MAKOWSKI Adam


Ur. 29 XII w Węgrowie w rodzinie drobnoszlacheckiej, s. Jana i Karoliny z Roguskich (12-te dziecko!). Nauki pobierał w gim. w S., które uk. 1888, nast. rozp. studia na Wydz. Prawa ros. UW, po roku przeniósł się na medycynę. W 1894 za udział w manifestacjach patriotycznych został osadzony w więzieniu na Pawiaku i po procesie zesłany, do Wiatki. Zwolniony z zesłania na skutek amnestii z zakazem studiowania w W., zdobył dyplom lekarski na uniw. w Dorpacie. Po kilku 1. pracy w warszawskim Pogotowiu Ratunkowym, w 1908 powrócił na teren rodzinnego pow. węgrowskiego, ostadając początkowo w Sadownem, a ok. 1910 w nabytym przed laty przez rodziców małym maj. w Woli Korytnickiej. Już przed wybuchem I woj. świat. zyskał rozgłos jako poważany w pow. lekarz; zetknął się także z ruchem zaraniarskim; w 1. okupacji niem. wchodził w skład Rady Opiekuńczej Pow. w Węgrowie, skąd wycofał się ze względu na zbyt prawicowy - jego zdaniem - skład społ. tego gremium.

W XI 1918 zorganizował pochód mieszkańców Węgrowa do pomnika powstańców poległych w boju 3 II 1863; wziął aktywny udział w kampanii wyborczej do SU w szeregach PSL „Wyzwolenie", własnym nakładem wydał odezwę przedwyborczą Przed wyborami w której nawoływał do glosowania na „Wyzwolenie", wskazując jako cel perspektywiczny budowę Polski Lud.; spowodowało to po wyborach szereg ataków na jego osobę ze strony endecji i ziemiaństwa; dawał im odpór w broszurze Do naszych Narodowców, znów opublikowanej własnym kosztem. W 1. 1921-1922 współpracował z mies. „Praca" wydawanym przez Cz. Wycecha dla naucz. pow. węgrowskiego. Wszedł w skład powstałego 16 VII 1920 w Węgrowie Obywatelskiego Komit. Obrony Państwa; po odparciu wojsk sowieckich ponownie padł ofiarą bezpodstawnych oskarżeń, m.in. o nasyłanie bolszewików na maj. ziemian, czemu znów przeciwstawiał się w broszurze Na sąd sumienia uczciwych ludzi. W 1922 powierzono mu prezesurę Zarz. Pow. PSL „Wyzwolenie"; 5 XI 1922 bez powodzenia kandydował do Sejmu RP I kad. z trzeciego miejsca listy tego stronnictwa w 3 okr. wyborczym (S., Sokołów, Węgrów), podobnie bezskutecznie do Senatu RP z 13 miejsca listy państwowej „Wyzwolenia". Opublikował kilka artykułów w przedwyborczym „Wyzwoleniu Ludu Podlaskiego" (S.), utrzymanych w rzeczowym i spokojnym tonie. Do 1926 zwolennik J. Piłsudskiego, po przewrocie majowym stopniowo rozczarowywał się do linii politycznej marsz. W III 1928 ponownie kandydował do Senatu RP w woj. lubelskim, nie uzyskując mandatu. Powoli wycofywał się z czynnej działalności polit.

Zapisał się w pamięci mieszkańców pow. węgrowskiego jako zaangażowany lekarz, biorący niewielkie wynagrodzenie, zwłaszcza od uboższych, walczący z reliktami znachorstwa, okadzań i zamawiania. „Był duchownym ojcem wszystkich postępowych ludzi w powiecie od początku dwudziestego wieku. Zasięg jego oddziaływania wykraczał daleko za granice powiatu" - podkreślił Cz. Wycech. Zm. 4 XII 1938 w Woli Korytnickiej i został pochowany na cm. w Korytnicy. Nie założył rodziny. Jego brat Stanisław, geolog, był prof. UW i autorem wielu prac naukowych; brat Wacław był właścicielem gospodarstwa w Woli Korytnickiej, interesował się ornitologią, wydał u Arcta mały atlas ptaków; trzeci brat - Bronisław Małkowski przez wiele lat zasiadał w RM Węgrowa. Im. M. została nazwana gł. ul. w Korytnicy.


Księga pamiątkowa siedlczan
, s. 280, 508; W. Okulus, Pierwszy okres niepodległości ,,RDRL", nr 10, 1968, s. 411-413; Cz. Wycech, Wspomnienia 1905-1939, W. 1969; A. Kołodziejczyk, Szkice z dziejów prasy podlaskiej, S. 1997, s. 68-69; Węgrów - dzieje miasta i okolic 1941-1944; T. Szczechura, Ruch ludowy w Siedleckiem, W. 1984; A. Kołodziejczyk , Doktor Adam Małkowski (1869-1938). Zapomniany dzia­łacz i publicysta PSL ,,Wyzwolenie, [w:] Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego. T. 1, Od zaborów do okupacji (1895-1945), red. nauk. A. Kołodziejczyk, W. Paruch, W. 2002, s. 81-90; „Wyzwolenie", nr 40 z 1X 1922; „Wyzwolenie Ludu Podl.", nr 1z 15 X; nr 2 z 22 X 1922; fot. [https://www.korytnica.pl/_portals_/korytnica/CKFiles/Zeszyty_Korytnickie/Zeszyty_korytnickie_t4.pdf; dostęp 30.04.2021].

(autor Arkadiusz KOŁODZIEJCZYK) [†]