SITKOWSKI Stanisaw


Ur. się w L. 22 VII 1866, s. Aleksandra, urzędnika magistratu m., oraz Bronisławy ze Smolińskich. Akt urodzenia spisano w d. udzielenia chrztu w par. katedralnej pw. św. Jana 5 VIII 1866. Rodzicami chrzestnymi byli Józef Jezierski i Aniela Zaborowska. S. studia medyczne rozpoczął w r. 1887 na Cesarskim UW. Uk. 23 II 1893 otrzymując dypl. i tytuł lekarza. Młodszy brat Stanisława – Bronisław – również lekarz, pracował w L. w szpit. św. Jana. Przez pierwsze l. pracy zaw. S. związany był z Czemiernikami. W 1905 r. przeniósł się do Radzynia i zatrudnił się w tutejszym szpit. św. Kunegundy jako lekarz ginekolog i chorób wewnętrznych, w kolejnych l. pełnił funkcję dyr. Należał do Lubelskiego Tow. Lekarskiego (LTL). W l. 1924-5 był sekretarzem zarz., od 1918 r. czł. hon. LTL powstało w 1874 r. Na przestrzeni swej długoletniej działalności miało poważny dorobek w dziedzinie nauk medycznych, społ. i kult.-ośw. S. brał udział w jego pracach, jako lekarz udzielał się pod względem nauk. Kilkakrotnie prezentował swoje wyniki badań z zakresu medycyny na organizowanych przez Tow. zjazdach. Na I zjeździe LTL - 1 VI 1914 - zaprezentował odczyt pt. O aseptyce położniczej w praktyce prywatnej na prowincji. Uczestniczył również w zorganizowanym w L. II zjeździe lekarzy prowincjonalnych, na którym zaprezentował wyniki badań z pracy w radzyńskim szpit. w referacie pt. Sigmomanometria w praktyce lekarza prowincjonalnego.

W Radzyniu znany był również dzięki działalności publicznej oraz kult. W okresie zaborów wspierał rozwój pol. szkolnictwa, w l. 1906-7 był sekr. radzyńskiego koła Polskiej Macierzy Szkolnej. W okresie międzywojennym, dzięki wsparciu S., działało radzyńskie gim., od 1930 r. prowadzone przez Sejmik Powiatowy. S. wymieniany jest wśród współzałożycieli Tow. Straży Ogniowej powstałego w Radzyniu w 1895 r. W 1909 r., staraniem S., Antoniego Brydzińskiego i inż. Henryka Levittoux’a powstało Tow. Miłośników Sceny i Muzyki (TMSiM), które działało również po I woj. świat., a jego zadaniem było organizowanie życia kulturalnego dla mieszkańców m. i pow. Pod statutem Tow. z 1925 r. oprócz S. podpisy złożyli: Janina Hildebrandt, Michał Wazowski, Antoni Bussel, Franciszek Mańko, Mieczysław Laskowski, Kazimierz Prejzner, Karol Paszczuk, Tadeusz Laskowski, Piotr Janiewicz. Organizowano koncerty oraz przedstawienia teatralne, brali w nich udział wykonawcy miejscowi oraz artyści z L. i W.

W l. 1922-5 staraniem TMSiM wybudowano w Radzyniu, przy ul. Warszawskiej, budynek nazywany kinoteatrem (po II wojnie Domem Sportowca). W 1925 r. wystawiono w nim dwie sztuki: Świt, dzień i noc włoskiego pisarza Dario Nicodemiego oraz Gabrieli Zapolskiej Ich czworo. Tragedia ludzi głupich w 3 aktach. Ważnym wydarzeniem było wystawienie Chaty za wsią Józefa Ignacego Kraszewskiego (zob.) z muzyką Zygmunta Noskowskiego i Pastorałki Leona Schillera z muzyką L. Schillera i Jana Adama Maklakiewicza. S. wraz z ż. Jadwigą udzielali się również w chórze działającym przy TMSiM. Chór prowadził Kazimierz Prejzner, naucz. szk. pow. radzyńskiego. K. Prejzner pochodził z muzykalnej rodziny (jego ojciec był organistą), od dziecka fascynował się muzyką, grał na skrzypcach i pianinie. Osiągnięciem muzycznym Prejznera było skomponowanie 9 pieśni na chór mieszany do słów Leopolda Staffa, wydano także kilka kolęd jego autorstwa. Zamiłowanie do muzyki połączyło K. Prejznera, małż. Sitkowskich, a także przybyłych do Ra-dzynia w l. 20. XX w. ze Lw., Zofię z Mokłowskich i Tadeusza Rossowskich. Aktywnie włączyli się w organizację koncertów muzycznych. Często grywali również we własnym gronie. K. Prejzner grał na skrzypcach, T. Rossowski na altówce, Z. Rossowska na fortepianie, a S. na wiolonczeli. Występowali również przed radzyńską publicznością. W 1926 r. miał miejsce jeden z koncertów. Zaprezentowano na nim utwory Ludwika Beethovena, Franciszka Schuberta, Roberta Schumana, Fryderyka Chopina oraz Ignacego Jana Paderewskiego.

S. aktywnie uczestniczył w życiu polit. i społ. pow. Przez wiele lat był radnym powiatowym. Brał czynny udział w podejmowanych przez Sejmik Powiatowy działaniach, w tym m.in. dotyczących budowy w Radzyniu stadionu. Prezesował Radzie Powiatowej BBWR w pow. radzyńskim. W wyborach parlamentarnych w 1935 r. był delegatem do Woj. Kolegium Wyborczego w L. S. pełnił funkcję prezesa Związku Strzeleckiego (ZS), organizacji, która zajmowała się działalnością w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojsk. młodzieży. ZS prowadził na terenie pow. kursy instruktorskie, pogadanki, odczyty.

Za pracę społ. dla kraju i obywateli otrzymał od Prezydenta RP Ignacego Mościckiego Złoty Krzyż Zasługi, a RM nadała mu tytuł hon. obywatela Radzynia Podl.

S. zm. 14 I 1938 i został pochowany na radzyńskim cm. par.; w grobie rodzinnym spoczywają szczątki jego najbliższych: ż. Jadwigi, s. Stefana – pchor. lotnika, który zm. w wyniku odniesionych ran w warszawskim szpit. 13 IX 1939. Ślub z Jadwigą Stefanią z domu Chomiczewską, c. Antoniego i Marcjanny z Górskich Chomiczewskich, odbył się 1 VI 1918 w kościele pw. św. Trójcy w Radzyniu. Małż. błogosławił ks. Tadeusz Osiński, wobec świadków: ks. Karola Wajszczuka i Józefa Rudnickiego. S. miał dwóch s.: Stefana Pankracego (12 V 1919) i Jana Marka (25 IV 1922).


Elity radzyńskie l. 20., „Wspólnota Radzyńska” 2010, nr 26 (365), s. 10; Kulpa A., Patroni naszych ulic. Doktor, „Grot” 2011, nr 3; Kowalik-Bylicka J., Biografie z niepodległością w tle. Stanisław Kostka Apolinary Sitkowski (1866-1938), „APLA. Biuletyn APL” 2017, nr 20; Pamiętnik I-go Zjazdu Lekarzy w L., s. 72; Pamiętnik II-go Zjazdu Lekarzy Prowincjonalnych w dniach 31 maja i 1 czerwca 1914 roku w L., s. 5; Rozwadowska D., Działalność Ochotniczej Straży Ogniowej w Radzyniu Podl. do 1918 r., „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2002, t. 2, s. 35; Gontarek A., Świat żydowski, [w:] Ziemia radzyńska 1918-39, pod red. D. Magiera, Radzyń Podl. 2012; Kowalik J., Świat mieszczański, [w:] Ziemia radzyńska 1918-39, dz. cyt.; Zawada J., Kultura, [w:] Ziemia radzyńska 1918-39, dz. cyt.; APL, Siedlecki Gubernialny Urząd ds. Stowarzyszeń, sygn. 98, s. 47, 74; APL, Rząd Gubernialny Lubelski, Osobowy, sygn. 1610, Akta osobowe Sitkowski Stanisław, s. Aleksandra, lekarz szpitala w Radzyniu 1905-17; APL, Rząd Gubernialny Lubelski, Osobowy, sygn. 1609, Akta osobowe Sitkowski Bronisław, s. Aleksandra, lekarz szpitala w L. 1911-5; APL, Urz. Woj. Lubelski, Wydz. Pracy, Opieki i Zdrowia, sygn. 283, Wykaz lekarzy woj. lubelskiego 1925-31; APL Oddz. w Radzyniu Podl., Akta notariusza Witolda Kazimierza Krasuskiego, sygn. 9, Akt notarialny Repertorium Nr 214/1928; Tamże, sygn. 16, Akt notarialny Repertorium Nr 401/1932; Tamże, sygn. 17, Repertorium Nr 42/1933; Tamże, Sąd Grodzki w Radzyniu Podl., poz. XXXII/16, k. 4, Akta w sprawie Jadwigi Sitkowskiej o stwierdzenie zgonu Stefana Sitkowskiego, Zg 17/1947; fot. S. z ż. Jadwigą i s. Stefanem i Janem, z kolekcji rodzinnej Pana Macieja Załuskiego.

(autor Joanna KOWALIK-BYLICKA)