OKNISKI Stanisaw


Ur. się pod Skórcem (pow. siedlecki); w okresie okupacji niem. żołnierz AK a nast. NOW i NSZ. W konspiracji używał ps. „Bronisz", „ Nałęcz" i „Zych".

W 1944 ppor. O. był d-cą 1plut. Młodzieżowego Oddz. NSZ przy d-dztwie XII Okr. NSZ. 3 V 1945 doszło do spotkania 0. z inspektorem PAS-u na kraj przy KG NSZ kpt. Janem Morawcem „Remisz", na którym powierzono „Zychowi" tworzenie PAS-u w pow. siedleckim przy XVII KO NSZ „Podlasie". W VII 1945 wyjechał do W. i zapisał się na Wydz. Prawa UW. Od I 1946 ponownie aktywnie działał w strukturach NSZ na Podl., nawiązując kontakty z Wincentym Piecem i Władysławem Maliszewskim nas terenie Kosowa Lackiego (pow. sokołowski). W spotkaniach reprezentował pow. siedlecki z ramienia k-nta PAS. W VIII 1946 otrzymał awans do st. por. i nominację na stanowisko k-nta PAS XII Okr. NSZ, i K PAS „Siedlce". W XII 1946 por. O. wszedł w skład rejonu PAS „Topór I"; w IV 1947 został podporządkowany grupie dywersyjnej PAS „Wiąz". W VII i VIII 1947 O. pełnił funkcję KP PAS „Siedlce", nast. przeszedł do oddz. PAS Tadeusza Moniuszki „Mrok". Tam pełnił funkcję d-cy PAS na pow. siedlecki w st. kpt. Po rozwiązaniu w X 1947 GD „Wiąz" O. wyjechał w 1948 z S. do W. pod zmienionym nazwiskiem Marian Jackiewicz i zamieszkał we Włochach k. W.

Odbywał praktykę w spółdzielni pracy księgowych „Wspólnota Księgowych" w W. przy ul. Marszałkowskiej 81. Nieocenioną pomoc otrzymał od ks.: Piotra Miki i Zygmunta Truszyńskiego, którzy wczesniej pracowali w par. Skórzec, a ks. Z. T-ski. będąc prob. w Skórcu ochrzcił 0. Z W. wyjechał na Ziemie Odzyskane do Szczecina, gdzie jesienią 1950 został areszt. przez UB. Kpt. O. został oskarżony za działalność w NSZ z art. 86 § 2 KKWP i sześciokrotnie z art. 1§ 1 i 3 Dekretu z 13 VI 1946 za 20-krotne przestępstwo z art. 259 KK oraz zabójstwo ORMO-wca z art. 1§ 2 i 3 Dekretu z dn. 13 VI 1946, 6 VII 1951S. O. został skazany wyrokiem WSR w W. w składzie: mjr Piotr Adamowski, ppor. Stefan Michnik, chor. Jerzy Godlewski na karę śmierci. Wyrok wykonano w więzieniu mokotowskim 7 VI 1952.


Akta procesowe Sr - 438/51 czł. XII Okr. NSZ, zeznania kpt. S. Oknińskiego „Nałęcza" (zb. autora); Protokół przesłuchania S. Oknińskiego „Zych", WUBP w Warszawie, 16 XI 1950, ASW VIII WKW, sygn. VIII K0/914/92/UN; Protokół przesłuchania S. Oknińskiego „Zych", WUBP w Warszawie, dnia 1XII 1950 r., ASW VIII WKW, sygn. VIII K0/914/ 92/ UN; T. Jaworowski ,,Jata", Moje wspomnienia (mps) w zb. autora; Relacja Zofii Kowalskiej siostry S. Oknińskiego „Zych", zb. wł. (Zygmunta Gotawskiego); Narodowe Sily Zbrojne na Podlasiu, t. I, s. 254-258; NSZ na Podlasiu, t. II, s. 181-269; T. Swat, „Przed bogiem i historią”; W. Charczuk, Formacje zbrojne, Z. Szpakowski, Martyrologia polskich środowisk wojskowych w latach 1945-56, [w:] Nasze Termopile W. 1993; R. Mikołajczuk, Przyczynek do historii XII Okręgu Podlaskiego Narodowych Sił Zbrojnych w okresie okupacji sowieckiej 1944-1950, [w:] NSZ na Podlasiu, t. II, s. 195.

(autor Wiesław CHARCZUK)

Informacja od Mariusz Ryszard Bechta (uzupełnienie do bibliografii): Mariusz Bechta, ...między Bolszewią a Niemcami. Konspiracja polityczna i wojskowa Polskiego Obozu Narodowego na Podlasiu w latach 1939–1952, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2009, 648 s. (seria „Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944–1956”, t. 3)