny (tekst niepublikowany zb. Krzewińskich) oraz rozmowy z autorką 14 X 2019, 10 XII 2019; Ocalić od zapomnienia. Słownik biograficzny nauczycieli zasłużonych dla oświaty i ZNP w pow. MM, red. M. Górska, MM 2005, s. 131-32; Świder Fr., Nieznana karta z dziejów przyjaźni węgiersko-polskiej. Harcerstwo polskie na Węgrzech w czasie wojny. „Widnokrąg” (tyg. społ.-kult.), 1968, nr 31, s. 2; Krzewiński A., Pamiętnikach z czasów wojny pol.-niem. Rok 1939, (tekst niepublikowany zb. Krzewińskich); Sprawozdanie Okręgu Pomorskiego za r. 1938, Toruń 1939, s. 28; Kostarczyk J., Lewandowska L., Molo-Gąsiorek M., 70 lecie polskich szkół nad Balatonem, Kr. 2010, s. 55; APS, PMRN w MM 1950-77, sygn. 12, k. 5, 79-81; APS, PMRN w MM 1950-77, sygn. 58, k. 24, 28, 32, 65; APS, PMRN w MM 1950-77, sygn. 33, k. 1, 9; Kukla W., Miszczuk M., Harcerska działalność wydawnicza w Europie, Azji i Ameryce Południowej, www.akademia.edu, s. 139; Śliwak K., Powstanie placówek edukacyjnych w Balatonzamárdi i Balatonboglár na Węgrzech, www.cejsh.icm.edu.pl, s. 280.

(autor Lilla Małgorzata KŁOS)