Szlachcic lit. h. Łabędź, osiadły w Przegalinach k. Komarówki Podl. Przegaliny to malownicza miejscowość położona między Radzyniem Podl. a Parczewem. Krajem ojczystym Sz. było Wlk. Ks. Lit., stąd wywodził się jego ród, który w XVI i XVII w. wydał kilku znaczących polityków i dygnitarzy. Pisarz spokrewniony był z Malchrem Szemiotem, znanym z czasów Zygmunta Augusta posłem sejmowym. O. Stanisława, Mikołaj, słynny rtm., poległ w 1660 nad rzeką Basią.
Stanisław kształcił się w wileńskim kolegium jezuickim. W 1668 został obrany jednym z wicernarsz. sodalicji mariańskiej, r. późn. jednym z marsz. Uk. kolegium niższe, nast. zapisał się na Wydz. Filoz. Akad. Wileńskiej. W l. 1673-1674 przebywał w Wilnie. W 1674 rozp. pracę pisarską.
12 I 1676 Sz. ożenił się z Zofią Kierdejówną. Wcześniej objął godność starosty nowomiejskiego w pow. rosieńskirn na Żmudzi. Drobna królewszczyzna przynosiła nieduży dochód. Młoda para osiedliła się w maj. posagowym w Przegalinach. Tam pisarz poświęcił się uprawie roli oraz twórczości literackiej. Ziemiański żywot urozmaicał, jak się wydaje, nielicznymi podróżami. W 1680 odbył pielgrzymkę do Kalwarii Zebrzydowskiej. Szemiotowie mieli trójkę dzieci. S. Emanuel oraz c. Anna i Zuzanna zm. w 1682, prawdopodobnie z powodu epidemii. w 4 1. późn., w czasie wyprawy do Grodna, 24 IV 1684 w wiosce Żeleźnica k. Horodyszcza, na płd. od Nowogródka, zm. także poeta.
Skromy dorobek literacki Sz. stanowi całość zróżnicowaną pod względem gatunkowym i tematycznym. Najpewniej w Przegalinach, w l. 1674-1684, powstała większość jego pisarskiej spuścizny. Sz. swych poezji nie ogłaszał drukiem. Utwory, które zapewne krążyły w odpisach, wpisywał do sylwy. Tworzył w jęz. pol., wtrącając niekiedy, przeważnie w tytułach i marginaliach, łac. zwroty. Niewielka grupa tekstów to przekłady z łaciny. Uprawiał drobne formy poetyckie: sentencje, epigramaty, fraszki. Pisał wiersze religijne, w których dominowała, znamienna dla baroku, tematyka śmierci. Tworzył teksty okolicznościowe, rozmaite pamiątki, wzruszające treny i nagrobki. Parał się satyrą, pisał teksty polit., próbował epiki wierszowanej.
Poeta uznaniem darzył pol. twórców, zwłaszcza Jana Kochanowskiego oraz Samuela Twardowskiego. Dał temu wyraz w utworze O swych wierszach, w którym porównał ich do greckich bogów, siebie natomiast nazwał gigantem. Naśladował mistrza czarnoleskiego, pisząc Satyr prosty ad instar „Satyra” Kochanowskiego. Wpływ fraszkopisarstwa autora Odprawy poslów greckich zaobserwować można w Szemiotowych Żartach dworskich.
29 V 2004 w LO w Komarówce Podl. odbyła się pierwsza konferencja naukowa o postaci, epoce i twórczości literackiej Sz.. Sesja pokazała, że ziemia podl. ma swojego znakomitego poetę barokowego. Autor Żartów dworskich to pisarz wyrazisty, tworzący z pasją i znający miarę swojego talentu. Po l. historycy literatury dostrzegli wartość tej twórczości, natomiast poeta zyskał zasłużoną sławę.
Zachował się autograf poety w Dz. Rkps. Bibl. Ossolineum, sygn. 212 (rkps opisał
W. Kętrzyński, zawartość zaś przedstawił L. Kamykowski. Por. W. Kętrzyński, Katalog rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, t. l, Lw. 1891, s. 567-580; S. S. Szemiot, Diariusz peregrynacyi na różne miejsca święte szczęśliwie odprawionej anno 1680, [w:] Ze starych rękopisów, oprac. H. Kowalewicz, M. Korolko i Z. Olszewska, W. 1979; S. S. Szemiot, Sumariusz wierszów, oprac. M. Korolko. W. 1981; A. Litwornia, Stanisław Samuel Szemiot [hasło], [w:] Literatura polska. Przewodnik, t. II, s. 427-428; J. Pelc, Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej (od XVI do połowy XVIII w.), W. 1965; Literatura polskiego baroku. W.kręgi idei; Poeci polskiego baroku, t. 2, oprac. J. Sokołowska i K. Żukowska. W. 1965, s. 290-298; - L. Kamykowski: Stanislaw Samuel Szemiot, „Pam. Lub.", t. III, 1873; S. S. Szemiot, Wiersze wybrane, do druku podał M. Korolko, „Poezja", 1977 nr 5-6, s. 110-127; Satyr prosty ad instar ,,Satyra" Kochanowskiego, do druku podał J. Pelc, „Archiwum Literackie", t. VI; Wr. 1962; Miscellanea staropolskie, s. 97-105; „Silva Medii et Recentioris Aevi", t. 6, s. 87-131; Referaty z konferencji zorganizowanej przez Katedrę Literatury Staropolskiej KUL w Kazimierzu nad Wisłą 18-22X 1993, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz, A. Karpiński; J. Kotarska, Staropolskie wiersze do czytelnika. Próba interpretacji, [w:] Literatura i instytucje w dawnej Polsce, red. H. Dziechcińska, W. 1994, s. 131-132; Cz. Hernas, Barok, W. 1999; Wstęp, do: S. S. Szemiot, Sumariusz wierszów, oprac. M. Korolko, W. 1981, s. 7-13 (tu także wybór literatury przedmiotu); fot. [http://kozirynek.online/blog/2020/10/26/zwiazani-z-regionem-stanislaw-samuel-szemiot-1657-1684/; dostęp 30.04.2021].
(autor Andrzej BORKOWSKI)