Sk Karol


Ur. 21X w Brwinowie w pow. błońskim (woj. warszawskie); s. Jana - w-skiego robotnika, działacza PPS i Antoniny z d. Jurek. W 1902. uk. czteroodziałową szk. gminną, nast. w 1903 został zapisany do III Gim. Rządowego w W. W V 1909 jako uczeń kl. VI wziął udział w manifestacji młodzieży szk. pod konsulatem niem. w 7 rocznicę wydarzeń we Wrześni; zerwał godło z konsulatu. Władze ros. uznały go za agitatora, organizatora i uwięziły na 11 mies. w Cytadeli. Został wyrzucony z gim. bez prawa wstąpienia do jakiejkolwiek szk. bądź placówki nauk. na terenie Rosji. Po wyjściu z Cytadeli pracował w 1. 1910-1911 jako magazynier bagażowy na stacji kolejowej w W. Pod koniec 1911 został zwolniony z pracy. Wyjechał na Ukrainę, gdzie w Humaniu znalazł zatrudnienie w kancelarii adw. Krakowskiego. Tam wstąpił do legalnej organizacji - Drużyn Bartoszowych. W II 1914 wyjechał na Kaukaz, gdzie pracował w różnych firmach handlowych.

Pod koniec V 1914 powrócił do W., gdzie został areszt. przez carską Ochranę. 15 X 1914 wcielono go do armii ros. i przydzielono do zapasowego dywizjonu art. pal. w Smoleńsku. Tam też uk. szk. podoficerską art. 10 III 1915 otrzymał awans na st. bombardiera i przydział do 5 górskiej bat. 52 bryg. art. pal., która otrzymała skierowanie na front w Karpatach. 28 IV 1917 K. Sęk. otrzymał kolejny awans na st. plut. oraz został odznaczony medalem św. Jerzego III klasy; 15 XII 1917 został przeniesiony do II Korpusu Pol. na Wschodzie z przydziałem do 1parku 4 bryg. art. Z rozkazu inspektora art. WP przy XI Korpusie ros. por. Szczepkowskiego, odprowadzał wydzielony z 52 brygady art. ros. oddz. Polaków do wsi Mamałyga w celu odebrania Ukraińcom 32 parku art. ros. W I 1918 otrzymał przydział do 4 dywizjonu art. 4 bryg. Nast. w szeregach II Korpusu gen. Józefa Dow­bora-Muśnickiego brał udział w walkach na Ukraińie; od 16 VIII do 1 IX 1918 był sekr. Biura Zaciągu w Nowoczerkasku.

W okresie od 1 IX do 1 XI 1918 jako prymus nagrodzony szablą uk. kurs pchor. art. w  Stanicy Paszowskiej. Po uk. kursu otrzymał przydział do 1 dywizjonu art. 4 DStrz. jako działonowy 1 bat. Wraz z dywizją przebywał w Odessie. W I 1919 został mianowany szefem 2 bat., z którą brał udział w walkach z ACz pod Odessą i Tyraspolem. 8 X 1919 został przeniesiony do sztabu 1 dywizjonu, na stanowisko szefa oddz. sztabowego i kancelarii dywizjonu. Dywizjon, w którym służył K. Sęk wchodził w skład 1 D Litewsko-Białoruskiej, z którą odbył marsz z Małopolski do Wilna i Lepla. 13 XII 1919 otrzymał awans na ogniomistrza. Brał udział w wojnie pol.­ sowieckiej, walcząc m.in. pod Radzyminem 15 VIII 1920 w 9 bat. 19 pol. Za udział w wojnie 1920 został odznaczony Krzyżem Walecznych. W III 1921 otrzymał awans do st. ogniomistrza sztab.

15 VII 1921 podjął pracę w PKU - Wilno jako urzędnik ds. kontrwywiadu. W 1924 został szefem ekspozytury kontrwywiadu w Wilnie. W V 1925 otrzymał świadectwo dojrzałości, nast. w 1926 podjął studia prawnicze na USB w Wilnie. Z powodu obowiązków służbowych po 2 1. studiów przerwał naukę. W VII 1928 uk. SPR Piech. w Gródku Jagiellońskim i został awansowany do st. ppor. WP; w 1930 został przeniesiony do ekspozytury w W., gdzie przeszedł kurs specjalny wywiadu i kontrwywiadu, a w 1933 został szefem ekspozytury wywiadu ofensywnego w S. Od połowy l. 20-tych do 1939 był szefem ekspozytur Oddz. II Szt. Gen. WP w I Okr. - Wilno i w S. W IV 1939 otrzymał rozkaz objęcia ekspozytury w Baranowiczach. Miał na swoim koncie wielu ujętych agentów radz. i niem. We IX 1939 otrzymał awans do st. por., brał udział w obronie Wilna i Grodna. Po wkroczeniu ACz na Wileńszczyznę został areszt. przez NKWD. Nie rozpoznany jako oficer WP uciekł.

5 X 1939 przybył do S. Po nawiązaniu kontaktów konspiracyjnych w W. razem z kpt. Stefanem Eljańskim i por. Węgrowskim współorganizował Tajną Armię Pol. na Podl. Został szefem wywiadu i kontrwywiadu pod ps. „Jaśmiarek". Od Jata 1941 szefem TAP na Podl. został K. Sęk, który działał w strukturach KZ w ramach Okr. II Warszawskiego przejmując sieć wywiadu pod ps. „Jaś Nieznany". W VI 1942 został areszt. przez gestapo, z braku dowodów wypuszczony. W XI 1942 i na początku 1943 pod ps. „Rolka", „Jakub Rolka" w swoich raportach charakteryzował sytuację w siedleckim ZWZ-AK, KZ i in. org. podziemnych, które nie znalazły akceptacji w KG NSZ. W XI 1943 Kom. Okr. XII ppłk Stanisław Miodoński powierzył służbę wywiadowczą Sękowi. Po napięciach na linii Kom. Okr. a Sęk z d. 1 III 1944 ppłk Miodoński powiadomił Oddz. II KG NSZ o zwolnieniu „Rolki" ze stanowiska z d. 31 I 1944. Nowe raporty „Mierzejewskiego" (NN) okazały się na tyle słabe, że ponownie „Jakub Rolka" został szefem wywiadu, a jego raporty docierały do KG NSZ w W. i były wysoko ocenione.

Po wkrozeniu ACz na teren Podl., Sęk w XI 1944 został areszt. w S. przez NKWD i wywieziony do łagru w Stalinogorsku. Nierozpoznany przez NKWD jako szef oddz. II został zwolniony i we IX 1945 powrócił do S. odtwarzając struktury NSZ. 4 XII 1945 na odprawie KO NSZ w W., rozkazem KG NSZ Sęk objął stanowisko z-cy XII Kom. Okr. i szefa wywiadu w.w. okr. zorganizował oddz. PAS-u i oddz. terenowe. W XI 1945 został awansowany do st. kpt. i odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. 15 VIII 1946 rozkazem KG NSZ Sęk został mianowany k-nta XII Okr·. NSZ i otrzymał awans do st. mjr.; funkcję k-nta Okr. Xll NSZ Sęk „Jakub" pełnil do 30 X 1947, tj. do rozwiązania OD „Wiąz". 2 XII 1950 został areszt. przez UBP na terenie woj. warszawskiego; w 1951 rozp. się rozprawa przed WSR w W. Za działalność wywrotową przeciwko państwu (używając ówczesnego języka władzy komunistycznej) zostal oskarżony z art. 27 kk WP w związku z art. 25 pkt 2 Dekretu z 13 VI 1946 i skazany na karę śmierci. Prezydent RP Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski i wyrok został wykonany 7 VI 1952 w więzieniu mokotowskim w W.


M. Krasuski, Zarys historii XII Okręgu Narodowych Sił Zbrojnych na Podlasiu (relacja w zb. autora); Zbiory prywatne Z. Goławskiego; Niewinnie straceni w Warszawie 1945-1954, W. 1994; Narodowe Siły Zbrojne na Podlasiu, t. I, s. 254-258; W. Charczuk, Formacje zbrojne, s. 186-194; P. Matusak, Wywiad Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej 1939-1945, W. 2002, s. 22, 237; T. Swat, „Przed Bogiem i historią''; P. Matusak, Siedlce 1939-1944, [w:] Siedlce 1448-1995, s. 144-147; M. Szejnert, Śród żywych duchów, Londyn 1990; J. R. Kubiak, Tajemnice więzienia mokotowskiego,„Prawo i Życie", 1990 nr 35; fot. [https://nsz.com.pl/mjr-karol-sk-ps-qrolkaq/; dostęp 30.04.2021].

(autor Wiesław CHARCZUK)