CHRZANOWSKI

Ur. 31VIII w S., s. Aleksego - adw. i Zofii z Szelskich. Uk. Lic. im. Konopczyńskiego w W. w 1917, studia wyższe na Wydz. Prawa UW. Dyplom uk. studiów i tytuł mgra prawa otrzymał w III 1925. W czasie studiów pracował w I. 1923-1924 jako sekr. Biura Sejmu RP. Od XI 1918 do XII 1920 brał udział w wojnie pol.-sowieckiej jako ochotnik WP; wziął udział w pracach plebiscytowych. Był sekretarzem, a nast. prezesem Rady Nacz. Organizacji Niezależnej Młodzieży Akad. W VI 1925 mianowany aplikantem Sądu Apelacyjnego w Wilnie. Od 1927 był aplikantem adwokackim Okr. Sądu Apelacyjnego w W. z siedzibą w S. Patronem był jego o. Aleksy, który prowadził kancelarię adwokacką w S. W III 1930 został adwokatem siedleckiego Okr. Sądu Apelacyjnego, a także likwidatorem Tow. Kredyt. m. S. W charakterze adw. pracował do 1944. We IX 1931 ożenił się z Aleksandrą Egierszdorff (także mgr prawa), która pracowała w Sądzie Apelacyjnym w S. do momentu zamążpójścia, tj. 1931; w 1934 ur. się im c. Agnieszka.

Od 1927 działał w ruchu narodowym (OWP), w 1928 wszedł do SN i pełnił ważne funkcje w tej organizacji, m.in. przewodn. zarz. pow., nast. zarz. okr. Był redaktorem tyg. polit.-społ. „Podlasiak", który ukazywał się do 1932. W I. 30-tych C. integrował młodych narodowców do walki z frakcją Ziemowita Glińskiego, wokół którego skupiła się grupa starszych działaczy SN. Od VII 1933 przywódca frakcji „Młodych" SN w S. Wiosną 1935 wszedł jako czł. do Zarz. Okr. Podl. SN, a od 5 XI 1935 pełni funkcję kier. Wydz. Finansowego w Zarz. Okr. Podl. SN. Po usunięciu adw. Zbigniewa Stypułkowskiego ze stanowiska prezesa Okr. Podl., C. tymczasowo objął stanowisko prezesa Okr. Podl. SN. We IX 1938 został prezesem nowego Zarz. Pow. SN w S. Jesienią 1938 na nowo odżył konflikt między C. a Czesławem Dmowskim, a po śmierci Romana Dmowskiego, wiosną 1939 doszło do otwartego konfliktu, w wyniku którego C. za podważanie autorytetu prezesa okr. zawiesił Cz. Dmowskiego w prawach czł. W wyborach samorządowych, które odbyły się 21V 1939 w S., C. poparł prosanacyjny Pol. Komitet Wyborczy.

W okresie okupacji hitlerowskiej jako prezes konspiracyjnego SN kierował pracą Okr. S-ckiego SN. W początkowym okresie pełnił funkcję d-cy IX Podl. Okr. NOW. Po rozłamie Okr. Podl. SN i NOW, Z. C. opowiedział się za podporządkowaniem NOW AK. Jesienią 1940 został mianowany Delegatem Rządu na pow. siedlecki, funkcję tę pełnił aż do aresztowania przez UB w X 1944. Od 1940 był czł. Zarz. RGO w S. W 1942 został przez hitlerowców wraz z innymi szanowanymi obywatelami m. S. areszt., zwolniono go wraz z innymi po ok. 10 d. W okresie okupacji działał pod ps. „Lisiecki", „Szczupak". Publikował artykuły o tematyce polit. w prasie konspiracyjnej („Młody Polak", „Przełom"), był niekwestionowanym przywódcą SN na Podl. Po wyzwoleniu S. C. został starostą, mianowany 1 VIII 1944 zastępcą wojewody warszawskiego. Autor licznych publikacji w „Dzienniku Polskim". 12 X 1944 został zaproszony do d-cy radz. z propozycją współpracy, którą odrzucił. Areszt. przez NKWD w X 1944. W I lub II 1945 został osądzony i skazany na karę śmierci w Kutnie przez Sąd Wojenny NKWD na podstawie kk RFSRS z 1926. Po ogłoszeniu wyroku C. wyprowadzono i dalszy jego losy są nieznane. Zm. na terenie ZSRR. Symboliczny grób znajduje się na cm. we Wrocławiu, dokąd w 1948 przeniosły się jego ż. i c. Aleksandra. Ż jako prawnik, nie została po wojnie zweryfikowana pozytywnie; prowadziła restaurację a nast. pracowała w księgarni w S. i we Wrocławiu. Zm. w 1980.


Informacje zebrane w liście od córki Z. A. Chrzanowskiego Agnieszki znajdujące się w zbior. pryw. Zygmunta Goławskiego; Narodowe Siły Zbrojne na Podlasiu, t. I, s. 249-250; W. Charczuk, Formacje zbrojne, Siedlce 1448-1995, s. 312.

(autor Wiesław CHARCZUK)