SIKORSKI Franciszek


Ur. 4 X 1889 we Lw. Uczęszczał do gim. we Lw. i tam też uk. studia na politechnice, które pozwoliły mu na uzyskanie tytułu inż. Przed I woj. świat. działał czynnie w organizacjach niepodległościowych, tj. w ZWC i ZS. W 1912 uk. strzelecką szkołę podofic. i wyższy kurs szk. ofic. W l. 1914-1917 jako d-ca bat. w 3 pp, a potem 4 pp służył w LP. Podczas tej służby w IX 1914. uzyskał stopień por, a w I 1915 mianowano go na stopień kpt. Po tak zwanym kryzysie przysięgowym został uwięziony a nast. wcielony w 1917 do Armii Austro-Węgierskiej. W I 1918 został mianowany d-cą Okr. Lwów POW. W okresie od XI 1918 do VII 1919 służył w 13 pułku strzelców 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Lucjana Żeligowskiego jako jego d-ca. W VI 1919 awansował do stopnia ppłk. ze starszeństwem. W l. 1919-1920 w WP został mianowany d-cą 28 pp, d-cą 19 i później 20 Bryg. Piech. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 walcząc na froncie północnym. Walczył również w Bitwie Warszawskiej na polach Radzymina oraz w Małopolsce Wschodniej podczas działań pościgowych. W l. 1920-1921 odbył kurs doskonalący w Wyższej Szk. Wojennej. W 1921 został mianowany dowódcą 19 Bryg. Piech. Pełnił również obowiązki w 10 DP. W l. 1922-1926 był d-cą piech. dywizyjnej 9 DP. W trakcie przewrotu majowego w 1926 opowiedział się po stronie marszałka J. Piłsudskiego i na czele 22 pp, który wchodził w skład 9 DP szedł na pomoc W. Do tej jednostki jak, się wydaje S. czuł szczególny sentyment. Świadkowie tamtych czasów wspominają, że S. w l. 30. był częstym gościem 22 siedleckiego pp wracając, jak to określano, na stare śmieci. S. służył w WP jako dowódca 9 DP w l. 1926-1932. W I 1927 został mianowany gen. bryg. W l. 1932-1933 pozostawał w dyspozycji d-cy IX Okr. Korpusu w Brześciu, aby 30 VI 1933 odejść ze służby wojskowej. Już w stanie spoczynku zamieszkał w W. gdzie działał w Związku Hodowców Drobiu jak i pisał swoje pamiętniki, które niestety, zostały zniszczone we wrześniu 1939.

Po wybuchu II woj. świat. gen. S. powrócił do służby wojskowej obejmując dowództwo twierdzy w Brześciu. We IX walczył z hitlerowcami jako d-ca obrony Lw. Od 20 IX do Sztabu Obrony Lwowa zaczęły napływać meldunki, że oddz. niemieckie stopniowo wycofują się z południowych i północnych skrajów miasta, a ich miejsce zajmuje ACz. 21 IX na odprawie dowódców gen. Langer przedstawił sytuację, w jakiej znalazło się miasto i oświadczył: „nie chcąc narażać w dalszym ciągu mieszkańców Lwowa na śmierć a miasto na zniszczenie postanowiłem pertraktować z bolszewikami nad warunkami kapitulacji”. 22 IX przyjęto protokół o przekazaniu miasta Lwowa ACz, w którym, między innymi stwierdzono, że jeńcy szeregowi i młodsi oficerowie kolumnami pieszymi, a starsi oficerowie autami opuszczą miasto wzdłuż szosy Lw.-Kurowice. Oficerom WP gwarantowano, jak to określono, osobistą swobodę i nietykalność ich osobistej własności. Kiedy rozpoczęła się sowiecka okupacja miasta wraz, z oddziałami liniowymi do Lw. wkroczyły służby i funkcjonariusze NKWD. Ich pastwą pierwsi padli oficerowie, którzy mieli opuścić miasto. Na rogatce Łyczakowskiej otoczono ich kordonem i pieszo przeprowadzono do Tarnopola. Stamtąd zaś po załadowaniu do wagonów bydlęcych wywieziono do Rosji, głównie do Starobielska. Wśród zatrzymanych był również S., który został uwięziony z innymi w Starobielsku. Protestując przeciw temu, gen. bryg. S. pisał do dowódcy frontu ukraińskiego Timoszenki: „Mam zaszczyt zawiadomić Was, że generał Langner przed odjazdem do Moskwy przekazał mi krótkie streszczenie rozmowy z Wami. Stąd wiem, że w pełni zrozumieliście istotę naszego postępowania, że mając pisemną propozycję niemieckiego dowództwa odnośnie najbardziej korzystnych dla nas warunków kapitulacji, nie ustąpiliśmy pomimo ich ataków ani wobec niebezpieczeństwa ostatecznego szturmu czterech dywizji, wspartego silnym bombardowaniem miasta. Było dla Was w pełni jasne, bo bez żadnych wątpliwości poszliście śmiało na rozmowy z przedstawicielami państwa, w którym, w przeciwieństwie do Niemiec, obowiązują zasady sprawiedliwości w odniesieniu do narodów i poszczególnych osób, chociaż nie mieliście jeszcze konkretnych propozycji Czerwonego Dowództwa. Przekonaliście się, że my do końca wypełnialiśmy nasz żołnierski obowiązek walki z niemieckim agresorem, we właściwym czasie i w odpowiedni sposób wypełniamy rozkaz Polskiego Naczelnego Dowództwa, aby nie uważać Armii Czerwonej za jedną z wojujących stron... Znajduję się w Starobielsku, gdzie zostali skierowani oficerowie, którzy zgodnie z rozkazem polskiego Naczelnego Dowództwa, złożyli broń przed Armią Czerwoną nie tylko we Lwowie, ale i na pozostałych placówkach terytorium, nad którym rozciągnęła się wasza władza, także na terenie dowodzącego frontem ukraińskim... Pobyt w Starobielsku i ograniczenia osobistej wolności w tym miejscu jest dla nas ogromnie ciężkim przeżyciem. W związku z powyższym i dlatego, że do tej pory nie zostaliśmy uwolnieni - choć w tej kwestii generał Langner pojechał specjalnie do Moskwy - proszę Was o podjęcie wszelkich możliwych środków w celu przyspieszenia naszego wyjścia na wolność. Na zakończenie pragnę Was zapewnić, że zwracam się bezpośrednio do Was dlatego, że umowa kapitulacyjna została zawarta przez Waszych pełnomocników. Sikorski”.

S. w trakcie swojej długoletniej służby wojskowej był wielokrotnie odznaczany, między innymi Krzyżem VM V klasy, Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem za wojnę 1918-1921. Pośmiertnie został odznaczony Odznaką Pamiątkową Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 X 2007 został mianowany pośmiertnie do stopnia gen. dyw.

W 1940 gen. S. został zamordowany w Charkowie.

 

Czubiński A., Przewrót majowy 1926; Ciesielski S., Represje sowieckie wobec Polaków; Piłsudska A., Wspomnienia Londyn 1985, W. 2004; Wyszczelski L., Wojsko Polskie w latach 1918-1921; Jagiełło Z., Piechota Wojska Polskiego 1918-1939; Kowalczewski B., Zarys historii wojennej 22-go Pułku Piechoty; „Monitor Polski” 2007, nr 85; Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1920, nr 12 1922 nr 36, 1924 nr 32, 1925 nr 59; Dziennik Awansowy 1936 nr 1, „Rocznik Oficerski” 1924, lista oficerów w stanie spoczynku; Ratecki R., O walkach w Małopolsce Wschodniej w 1939 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1966, nr 4; Wspomnienia D. Olech o wizytach gen. S. w S.

(autor Janusz BECKER)