BENICKI Czesaw

Ur. 10 I 1904 w Garwolinie w rodzinie miejscowego bednarza, aktywnego członka garwolińskiej straży ogniowej. Po latach wspominając ojca, B. napisał: „Moje dążenie do służby w OSO wypływały z przykładu ojca, który przez długie lata był strażakiem […] najpilniejsza robota nie mogła go zatrzymać w domu, na sygnał alarmu pożarowego”. Z domu rodzinnego B. wyniósł zamiłowanie do pracy społecznej. W 1915 został czł. drużyny harcerskiej im. ks. Stanisława Brzóski, prowadzonej przez Ludwika Wiśniewskiego. 1 IX 1917 został zastępowym w założonej wówczas 1. drużynie im. Tadeusza Kościuszki. Razem z nią uczestniczył w wycieczce do Maciejowic, zorganizowanej w 100. rocznicę śmierci Naczelnika zrywu z 1794. W 1919 został czł. harcerskiej drużyny pożarniczej jako sekcji Okręgowej Straży Ochotniczej w Garwolinie. Istniała ona do 1923. „Kilku z nas - wspominał B. - przeszło następnie z tej sekcji do normalnych oddziałów SOO, których było trzy: toporników, sikawek i dostarczania wody beczkowozami”. W VI 1920, w czasie wojny z Rosją Radziecką, 16-letni wówczas B. objął komendę Hufca-Obwodu ZHP. Jednak już na początku VII zaciągnął się w Legionowie do 205. ochotniczego pp im. Jana Kilińskiego, a niedługo później przeszedł do 3 bat. 201. pp, w którym wziął udział w walkach nad rzeką Wkrą w rejonie Nasielska, Przasnysza, Ciechanowa, Grodna i wyprawie gen. L. Żeligowskiego na Litwę Wileńską. Zdemobilizowany pod koniec roku, powrócił do Garwolina i brał aktywny udział w działalności straży. 8 IX 1921 B. uczestniczył w I Ogólnopolskim Zjeździe Delegatów Straży Pożarnych RP w W. Następnie był d-cą oddz. beczkowego, w 1924 przeszedł do Okręgowej Straży Pożarnej w Garwolinie założonej przez Jana Sztromajera, dysponującej od 1925 pogotowiem samochodowym - motopompą Benza na podwoziu Opla. Pełnił w niej funkcję II zastępcy kmdt. do spraw gospodarczych.

W 1925 B., mając ukończone wówczas tylko 4 oddziały szk. powsz., rozpoczął służbę w 78. pp w Baranowiczach. W wojsku uk. dwie szk. podofic. i na początku 1928 przeszedł do rezerwy w stopniu plut. Przez rok pracował w warsztacie ojca i działał w straży. W IV 1929 został podofic. zawodowym w 36. pp Legii Akademickiej w W. i zaczął uczęszczać na kursy dla wojskowych. Uk. Kurs Podofic. Zawodowych Pionierów w Modlinie z wynikiem celującym i I lokatą. W 1931 zdał egzamin konkursowy do Szk. Podchor. dla Podofic. w Bydgoszczy, którą uk. w 1934; zdobył maturę i uzyskał stopień ppor. Nast. służył w 13. pp w Pułtusku jako d-ca plutonu pionierów, był także odpowiedzialny za szkolenie garnizonowej drużyny przeciwpożarowej - przydały mu się wtedy wiadomości zdobyte w OSP w Garwolinie.

Por. B. uczestniczył w szeregach 13. pp. w kampanii wrześniowej i brał udział w obronie twierdzy Modlin. Po kapitulacji przebywał w obozie w Działdowie, skąd został zwolniony. 25 X 1939 wrócił do rodziny w Garwolinie i zameldował się w Komendzie Placu. „Władz administracyjnych jeszcze nie było - wspominał po latach - Okupanci zorganizowali tylko posterunek granatowej policji. Stacjonująca w mieście jednostka niemieckiej kawalerii po kilku dniach opuściła miejsce postoju. Wraz z nią zaginął wszelki ślad po mojej bytności w Komendzie Placu. O ostateczne zatarcie faktu, że jestem polskim oficerem postarali się nasi policjanci. W ten prosty, na pierwszy rzut oka, sposób uniknąłem Oflagu”. B. znając dobrze miejscowe środowisko i wykorzystując posiadane już wcześniej znajomości rozpoczął pracę niepodległościową. Za pośrednictwem brata Henryka zwerbował kilku jego kolegów i utworzył zalążek organizacji podziemnej. W XI wszedł z nią do Zw. Odrodzenia Polski kierowanej przez Jana Zaniewskiego ps. „Ulina” i objął kierownictwo spraw wojskowych. Pod koniec XII 1939 podporządkował grupę wojskową por. Zygmuntowi Żebrackiemu ps. „Zygmunt”, „Żeliwa”, organizatorowi Służby Zwycięstwu Polski w Garwolinie i powiecie. W okresie do III 1943 por. B. był szefem referatu I - Organizacyjno-personalnego (1940), zastępcą kmdt. Obwodu i szefem referatu - szkolenie (1940 - III 1943). Ponadto był także d-cą ośrodka - rejonu V Miastków (1940-1943) oraz redagował i wydawał we własnej drukarni przy ul. Długiej w Garwolinie pismo instrukcyjne „Szturmowiec”. W okresie od 11 XI 1941 do wiosny 1943 wyszło ogółem ok. 20 numerów pisma. Na łamach „Szturmowca” ukazywały się głównie materiały szkoleniowe. W marcu 1943 por. B. otrzymał awans na kpt. oraz nominację na organizatora i d-cę OP. Od-działem tym działającym na terenie Obwodu kpt. „Komar” dowodził do 24 X 1943 OP przeprowadził wiele akcji, w tym m.in.: akcję pod Lipówkami (26 VI 1943), w czasie której odbił 8 więźniów i zlikwidował 4 Niemców, w tym kpt. Petersa, komendanta powiatowego żandarmerii w Garwolinie.

Aresztowany 6 IX 1943 w Lesie Sławińskim w czasie prowadzenia szkolenia członków Szk. Podofic. i uwięziony w Garwolinie został uwolniony w czasie brawurowej akcji na areszt 9 IX. Po zdaniu OP „Komar” przeszedł na teren Podokr. Północ „Tuchola”; początkowo był inspektorem na powiaty: Ciechanów, Mława, Działdowo, a później na powiaty: Płońsk, Pułtusk, Ciechanów. Pod koniec 1944 Podokr. składał się z dwóch inspektoratów. Pod koniec IX 1944 kpt. B. ps. „Komar”, „Życica” został zatrzymany przez Niemców i skierowany na roboty przymusowe w rejon Trzebnicy. Po wyzwoleniu tych terenów, w III 1945 wrócił do Garwolina. Miesiąc później, w IV 1945 w grupie wojewody Stanisława Piaskowskiego wyjechał pod nazwiskiem Michalik na Dolny Śląsk i podjął pracę w starostwie Milicz. W VII 1945 w Urzędzie Wojewódzkim w Legnicy ujawnił swoją działalność w AK i wrócił do nazwiska Benicki. Niedługo później, w czasie pobytu w W., uregulował swoje sprawy wojskowe. Zgłosił się do Biura Personalnego MON, został zweryfikowany w stopniu kapitana i w XI 1945 zdemobilizowany. Po powrocie do Milicza był m.in. prezesem Pow. Zarz. „Samopomocy Chłopskiej”, prezesem Klubu Sportowego Milicz-BARYCZ, i przew. Pow. Komitetu PWiWF. Był także sekretarzem ZP SL, które w XII 1945 przekształciło się w PSL W X 1946 został zatrzymany przez PUBP w Miliczu, odesłany do W., a nast. do Garwolina, gdzie po spisaniu zeznań, po tygodniu został zwolniony. Po powrocie odszedł z dotychczasowej pracy w starostwie i przeszedł do pracy w Państwowej Fabryce na Psim Polu we Wrocławiu. Pracował wówczas także jako nauczyciel polskiego w miejscowym Liceum Mechanicznym, w Gim. Przemysłowym i w Szk. Przemysłowej. Od VIII 1948 pracował w Centrali Rolniczej ZSCh Oddz. Okr. we Wrocławiu. 14 I 1949 został aresztowany, był represjonowany przez UB. Później zamieszkał w Skawinie ale dość często odwiedzał Garwolin i brał udział w spotkaniach towarzyskich żołnierzy obwodu oraz w wielu uroczystościach patriotyczno-religijnych, w czasie których upamiętniano wysiłek zbrojny żołnierzy AK. Zm. 12 VI 1982 w Skawinie.


Benicki Cz., Cztery trudne lata. W służbie Obwodu „Gołąb”, Biblioteczka Historyczna Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Koła Obwodu „Gołąb”, Garwolin 1993; Benicki Cz., Moje wspomnienia z OSO w Garwolinie, rkps.; Brenda W., Konspiracja poakowska na północnym Mazowszu 1945-1947, „Zeszyty do Historii WiN-u” nr 17, czerwiec 2002, s. 147, 151; Gnat-Wieteska Z., Dzieje harcerstwa na ziemi garwolińskiej w latach 1913-1988, Kraków 1990, s. 3, 6, 8-10; Gnat-Wieteska Z., Dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Garwolinie, Pruszków 2010, s.20, 28, 30, 33, 34; Gnat-Wieteska Z., Armia Krajowa Obwód „Gołąb” - Garwolin, Pruszków 1997, s. 25-28, 31, 34, 46, 48-49, 51, 56, 61-63, 66, 69-70, 80, 82, 84, 104, 114, 119-129; Gnat-Wieteska Z., Kronika działań Oddziału Partyzanckiego „Chochlik”, „Flądra” Obwodu „Gołąb” Armii Krajowej, „Szkice Podlaskie” 1983, s. 74-103; Gnat-Wieteska Z., Akcja na areszt w Garwolinie. Uwolnienie kapitana „Komara” i jego żołnierzy, Garwolin 2001.

(autor Zbigniew GNAT-WIETESKA)