Ur. 15 III we wsi Unin w pow. garwolińskim. Był najstarszym dzieckiem Józefa i Heleny z Witków. Uczęszczał do szk. wiejskiej w Uninie, a gdy rodzice przeprowadzili się do Zawad k. Garwolina, do miejs. szk. w Garwolinie w I. 1900-1902. Nast. pobierał naukę na tajnych kompletach prowadzonych przez Julię Malinowską z Zaw. Uzupełniał na nich wiadomości z jęz. i literatury poi. Wtedy też wstąpił do zespołu teatru lud. w Zawadach. Wraz z zespołem uczestniczył jako aktor w wystawieniu kilku sztuk: Ojcowizna, Maćka Samsona w Zawadach, Garwolinie i sąsiednich miejscowościach. Po zainteresowaniu się grą zespołu przez P. Zelwerowicza i zapewnieniu mu fachowej opieki reżysera Kotowskiego, wystąpił dwukrotnie w 1910 w Teatrze Letnim w W. w sztuce Ojcowizna. W 1910 prowadził tajne naucz. w Sulbinach Dolnych pod Garwolinem. Już wtedy pojawiły się u niego ambicje stałego uzupełniania wiedzy i posiadanego wykształcenia. Nie było to łatwe z powodu braku pieniędzy i angażowania go do prac w gospodarstwie. Mimo to uk. w I. 1911-1914 w W. kursy pedagogiczne i złożył w 1915 egzamin w jęz. ros. na naucz. szk. początkowych.
Po otrzymaniu dyplomu podjął pracę jako naucz. w Nałęczowie w Zakładach Popierania Przemysłu Lud. Nauczał też parę miesięcy w tajnej szk. utrzymywanej przez PMS w W. W IV 1915 został wychowawcą w bursie Komit. Obywatelskiego (późn. RGO) w Pruszkowie. Od IX zaczął pracować jako naucz. w szk. powsz., a w 4 1. późn. w pryw. gim. RGO. Od 1 IX 1921objął stanowisko naucz. geografii w nowo otworzonym Gim. Państw. im. T. Zana w Pruszkowie. Z początkiem r. szk. 1924/1925 przeniesiony został na równorzędne stanowisko do Gim. Państ. im. Hoffmanowej w W. Wtedy też zdał sobie sprawę, że dotychczasowe jego przygotowanie do zawodu naucz., zdobywane niesystematycznie przez samokształcenie i na różnych wakacyjnych kursach jest niewystarczające. Nie przerywając pracy pedagogicznej, uk. w 1927 studia (8 sem.) w zakresie geografii na Kursach Nauk. dla naucz. szk. średnich przy Kuratorium Okr. Szk. w W. Dało mu to podstawę do zdawania egzaminu państw. Egzamin zdał przed Państwową Komisją Egzaminacyjną w Poznaniu i 4 IV 1929 otrzymał dyplom naucz. szk. średnich z geografii i geologii jako przedmiotu gł., oraz z wiedzy obywatelskiej jako przedmiotu dodatkowego z jęz. wykładowym pol. W VII t.r. wziął udział w czterotyg. kursie geograficznym we Lwowie, prowadzonym przez prof. E. Romera.
11 III 1928 zał. rodzinę. Wstąpił w zw. małż. z Janiną Laskowską, naucz. chemii i fizyki w Gim. Państ. im. M. Konopnickiej we Włocławku. W t.r. przeniósł się też od IX do S. Tu podjął pracę naucz. w Państw. Gim. im. Hetm. Żółkiewskiego, a od 1933 w Państ. Gim. im. B. Prusa. Przekazywał uczniom wiedzę z zakresu geografii, geologii, wiedzy o Polsce i świecie współczesnym pięknym jęz. pol., dostosowanym do poziomu słuchaczy. Wykłady upoglądowiał wykresami i tabelami, zdjęciami przy pomocy epidiaskopu. Urządzał wystawki tematyczne. Systematycznie organizował wycieczki szk. dla poznania najbliższego regionu i kraju. Wśród uczniów rozbudzał zamiłowanie do wędrówek, poznawania najbliższej okolicy oraz gromadzenia znalezisk.
W okresie II woj. świat. zajmował się zabezpieczaniem przed zniszczeniem przez hitlerowców siedleckich zb. bibl. Część przechowywał u siebie. Od II 19tl:O do 1944 uczestniczył w tajnym naucz. Po wyzwoleniu od 1VIII 1944 do 31VIII 1968, pracował w LO nr 2 w S.
W S. obudziła się w J. Mikulskim pasja badacza, poszukiwacza, regionalisty. Z archeologią zetknął się już jako kilkunastoletni chłopiec, gdyż uczestniczył w 1. 1904-1905 w pracach wykopaliskowych prowadzonych w Leszczynach Nowych pod Garwolinem przez pisarza W. Umińskiego. W 1909 poznał M. Wawrzenieckiego, malarza, który był długoletnim kier. Działu Przedhistorycznego Muz. Przemysłu i Roln. w W. i opiekunem wykopalisk w Leszczynach Nowych. Do własnych prac archeologicznych udało mu się pozyskać nauczaną przez siebie siedlecką młodzież. Przebadał i zinwentaryzował grodziska w pow. siedleckim, garwolińskim, mińskim, węgrowskim, sokołowskim. Wszelkie znaleziska opisywał, klasyfikował, ewidencjonował. Zbiory te służyły mu jako materiał poglądowy na lekcjach. Część swych zbiorów przekazał do Państwowego Muz. Archeologicznego w W. i Muz. Ziemi Podl. im. M. Asłanowicza w S. W 1937 był upoważniony przez Muz. Archeologiczne w W. do gromadzenia i przejmowania na rzecz tej placówki odkrywanych przypadkowo zabytków archeologicznych. Prowadząc prace inwentaryzacyjne grodzisk na Podl., zaliczał się do kategorii naucz. pracujących nauk. Owocem jego długoletnich badań były prace drukowane w prasie siedleckiej i wydawnictwach nauk. Są to m.in.: Powiat siedlecki, ziemia, woda, czlowiek, (S. 1935); Grodziska w powiecie siedleckim, („Przegląd Archeologiczny", t. IV, P 1937); Toporki kamienne i wióry krzemienne z Podlasia, („Z Otchłani Wieków", R. XIII, 1938, s. 19-20).
Po zakończeniu II woj. świat. kontynuował zainteresowania archeologiczne i zbieractwo. Współpracował z pogotowiem archeologicznym przy Państw. Muz. Archeologicznym. Z jego inicjatywy, a staraniem Zarz. Tow. Miłośników Podl. i przy poparciu władz otwarto wystawę zbiorów muz. w AP w S. Interesował się też etnografią, kontaktował z Tow. Etnograficznym, a szczególnie z redakcją „Ziemi". Brał udział w badaniach etnograficznych na Podl. Ponadto interesował się historią. Zbierał książki i czasopisma. Zgromadził bogaty księgozbiór z zakresu historii, etnografii, geografii oraz krajoznawstwa. Należał do siedleckiego oddz. PTH. Uczestniczył we wszystkich jego sesjach nauk. zabierając głos w sprawach historii regionu podl. Bywał na prelekcjach Tow. Literackiego, bo nie była mu obojętna czystość jęz. pol. i znajomość literatury pol. Permanentnie pogłębiał swoją wiedzę geograficzną. Był prezesem Oddz. Siedleckiego Tow. Geograficznego, a nieraz bywał czł. jego Zarz. Gł. Korespondował z prof.: Pawłowskim, Romerem, Rawickim, J. Smoleńskim i in: Wyjeżdżał na geograficzne zjazdy i kongresy w kraju i za granicą. Zabierał na nich głos. Jako znawca i naucz. geografii został powołany przez Min. Oświaty do Komisji Programowej; Kuratorium powierzyło mu stanowisko instruktora geografii w S. i pow. siedleckim w ramach Pow. Ośrodka Doskonalenia Kadr.
M. włączył się w nurt pracy społ. Wyniósł to z domu rodzinnego, gdyż cała niemal jego rodzina pracowała w różnych organizacjach społ. Interesował się sprawami regionu siedleckiego, czemu dawał wyraz w lokalnej prasie publikując artykuły („Głos Podl.", „Życie Podl.", „Nowa Gazeta Podl." i in.). Należał do wielu organizacji; wchodził w skład zarz. siedleckiego ZNP i prowadził w nim różne agendy, Zarz. Tow. Przyjaciół Bibliotek, gdzie działał na rzecz pobudzenia młodzieży i społeczeństwa do czytelnictwa, inicjował prelekcje autorów książek a sam popularyzował dzieje regionu. Od 1930 był członkiem PCK, Tow. Trzeźwości; stał się postacią popularną w S. w okresie II RP o czym świadczą liczne jego uczestnictwa w komitetach społ. czy kult. i udział w niemal każdym zebraniu nauk., towarzyskim, a nawet balu.
Wcześnie został członkiem PTTK. Od 1930 funkcjonowały pod jego kierunkiem koła krajoznawcze w Gim. im. Hetm. S. Żółkiewskiego oraz im. B. Prusa. Od 1958 był kierownikiem Pow. Ośrodka Kół Krajoznawczych, podlegającego władzom oświat. Położył zasługi w organizacji i działalności siedleckiego Oddz. PTTK. Został wybrany 12 VIII 1959 na Zjeździe Założycielskim Oddz. PTTK w S. na I Prezesa Zarz. Oddz. Funkcję tą pełnił do 1967, a nast. był przewodn. Sądu Koleżeńskiego oddz. Zasiadał też w Zarz. Woj. i Gł. PTTK. Jako jeden z nielicznych naucz. posiadał legitymację przewodnika turystycznego I klasy na m. oraz pow. siedlecki. Zabierał ze sobą młodzież na wędrówki piesze i rowerowe, bliższe i dalsze.
W l. 50-tych wchodząc w skład Rady Społ. Domu Kultury, występował z projektami ożywienia życia kult. S. Włożył dużo zasług w rozwój i działalność Tow. Przyjaciół Podl. Czynnie uczestniczył w posiedzeniach jego zarz. i przygotowaniach do obchodu 500-lecia m. S.
M. zm. po ciężkiej chorobie 18 III 1969 i został pochowany na cm. w Garwolinie . Nie zapomniano o nim. Jego grobem opiekuje się Oddz. PTTK w Garwolinie. W 1984 siedlecki oddz. PITK ufundował tablicę z napisem - „ Profesorowi Józefowi Mikulskiemu, zasłużonemu działaczowi turystyki w hołdzie Oddział PTTK w Siedlcach". Ponadto Zarz. Woj. PTTK w S. nazwał jego imieniem jeden ze swoich rajdów pieszych; rajd wszedł na stałe do kalendarza imprez siedleckiego oddz. PTTK.
M. otrzymał liczne odznaczenia państwowe: Krzyż Kawalerski OOP, Złoty Krzyż Zasługi, Złotą Odznakę za Zasługi dla Woj. Warszawskiego, Złotą Odznakę PITK, Odznakę Tysiąclecia, Medal A. Janowskiego i wiele in. odznak, medali, dyplomów i godności honorowego członkostwa różnych tow.
APS, Księga Ewidencji Ludności. Rejestr Mieszkańców m. Siedlce, t. 3, s. 184; Spuścizna po Józefie Mikulskim., b. nr. ew.; J. Głosik, Józef Mikulski, „Wiadomości Archeologiczne", t. XXXV, 1970, z. 2; J. Jędrychowski, Wspomnienie o Józefie Mikulskim (1888-1969), ,,R. Maz.", t. TV, 1972, s. 469-478; B. Kozaczyńska, Niestrudzony, ,,EP", 2004 m 13, s. 15; Wspomnienie o Józefie Mikulskim, http:/ / gościniec.pttk.pl/116_ 2004; fot. [http://mazowsze.hist.pl/17/Rocznik_Mazowiecki/397/1972/13073/; dostęp 30.04.2021].
(autor Mirosława BEDNARZAK-LIBERA)