GRALINSKI Zygmunt

Ur. się 29 IX 1897 w Łęczycy w rodzinie inteligenckiej. Po ukończeniu gim. w Charkowie rozpoczął studia prawnicze na UW (1918-22). W 1925 r. w Paryżu uzyskał st. dr. praw. Po powrocie do Polski podjął pracę w MSZ, wykładał publiczne prawo międzynarodowe na Wolnej Wszechnicy Polskiej w W. Jako adwokat bronił działaczy ludowych w procesach polit., w tym w procesie brzeskim. Aktywnie działał w PSL „Wyzwolenie”. G. był prezesem zarz. pow. tego ugrupowania w Sokołowie Podl. i S.  W okresie 1928-30 sprawował mandat poselski.  Po utworzeniu SL wszedł w skład RNacz. SL (1931). Ponadto był wiceprezesem RNacz., czł. NKW oraz prezesem Zarz. Woj. w L. (od IV 1934).

Aktywność polit. G. w okresie międzywojennym na terenie pow. sokołowskiego rozpoczęła się w 1922 r. W Kosowie 8 X 1922 PSL „Wyzwolenie” zorganizowało spotkanie przedwyborcze z udziałem przedstawiciela ZL-N. Głos zabrali: Bolesław Szymczak, Józef Młyński, G., Czesław Oleszczuk (PSL „Wyzwolenie”), Wincenty Krysiak (PSL „Piast”), Mszczonowski (ZL-N). Przedstawiciele PSL „Wyzwolenie” podkreślali zasługi Naczelnika Państwa i Legionów, a także byłego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, krytykowali sejmową działalność ZL-N.

W drugiej połowie X oraz w XI 1922 PSL „Wyzwolenie” zintensyfikowało kampanię przedwyborczą na terenie pow. Na październikowych wiecach gł. prelegentami byli G. i Bolesław Szymczak. Podczas wspomnianych spotkań, obok zagadnień programowych, poruszano takie tematy jak: działalność władz państw. do najazdu bolszewickiego, funkcjonowanie rządu Ignacego Paderewskiego, konieczność reformy rolnej, upaństwowienia lasów, brak zgody na rząd Śliwińskiego, odezwa biskupów dotycząca popierania listy nr 8, odszkodowania wojenne dla właścicieli ziemi.

G. angażował się w lokalne życie polit. D. 12 VI 1927 w Jabłonnie Lackiej skrytykował dotychczasową działalność sejmiku sokołowskiego i siedleckiego w związku z wyborami do rad gminnych i sejmiku.

Pod koniec kadencji sejmu G. ponownie zintensyfikował działalność. Na wiecach PSL „Wyzwolenie”, organizowanych w II połowie 1927 r., gł. mówcą był G. W Czerwonce (gm. Grochów) podkreślił, że PSL „Wyzwolenie” dążyło do jak najszybszego zrealizowania ustawy o reformie rolnej. Odniósł się również do sytuacji na lokalnej scenie polit. Wyraził zadowolenie, że byli starostowie pow.: sokołowskiego, siedleckiego i węgrowskiego zostali usunięci ze stanowisk. Były starosta sokołowski, Tadeusz Majewski, był zwolennikiem ZL-N i wg mówcy, nic nie zrobił dla pow. Omawiając stosunek ludności do duchowieństwa zauważył, że za posługi religijne księża nie powinni pobierać żadnej opłaty, a duchowieństwo powinno mieć wyznaczoną pensję na równi z urzędnikami państw. D. 15 X 1927 w Zembrowie G. odniósł się z kolei do wieców Monarchistycznej Organizacji Wszechstanowej (MOW). Jego zdaniem władza królewska w Polsce byłaby zgubą dla chłopów. Uważał, że król zniósłby sejm przy poparciu PSL „Piast”, Narodowej Partii Robotniczej i ZLN. Należało więc zwalczać MOW i popierać PSL „Wyzwolenie”.

W d. 16-20 X 1927 G. zorganizował podobne wiece PSL „Wyzwolenie”: w Sterdyni, Sabniach, Grodzisku i Rogowie. Ich tematyka była podobna do wcześniejszych przemówień – krytyka MOW i ZL-N, reforma rolna, sytuacja wewnętrzna kraju. 19 X 1927 w Repkach przedstawił zalety PSL „Wyzwolenie”, które od pocz. państwa głosiło jedne i te same zasady, nie zmieniając ich i nie sprzeniewierzając się wyborcom. Wg niego, wydarzenia V 1926 nie dały ludności wiele, jednak ogólna sytuacja uległa poprawie. PSL „Wyzwolenie” miało do ob. rządu zarzut, że nie rozwiązał sejmu zaraz po wydarzeniach majowych i pozwalał prowadzić agitację MOW.

W okresie od XII 1927 do II 1928 PSL „Wyzwolenie” zorganizowało szereg spotkań przedwyborczych: w Czaplach Górnych, Bartkowie Nowym, Gródku, Łuzkach, Czerwonce, Grochowie, Sokołowie, Korczewie, Kosowie, Tokarach, Jabłonnie, Ceranowie, Sterdyni. Jako prelegenci występowali: Tadeusz Rek, Norbert Olszewski, Jan Harasimiak (kandydat na posła), G. Do najczęściej poruszanych zagadnień podczas tych spotkań należały następujące kwestie: poprawa bytu rolników, zmniejszenie podatków i liczby urzędników, realizacja reformy rolnej, konieczność rozdziału Kościoła od państwa, krytyka BBWR, MOW i Bloku Katolicko-Narodowego.

W wyborach 1928 r. lista PSL „Wyzwolenie” w okręgu nr 3 zawierała 8 nazwisk, na czele z G., Janem Harasimiakiem i Feliksem Dyrą. Posłami z okr. nr 3 zostali: Aleksander Dębski i Józef Milik (endecja), G. (PSL „Wyzwolenie”), Ignacy Tomaszkiewicz (BBWR) – zob. D. 27 III 1928 G. złożył ślubowanie poselskie. Ośmiokrotnie zabierał głos na forum sejmowym, m.in. jako sprawozdawca ustawy w sprawie ratyfikacji protokołu podpisanego 9 II 1929 w Moskwie.

W Centrolewie okr. wyborczego nr 3 w 1930 r. dominowało PSL „Wyzwolenie”, które wówczas było najsilniejszym ugrupowaniem w pow. węgrowskim i sokołowskim. Jego działalnością kierował G. PSL „Wyzwolenie” miało wówczas biuro pow. w Sokołowie, kierowane przez Hankiewicza. Ugrupowanie to nie organizowało wieców w terenie. Kampania przedwyborcza PSL „Wyzwolenie” koncentrowała się w pow. siedleckim. Organizowano także drobne zebrania na terenach wiejskich (2-3 razy w tygodniu). Wpływy PSL „Wyzwolenie” na terenie pow. sokołowskiego tłumaczono zdecydowaną i demagogiczną kampanią G. Na liście wyborczej Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu Stronnictw Centrolewu okr. nr 3 G. był na pierwszej pozycji.

Najczęstszą formą kontaktu SL ze społ. pow. Sokołowskiego po wyborach 1930 r. były zgromadzenia publiczne. Do gł. prelegentów należeli G. i T. Rek, a od jesieni 1934 r. Stanisław Pietrak (sekr. zarz. pow. SL). Tematyka spotkań była zależna od aktualnych wydarzeń w kraju, można jednak wyróżnić pewne stałe elementy. Należały do nich: krytyka władz sanacyjnych i niezrealizowanie przez nich obietnic wyborczych wobec chłopów, trudna sytuacja na wsi, konieczność zjednoczenia ruchu ludowego w celu poprawy bytu włościan, niedocenianie przez władze roli chłopów w walkach niepodległościowych (m.in. powstania, wojna 1920 r.). W przemówieniach pojawiały się także wątki dotyczące sytuacji parlamentu, konieczności zmian w rządzie i redukcji wydatków państw. (m.in. zmniejszenie liczby urzędników).

W 1931 r. SL na terenie pow. sokołowskiego miało jedno koło i 100 czł. (w woj. lubelskim odpowiednio 502 i 14 348). Nie są znane struktury nowej partii na terenie pow. sokołowskiego do X 1932 ze względu na fragmentaryczną bazę źródłową. D. 2 X 1932 w Sokołowie odbyło się zebranie czł. SL. Po przemówieniu G., dotyczącym planu pracy lokalnego SL i sytuacji polit. w kraju, wybrano skład zarz. pow. Znaleźli się w nim: prezes G., wiceprezes i sekr. Adam Hankiewicz (właściciel biura próśb w Sokołowie), skarbnik Mieczysław Bąk (kierownik spółdz. rolniczej).

Podczas zjazdu pow. SL, który odbył się 2 XI 1935, omawiano wybory parlamentarne oraz niejednomyślne stanowisko czł. partii wobec głosowania. Przemawiali G. i T. Rek. Jako delegatów na kongres SL zaplanowany na 7-8 XII w W., wybrano tego pierwszego i Stefana Sobolewskiego (rol. z Dolnego Pola gm. Grochów).

D. 29 III 1936 w Przeździatce miał miejsce zjazd czł. SL, na który przybyło kilku przedstawicieli z pow. węgrowskiego i siedleckiego. Po przemówieniach odbyły się wybory czł. sokołowskiego zarz. pow. SL, w skład którego weszli: prezes G., wiceprezes Antoni Koć (rol. z Przeździatki), wiceprezes Jan Oleszczuk (rolnik z Kosowa), skarbnik Aleksander Zawadzki (rol. z Buczyna Szlacheckiego), sekr. S. Sobolewski (rol. z Dolnego Pola). Wg informacji starostwa, SL nie posiadało w tym czasie swoich kół. W I 1937 skład sokołowskiego zarz. pow. SL nie zmienił się.

Po wybuchu II woj. świat. G. przedostał się do Francji. Objął stanowisko wiceministra spraw zagranicznych w rządzie RP na uchodźstwie,  a następnie pełnomocnika rządu w Kanadzie. Jako wiceminister spraw zagranicznych uczestniczył w procedurze wykluczenia ZSRR z Ligii Narodów po agresji na Finlandię.

Zginął 16 IX 1940 w drodze do Ottawy na statku „City of Benares” storpedowanym przez niem. okręt podwodny U-48.


PSB, t. 8, Wr. 1960 (Jarosz M.); Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu RP od 27 III 1928 r. do 29 III 1930 r., Okres II, s. 198; AAN, Urz. Woj. Lubelski, sygn. 1749/3, k. 38-9, Tygodniowe sprawozdania sytuacyjne wojewody lubelskiego, nr 19 z 27 VIII 1927; Tamże, sygn. 1749/4, k. 181-82, Tygodniowe sprawozdanie sytuacyjne wojewody lubelskiego nr 28 z 6 XI 1927 nlb., nr 36 z 31 XII 1927 nlb., nr 5 z 4 II 1928 nlb., nr 7 18 II 1928 nlb., nr 9 z 3 III 1928 nlb., nr 6 z 11 II 1928 nlb., nr 27 z 30 X 1927; APL, Urz. Woj. Lubelski, Wydz. Społ.-Polit., sygn. 162, k. 4, Zestawienie; sygn. 168, k. 121-22, Starosta Powiatowy Sokołowski do Pana Wojewody w L., 5 X 1930; sygn. 1637, k. 194, Starosta Pow. w S. do Pana Wojewody w L., Przedmiot: Listy kandydatów – informacje, 20 X 1930; sygn. 1638, k. 34-9, Lubelski Urz. Woj., Wydz. Bezpieczeństwa Publicznego, 3 Okr. Wyborczy (S.-Sokołów-Węgrów); APS, Starostwo Powiatowe, sygn. 8, k. 22, Sprawozdania sytuacyjne tygodniowe: nr 5 (15 VI 1927); k. 39-40, nr 15 (24 VIII 1927); k. 15-18, nr 23 (19 X 1927); k. 19-20, nr 24 (26 X 1927); k. 74, nr 32 (21 XII1927); sygn. 9, k. 6-7, nr 5 (1 II 1928); k. 8, nr 6 (8 II 1928); k. 11, nr 7 (15 II 1928); k. 13-14, nr 8 (22 II 1928); k. 17, nr 9 (29 II 1928); sygn. 11, k. 30-32, Sprawozdania sytuacyjne miesięczne: nr 10 (3 XI 1932); sygn. 16, k. 20-21, nr 3 (2 IV 1936); sygn. 17, k. 1-2, nr 1 (1 II 1937), k. 85-86, nr 11 (3 XII 1935); APS, Kom. Pow. Policji Państwowej, sygn. 8, k. 38-39, Sprawozdanie z wiecu przedwyborczego odbytego w Kosowie w d. 8 X 1922; k. 44, Posterunek w Przywózkach, Raport z d. 22 X 1922; k. 46, Posterunek Policji w Przywózkach, raport z d. 22 X 1922; k. 48, Posterunek Policji w Przywózkach, Raport z 23 X 1922; https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Gralinski-Zygmunt;3907437.html, dostęp 18 VIII 2020; https://www.dziennikwschodni.pl/kraj-swiat/czy-rosji-grozi-usuniecie-z-onz-rozmowa-z-profesorem-z-usa,n,140309901.html, dostęp 18 VIII 2020.

(autor Małgorzata IWAŃSKA)