HOLDER EGGEROWA


Ur. w Krzemieńczuku na Ukrainie, c. Teodora, ziemianina, administratora majątków i Ludmiły z Bartkiewiczów. W wieku 17 I. wyszła za mąż za Teodora Holder-Eggera, inżyniera i ziemianina. W 1902 H-E. nabyli od Tymoteusza Łuniewskiego, (wybitnego działacza społ. i pisarza roln.) maj. ziemski Korytnica w pow. węgrowskim o pow. ponad 3 tys. mórg. Na aktywizację społ. H-E. wpłynęła niewątpliwie śmierć jedynej c. Aleksandry w 1908 (15 I.). Należała do najaktywniejszych czł. Tow. Zjednoczonych Ziemianek w pow. węgrowskim i w skali całego Król. Pol., kierowała kółkiem korytnickim, które organizowało kursy, występy, założyło sklep łokciowo-galanteryjny, spożywczy, mleczarnię, s-kę handlu jajami, sierociniec, wspótorganizowało wystawy roln. W l. I woj. świat. wchodziła w skład Rady Opiekuńczej Pow., kierując sekcjami opieki społecznej i kult-oświat., zakładając ok. 20 ochronek dla dzieci.

Po odzyskaniu niepodległości zintensyfikowała dział. społ.-polit. W 1920 prezesowała w pow. PMS, Zw. Ziemianek, PBK, Patronatowi nad Poborowymi, PCK, Po1.-Amerykańskiemu Komitetowi Pomocy Dzieciom; w VII 1920 weszła w skład pow. Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa, na stacji kolejowej w Małkini zorganizowała wówczas posterunek sanitarny. Od 1919 rozp. ożywioną działalność w szeregach ZL-N, należąc do czołowych organizatorek Nar. Organizacji Kobiet i ścierając się na różnych płaszczyznach oraz gremiach zwłaszcza z działaczami PSL „Wyzwolenie". 5 XI 1922 w wyborach do Sejmu I kad. w 3 (S., Sokołów Podl., Węgrów) okr. wyborczym uzyskała mandat poselski z ramienia NOK; pełniła m.in. funkcję sekr. Sejmowej Komisji Opieki Społ. iInwalidzkiej, pracowała w komisjach: oświat., budżetowej i spraw zagranicznych. Kilkakrotnie występowała na forum sejmowym, m.in. 5 I 1924 w dyskusji nad projektem ustawy o ratyfikacji międzynarodowej konwencji o zwalczaniu handlu dziećmi (z 1921); 6 VII 1926 w charakterze sprawozdawcy projektu ustawy o ratyfikacji konwencji o polepszeniu losu chorych i rannych żołnierzy (konwencja genewska, do której Polska przystąpiła w 1919); 7 II1927 w dyskusji nad preliminarzem budżetowym na 1927/1928, odnosząc się do zbyt niskiego, jej zdaniem, budżetu Min. Zdrowia i Opieki Społ. W III 1928 bezskutecznie kandydowała do Senatu RP z listy ZL-N w woj. lubelskim.

Równocześnie kontynuowała działalność społ. i samorządową. Należała do Komit. Gł. PCK, wchodziła w skład Wydz. Pow. w Węgrowie i kilku komisji sejmiku pow., Rady Szkolnej Pow., przewodn. dozorowi szkolnemu w gm. Korytnica, kierowała Stow. Zjednoczonych Ziemianek, pracowała w sekcji gospodyń. wiejskich przy CTR, zasiadała w Radzie Nacz. Tow. „Rozwój" w W., Radzie Okr. Tow. Roln. w S., przewodn. oddz. PCK w Węgrowie, pow. Komitetowi Pomocy Dzieciom, Sekcji Obrony Konstytucji w Węgrowie, była czł. Rady Woj. NOK. Po niepowodzeniu wyborczym 1928 nadal aktywnie działała w szeregach ZL-N i SN; 1928-1935 wchodziła w skład Zarz. Gł. SN, a także ZP SN; zaangażowała się także w działalność AK w diec. podl. czyli siedleckiej, jej aktywność ulegała jednak coraz wyraźniejszemu ograniczeniu.

Po śmierci męża Teodora (1929) H-E. borykała się z coraz większymi trudnościami w prowadzeniu maj. Korytnica, który parcelowany i rozprzedawany w celu spłaty zadłużenia w TKZ, skurczył się w 1938 do 16 ha sadu i 2 ha ziemi ornej. Od wybuchu wojny coraz rzadziej opuszczała Korytnicę. Zm. 13 V 1941 i została pochowana na cm. w Korytnicy.

H-E. pozostawiła spuściznę publicystyczną w postaci licznych artykułów w prasie ziemiańskiej i narodowej; opublikowała też broszurę Kobieta a samorzqd (W. 1924).


Kto byl kim w II RP; Parlament RP 1919-1927
, T. i W. Rzepeccy, Sejm i Senat 1922-1927, s. 131; Węgrów - dzieje miasta i okolic 1441-1944; A. Kołodziejczyk, Dzieje Korytnicy i ziemi korytnickiej, Korytnica 2007; tenże, Maria Holder-Eggerowa (1875-1941) Z dziejów obozu narodowego na Podlasiu, „Szkice Podl.", [z. 7], 1999, s. 193-205.

(autor Arkadiusz KOŁODZIEJCZYK) [†]