Matliski Jan


Nie są znane jego losy w okresie przedpowstaniowym i stosunki rodzinne. Wg W. Przyborowskiego był emigrantem z 1848, N. Wronowskiego - szlachcicem lub lekarzem z Podl., w nekr. - właścicielem ziemskim. Szwagier E. Lisikiewicz ze Zbuczyna wciągnął go do organizacji spiskowej, miał tu przewodzić Komit. Rewolucyjnemu pow. siedleckiego, wg innych źródeł pełnić funkcję naczelnika pow. siedleckiego. Po wybuchu powstania stawił się w Węgrowie, gdzie zorganizował oddz. złożony gł. z robotników cukrowni w Sokołowie, służby folwarcznej, rzemieślników, oficjalistów dworskich, włościan i szlachty zaściankowej z Węgrowa i okolic.

W bitwie węgrowskiej 1-3 II 1863 początkowo wraz z W. Jabłonowskim dowodził siłami powstańczymi znakomicie przygotowując obronę m. i samodzielnie już podejmując decyzję o zorganizowanym odwrocie. Planował udać się w Łomżyńskie, ostatecznie jednak ruszył do Siemiatycz, gdzie W. Cichorski gromadził powstańcze siły. Z nieznanych bliżej powodów nie dotarł jednak na miejsce siemiatyckiej bitwy 7 II. Wkrótce M. sformował nowy oddz., żwycięsko walczył 1 III pod Siwym Bagnem k. Węgrowa. Nast. połączył się z oddz. A. Zielińskiego i J. Jankowskiego. 18 III zgrupowanie poniosło klęskę pod Dziecinowem, Zambrzykowem i Łucznicą. Niebawem objął dowództwo oddz. po wziętym do niewoli W. Lewandowskim; wraz z W. Cichorskim pojawił się w Augustowskiem, a jesienią 1863 na Maz., gdzie przejął obowiązki organizatora woj. maz. W tej roli nie spisywał się najlepiej, oskarżano go o brak nadzoru nad bronią dostarczaną do oddz. powstańczych. Jego dalsze losy nie są znane, po upadku powstania najprawdopodobniej ukrywał się w Galicji.

Zm. w Krakowie 22 III 1884. Był żonaty z Matyldą z Lisikiewiczów. Ż. i brat M. Leonard (zrn. 1893) byli również uczestnikami powstania 1863.


PSB, t. XX, s. 206-207 (M. Bartniczak); Encyklopedia Wojskowa, t. V, 1936 (J. Dąbrowski); ]. Grabiec, Rok 1863, P. 1913, s. 250, foto; W. Jabłonowski, Pamiętniki z lat 1851-1893 (Wybór), z rkps. oprac. J. Fijałek, Wr. 1967; J. K. Janowski, Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1925, II; Powstanie Styczniowe na Lubelszczyżnie. Pamiętmki, L. 1966; S. Wilska, Pamiętnik o Ignacym Chmieleńskim, Wr. 1952; R. Rogiński, Z pamiętnika Romana 1859-1863, Kr. 1898, s. 42, 43, 51, 69, 77; S. Góra, Partyzantka na Podlasiu; S. Kieniewicz, Powstanie Styczniowe, W. 1972; A. Kołodziejczyk, T. Swat, Węgrów 1863, Pruszków 1995, s. 12, 14, 17, 20-21, 24, 26- 27, 29-30, 34-37, il.; E. Kozłowski, Od Węgrowa do Opatowa, W. 1962; J. Maliszewski, Władysław Rawicz, Prasa tajna z lat 1861-1864, cz. 1, W. 1966; W. Przyborowski, Dzieje 1863, t. I, Kr. 1897, s. 83, 165, 175, 182-184, 195-196; L. Ratajczak, Polska wojna partyzancka 1863-1864, W. 1966; S. Strumph-Wojtkiewicz, Powstanie Styczniowe, W. 1963, fot.; N. Wronowski, Węgrów-Siemiatycze, [w:] W 40 rocznicę Powstania Styczniowego 1863-1903, Lw. 1903, s. 512; S. Zieliński, Bitwy i potyczki 1863-1864, Raperswil 1913, s. 59, 60, 62, 63, 320; T. Mencel, Walenty Lewandowski i początki powstania styczniowego na Podlasiu, „R. Lub.", t. VI, 1967, s. 80, 82, 92, 94; T. Swat, Bitwa pod Węgrowem na tle innych bitewpowstania styczniowego, [w:] Powstanie Styczniowe na płd. Podlasiu; tenże, Gloria Victis, Węgrów - dzieje miasta i okolic 1441-1944; Powstanie Styczniowe wzbiorach Muzeum Wojska Polskiego,W. 1966; J. Tomczyk, Organizacja cywilno-wojskowa powstania styczniowego w Lubelskiem i na Podlasiu, „R. Lub.", t. VI, 1967, s. 25,31; „Czas" 1884 nr 1; „Kur. Lwowski", 1884 nr 86; fot. [http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=8841&from=publication; dostęp 30.04.2021]

(autor Tadeusz SWAT) [†]