Czartoryski


W 1693 ożenił się z Izabelą Morsztynówną, podskarbianką koronną. Związany był z królem Augustem II. W II 1703 konfederacja warszawska uchwaliła detronizację Augusta II. Po zniszczeniu przez Szwedów dóbr C. na Wołyniu, w 1706 stanął po stronie Stanisława Leszczyńskiego, od którego w 1707 otrzymał urząd podskarbiego lit. Tytuł ten został mu odebrany po powrocie na tron Augusta II. W 1. 1712-1713 przebywał na Pomorzu.

Dzięki ż. wrócił do łask króla i w 1712 został ponownie podskarbim lit.; urząd ten zamienił z s. Michałem Fryderykiem w 1724 na kasztelanię litewską. W tym samym 1712 otrzymał starostwo w Łukowie, ale rzadko tam przebywał. Wolał mieszkać w swojej rezydencji w L. Był zał. stronnictwa dworskiego - „Familia". W 1733 poparł elekcję Stanisława Leszczyńskiego, wkrótce po upadku Gdańska dostał się do niewoli i wrócił do poprzedniej prosaskiej orientacji stojącej przy boku Augusta III.

Po śmierci o. Michała w 1692 przejął dobra siedleckie i kontynuował miejską politykę, a za jego rządów S. b. się rozwinęły. W 1693 w mieście wybuchł pożar, który zniszczył prawie wszystkie budynki. Była to ogromna strata, ale umożliwiła ona przebudowę S. W niedługim czasie po pożarze wybudował w rynku pięć jedno­piętrowych kamienic zajezdnych. Były to pierwsze w mieście budynki murowane. Jednocześnie wydał zarządzenie, w myśl którego wszystkie domy w centrum miasta miały być murowane i pokryte gontem. Na miejsce spalonego ratusza, z jego inicjatywy w 1697 lub 1698 wybudowano nowy ratusz drewniany, który pełnił funkcję siedziby rady miejs., ale też był ważnym obiektem handlowym. Ok. 1697 ks. wybudował również nowy dwór drewniany, który znajdował się u wlotu ul. Starowiejskiej na rynek miasta.

Twardą ręką rządził miastem, egzekwując od kupców należne mu powinności, ale trzeba docenić go jako gospodarza, który w dziejach S. zapisał się b. pozytywnie. Nie poprzestał bowiem na odbudowaniu miasta po pożarze, ale próbował zaprowadzić w nim poprzedni porządek. W związku z tym przywracał przywileje dane miastu przez jego poprzedników; 1 VIII 1693 wznowił przywilej z 20 VIII 1672 nadany mieszkańcom przez jego rodziców, na mocy którego poddani na 3 l. zostali zwolnieni od wszystkich powinności dworskich, takich jak np. czynsz czy podwody. Pozwalał również na wolny wyrąb lasów pod nowe budowy i nadał mieszczanom prawo propinacji. Ponieważ spaliły się akta miejskie, wydał zezwolenie na ponowne zapisy w księgach miejskich wójtowskich, tylko na podstawie zeznań świadków. Z polecenia C. dokonano pomiaru gruntów, na podstawie którego sporządzono inwentarz i mapę S., co znacznie ułatwiło pracę dworu w ściąganiu m.in. opłat miejskich.

Za rządów C. m. wypiękniało; rozwijał się handel i rzemiosło, odbywały się liczne targi, budowano gospody, działały dwa browary dworskie, warsztaty rzemieślnicze i młyny. Dopiero na przełomie XVII i XVIII w. z powodu sytuacji polit. (przemarsze wojsk ros. i szwedz.) i związane z nimi rabunki, dewastacje oraz zarazy dziesiątkujące ludność, pogorszył się stan gospdarczy miasta.


Od 1730 najchętniej urzędował przy królu Auguście Il, jako jego deputat w W. Od 1736 razem z ż. zamieszkali na stałe w stolicy, gdzie 31 VIII 1741 C. zm.PSB, t. IV, s. 282-283 (M. Kukieł); L. Grzegorek, Slownik biograficzny, M. Plewczyński, W Rzeczypospolitej Obojga Narodów, [w:] Siedlce 1448-1995, s. 31-34; G. Korneć, Pałac Ogińskich w Siedlcach, S. 2003, s. 11-14; fot. [https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Kazimierz_Czartoryski.PNG; dostęp 30.04.2021].

(autor Grażyna KORNEĆ)