Ur. 12 VII w Ulanicy pow. hajsyński na Podolu, s. Władysława. Według tradycji rodzinnej ród Benków wywodził się ze szlachty węgierskiej Gego dziad - Józef osiedlił się w Rosji po upadku powstania węgierskiego 1848- 1849). Miał starszą siostrę Janinę ur. 1897.
Dzieciństwo spędził w Bortnikach pow. bracławski, gdzie Benkowie posiadali 89 dziesięcin ziemi oraz w Ładyżynie pow. hajsyński. Od 1916 uczęszczał do Państw. Gim. w Bracławiu, a od 1917 do nowopowstałego Gim. PMS w Winnicy, w której uk. trzecią klasę. W 1920 Benkowie ewakuowali się do centralnej Polski. Pociągiem ewakuacyjnym przez Lwów, L., Międzyrzec dotarli do S., nowego miejsca ich krótkiego pobytu. Ofensywa wojsk sowieckich w VII VIII 1920 zmusiła rodziców do kolejnej ewakuacji. Na r. zatrzymali się w Milanówku pod W., gdzie Marian zdał egzamin do czwartej klasy gim. koedukacyjnego. W 1921 Benkowie wrócili do S. W 1925 Marian skończył Gim. im. Hetm. S. Żółkiewskiego, w grupie pięciu absolwentów wyróżnionych za dobre wyniki w nauce. W tr. zdał na Wydz. Architektury PW. W r. szk. 1925/1926 jego siostra Janina otrzymała posadę naucz. przyrody w Gim. Żeńskim w MM. To m.in. przyczyniło, się do osiedlenia się rodziny Benków w tym mieście. Początkowe 1. studiów spędził jednak w W., gdzie podjął pierwszą pracę w swoim ulubionym zawodzie - architekta. Często odwiedzał swoich rodziców w MM. W końcu, po trzyletnim pobycie w stolicy, przeniósł się na stałe do tego miasta, z którym związał się na całe życie, mimo że długo tu nie mieszkał.
W MM nawiązał współpracę z architektem inż. Michałem Sławińskim (1890-1940) - rzeczoznawcą Wydz. Pow. i miejscowego Magistratu, późniejszego architekta miejskiego Wilna, katyńczyka. Wykonywał projekty, kosztorysy i obliczenia statystyczne. W trakcie studiów, w 1. 1929- 1930 został również zaangażowany przez Wydz. Pow. w MM przy rozbudowie szpit. Był pomocnikiem inż. M. Sławińskiego. Wykonywał i inne prace techniczne, m.in. przy budowie szk. powsz. w Dobrem, czy przebudowie kościoła garnizonowego w S. (dawny sobór prawosławny).
W VI 1932 skończył studia a 7 VII t.r. w mińskim kościele poślubił Marię Jelińską - pracownicę biura Wydz. Pow. w MM. W nast. r. został powołany do odbycia służby wojsk. w bat. szk. Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie; dał się poznać jako zdolny redaktor i ilustrator. Jako plut. pchor. zaprojektował okładkę i niektóre rysunki do pamiątkowego wydawnictwa pt. Rozkosze saperskie - rocznika XI Kursu Szk. Pchor. Saperów w Modlinie.
We IX 1933 po zwolnieniu z wojska otrzymał pracę jako referent tech. w Okr. Urzędzie Budownictwa DOK nr I w W. Po dwóch 1. został kierownikiem działu przetargów, a nast. działu projektów. Przez cały ten okres mieszkał w MM. Dodatkowo opiekował się rodzicami, ponieważ jego siostra wstąpiła do zgrom. ss. Niepokalanek.
W 1935 Benkowie nabyli w MM dwie działki przy ul. Zielonej o lącznej pow. 2 000 m2, na których B. wybudował dom wg własnego projektu. Dodatkowo zatrudnił się jako nauczyciel w Wieczorowej Publicznej Szk. Dokształcającej Zaw. w MM. Kontynuował też współpracę z inż. M. Sławińskim - pomagał mu przy projektowaniu różnych budynków, m.in. gmachu Starostwa i Wydz. Pow. w MM przy ul. Kościuszki, kaplicy w Wielgolesie i dzwonnicy w Kuflewie.
We IX 1939 jako ppor. rez. został d-cą służby obrony przeciwlotniczej plut. h·ansportowego, który z Modlina miał być ewakuowany na Wołyń przez Rembertów-MM-S. i Włodawę. Nie dotarł jednak do celu, po inwazji ACz na wsch. obszary państwa pol., oddz. jego przyłączył się do GO „Polesie" gen. F. Kleeberga. Po bitwie pod Kockiem uniknął niewoli przedostając się do MM.
W okresie okupacji B. nie brał bezpośredniego udziału w walce zbrojnej z okupantem. Obowiązek służenia krajowi realizował na polu nauk. Rozp. studia badawcze i kompletował dokumentację kultury materialnej płd.-wsch. Maz., gł. terenów pow. mińskiego (MM, Cegłów, Jeruzal, Latowicz, Siennica i Stanisławów). Istotnym jego sukcesem nauk. - jeśli nie największym - było zlokalizowanie i zidentyfikowanie renesansowego miasteczka - Sendomierza zwanego też jako Sędomierz lub Sandomierz (obecnie teren miasta MM - pl. J. Kilińskiego i jego okolice). Jednocześnie pracował - na początku okupacji w wytwórni namiastek herbaty ,,Manganit" w W., a od jesieni 1940 jako nauczyciel w mińskiej Publicznej Obowiązkowej Szk. Zaw. - uczył materiałoznawstwa, nauki zawodu wraz z początkami mechaniki, chemii oraz dodatkowo w miejscowej Szk. Handl. Wacława Rżyski, w której wykładał technikę reklamy. Ponadto brał udział w tajnym naucz. na poziomie szk. średniej (gim. i lic.), wykładając geometrię wykreślną.
W 1944, już po ustąpieniu Niemców, jako architekt zaangażował się w odbudowę kraju, najpierw na szczeblu pow. i woj., a późn. centralnym. Po wyzwoleniu MM został pierwszym miejscowym architektem pow., a w XI 1944 naczelnym architektem woj. w-wskiego. Po utworzeniu Woj. Wydz. Odbudowy - został jego naczelnikiem. Zadaniem B. było organizowanie woj. i pow. służb budownictwa oraz kierowanie odbudową woj. w-wskiego. 12 IV 1945 opuścił MM i przeniósł się do Pruszkowa, a nast. do stolicy, w której mieszkał już do końca życia. Kontaktu z MM nie zerwał.
Jesienią 1945 z jego inicjatywy Woj. Wydz. Odbudowy w porozumieniu z Kuratorium Okr. Szk. W-wskiego otworzył w MM Lic. Budowlane i Szk. Rzemiosł Budowlanych - zorganizowaną w formie Hufców Budowlanych „Świt". Utworzone lic. stało się późn. zalążkiem Ośrodka Szkolenia Budowlanego powstałego na gruntach PGR, dotychczasowego majątku ziemskiego „Mińsk - dwór" (obecnie ul. Budowlana). Dzięki temu, MM stał się ważnym ośrodkiem szkolenia budowlanego, pierwszym w woj. i jednym z największych w kraju.
Z początkiem 1948 został członkiem SL (od 1949 ZSL), a z dn. 1 XII t.r. zatrudniony w Min. Odbudowy na stanowisku dyr. Departamentu Polityki Budowlanej. Funkcję tę pełnił do chwili przekształcenia Min. Odbudowy w Min. Budownictwa w 1949. W nowoutworzonym min. organizował Departament Projektowania i do końca 1950 był jego dyr. W tym okresie prowadził prace związane z organizacją systemu państw. biur projektowych oraz tworzeniem normatywów projektowania.
W 1951, po reorganizacji resortu budownictwa został dyr. Departamentu Urbanistyki, w którym podjął się wydania pierwszych w Polsce normatywów urbanistycznych. Dwa 1. późn., w związku z kolejną reorganizacją naczelnych władz w budownictwie, przeszedł wraz z kierowanym przez siebie Departamentem do Komitetu ds. Urbanistyki i Architektury (KUA). Departamentem Urbanistyki - przemianowanym w międzyczasie na Departament Planowania Miast i Osiedli, kierował do 1956. Z końcem t.r. w KUA zorganizował nowy Departament Projektów Zabudowy Wsi, którym kierował przez kilka mies. W II 1957 powołany przez Prezesa RM - Józefa Cyrankiewicza, na stanowisko wiceprezesa KUA. Funkcję tę pełnił do poł. 1960. W t.r. po przekształceniu KUA w Komitet Budownictwa, Urbanistyki i Architektury (KBUA), 30 VI powołany na sekr. tego Komitetu, w randze wiceministra, funkcję tę pełnił do chwili jego rozwiązania w II 1964. Wówczas to przeszedł do pracy w Min. Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na stanowisko dyr. Departamentu Miejscowego Planowania Przestrzennego. Dyr. był do 1V 1970 a z dn. 1VII t.r. przeszedł na emeryturę.
B. był znanym i doświadczonym architektem, planistą przestrzennym oraz ekspertem w odbudowie kraju i zabudowy przestrzennej wsi, brał udział w licznych konferencjach krajowych i zagranicznych, które zajmowały się tymi sprawami. W 1. 50-tych przewodn. Gł. Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej, w 1958 powołany na czł. Komisji ds. Zagospodarowania Zagłębi Węgla Brunatnego. Brał udział w pracach organów RWPG, zrzeszającej kraje socjalistyczne. Po ukonstytuowaniu się Sekcji Planowania Regionalnego i Urbanistyki Stałej Komisji Budownictwa krajów RWPG, w 1. 1958-1965 uczestniczył w niej jako przewodn. pol. delegacji. Prowadził ożywione kontakty międzynarodowe, wyjeżdżał do ZSRR, Czechosłowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, NRD, Francji i Wielkiej Brytanii. Uczestniczył w posiedzeniach Tow. Urbanistów Pol.
W I. 60-tych publikował dużo artykułów z zakresu architektury i urbanistyki. Był inicjatorem i współautorem wielu aktów normatywnych dla planowania i organizacji przestrzennej osadnictwa wiejskiego. 30 XI 1971 otrzymał dyplom dra nauk tech. nadany mu przez Instytut Architek tury i Urbanistyki PGd. Jego rozpr. doktorska pt. Teoretyczne podsta wy planowamia przestrzennego wsi stanowi podsumowanie nabytej wiedzy i doświadczeń w dziedzinie zabudowy wsi, które czerpał w skali kraju i innych państw. Praca ta stanowiła wówczas kompendium dotychczasowej wiedzy o planowaniu wsi i ewolucji kierunków polityki i działań praktycznych w tym zakresie.
B. charakteryzowała niezwykła pracowitość i oddanie pracy zaw. Był wielokrotnie uhonorowany orderami, odznaczeniami i wyróżnieniami, m.in.: Krzyżem Kawalerskim OOP (1956), Krzyżem Oficerskim OOP (1964), Złotym Krzyżem Zasługi (1952), brązowym Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju (1968). Posiadał odznakę Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (1979) oraz Zasłużony Działacz Kultury (1983), odznaką honorową Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego i Zasłużony dla Dolnego Śląska (1967). Otrzymał też tytuł Honorowego Obywatela m. MM, nadany uchwałą MRN w MM. nr XIX/61/71 z 27 IV 1971 oraz czł. honorowego Tow. Przyjaciół MM (1985).
Na początku I. 90-tych stan jego zdrowia pogorszył się. Zm. 24 XI 1993 w W. Został pochowany na cm. par. w MM. Dr Marian Benko jest autorem przeszło osiemdziesięciu artykułów, rozpraw i opracowań studialnych, problemowych oraz kilku książek.
Arch. Tow. Przyjaciół Mińska Maz., Zbiory dr. Mariana Benki: sygn. Bl/1-21 Wspomnienia i refleksje; sygn. Bl/24 Wykaz publikacji własnych; sygn. B2/17 Dyplom dra na uk teeh. nr 502/860 - Rada Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Gdańskiej z 30 września 1971 r. irecenzja rozprawy drskiej prof. dr Bolesława Malisza; - J. Kuligowski, Marian Benko (1907-1993) architekt, planista przestrzenny, pedagog „R. Mińskomaz.", z. 2, 1994, s. 236-242; fot. [http://tpmm.pl/page/2/; dostęp 30.04.2021].
(autor Janusz KULIGOWSKI)